İçeriğe atla

Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı

Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı, daha büyük termohalin döngüye bağlanan dallarla birlikte
Termohalin döngünün animasyonu. Bu animasyonun son kısmı Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı'nı gösterir.

Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı (İngilizce kısaltması olan ACC ile de anılır), Antarktika çevresinde batıdan doğuya saat yönünde (Güney Kutbu'ndan görüldüğü gibi) akan bir okyanus akıntısıdır. ACC için alternatif bir ad da Batı Rüzgarı Sürüklenmesi'dir. ACC, Güney Okyanusu'nun baskın döngüsüdür ve ortalama 100-150 Sverdrup (Sv, milyon m3/s)[1] veya muhtemelen daha da yüksek olduğu tahmin edilen[2] bir taşınıma sahiptir. Bu durum ACC'yi Dünya'daki en büyük okyanus akıntısı kılar. Antarktika ile bağlantı kuran herhangi bir kara kütlesinin olmaması nedeniyle kutupsal olan bu akıntı, sıcak okyanus sularını Antarktika'dan uzak tutarak kıtanın devasa buz tabakasını korumasını sağlar.

Antarktika Yakınsaması, Kutup Çevresi Akıntısı ile ilişkili olup soğuk Antarktika sularının, daha sıcak subantarktik sularıyla buluştuğu ve yüzeye yükselen besinlerden oluşan bir bölgedir. Besin bakımından zengin fitoplanktonlar ve beraberindeki kopepodlar ve kriller; balıkları, balinaları, fokları, penguenleri, albatrosları ve diğer birçok türü besleyen besin zincirlerini desteklemektedir.

Denizciler, Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı'nı yüzyıllardır bilmektedir. Akıntı, batıdan doğuya her türlü seyahati büyük ölçüde hızlandırmaktadır. Bu durum çoğunlukla baskın batı rüzgârlarından kaynaklansa da, doğudan batıya yelken açmayı da son derece zorlaştırır. Jack London'ın "Make Westing" hikâyesi ve Bounty'deki isyandan önceki koşullar, New York'tan Kaliforniya'ya giden yelkenlinin rotasında batıya ilerlerken Horn Burnu etrafından geçmek isteyen denizcilerin yaşadığı zorluğu göstermektedir.[3] Buna karşın dünyanın en hızlı yelkenli rotası doğuya doğru olup üç kıtanın burnu boyunca - Agulhas Burnu (Afrika), Güneydoğu Burnu (Avustralya) ve Horn Burnu (Güney Amerika) - Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı'nı takip eder.

Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı, Ross ve Weddell döngülerini meydana getirir.

Kaynakça

Özel

  1. ^ Smith et al. 2013
  2. ^ Donohue, K.A. (21 Kasım 2016). "Mean Antarctic Circumpolar Current transport measured in Drake Passage". Geophysical Research Letters. 43 (11): 760. Bibcode:2016GeoRL..4311760D. doi:10.1002/2016GL070319. 
  3. ^ London 1907

Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antarktika</span> kutup kıtası

Antarktika, Güney Yarımküre'nin en güneyinde bulunan ve Güney Kutbu'nu içeren kıta. Afrika ve Okyanusya'nın güneyinde olan ve içinde ülke bulunmayan tek kıta. Dünyanın en kurak yeridir, kıtanın bazı yerlerine 2 milyon sene yağmur yağmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Okyanusu</span> okyanus

Güney Okyanusu ya da Antarktika Okyanusu, bazı coğrafya ve çoğu hidrografi kaynaklarına göre Antarktika kıtasını çevreleyen su kütlesidir. Bu okyanus, dünyanın dördüncü büyük ve en son tanımlanmış okyanusudur.

<span class="mw-page-title-main">İklim değişikliği</span> Dünyanın ortalama sıcaklığındaki mevcut artış ve buna bağlı olarak hava modellerindeki büyük ölçekli değişimler

İklim değişikliği, küresel ısınmayı ve bunun Dünya'nın iklim sistemi üzerindeki etkilerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Bellingshausen Denizi</span>

Bellingshausen Denizi, Antarktika'da, Antarktika Yarımadası'nın batısında, Alexander Adası ile Thurston Adası arasında yer alan su kütlesidir. Deniz ismini 1821 yılında bölgeyi keşfeden Amiral Fabian Gottlieb von Bellingshausen'dan alır. Denizin yüzölçümü 487.000 km²'dir. En derin yerinin 4115 metre olduğu ölçülmüştür. Deniz 71°00′G - 85°00′B koordinatlarında yer alır. Güneyde, batıdan doğuya, Eights Sahili, Bryan Sahili ve Batı Antarktika'nın İngiliz Kıyısı vardır. Cape Flying Fish'in batısında Amundsen Denizi'ne katılır.

<span class="mw-page-title-main">Rhea (uydu)</span>

Rhea, Satürn'ün ikinci en büyük ayı ve Güneş Sistemi'ndeki çapına göre dokuzuncu en büyük uydudur. Güneş Sistemindeki kesin ölçümlerin hidrostatik denge ile uyumlu bir şekli doğruladığı en küçük cisimdir. 1672'de Giovanni Domenico Cassini tarafından keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Batı Antarktika buz tabakası</span> Batı Antarktikayı kaplayan kıtasal buz tabakasının bir bölümü

Batı Antarktika buz tabakası, Transantarktik Dağları'nın batısında uzanan ve Batı Antarktika'yı kaplayan Antarktika kıtasal buz tabakasının bir bölümüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kriyosfer</span>

Kriyosfer Dünya yüzeyinde suyun kar ve buz gibi katı formda bulunduğu; deniz buzu, göl buzu, nehir buzu, kar örtüsü, buzullar ve diğer buz tabakaları ve donmuş toprak bölümlerinin hepsine birden verilen isimdir. Hidrosfer ile geniş bir örtüşme içindedir. Kriyosfer bulutlar, yağış, hidroloji, atmosfer ve okyanus dolaşımı üzerindeki etkisi ile küresel iklim sisteminin ayrılmaz bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Termohalin döngü</span> Büyük ölçekli okyanus sirkülasyonunun bir parçası

Termohalin döngü, yüzey ısısı ve tatlısu akıntıları tarafından oluşturulan küresel yoğunluk grandyanları tarafından yönlendirilen büyük ölçekli okyanus sirkülasyonunun bir parçasıdır. Rüzgâr sürümlü yüzey akıntıları, yol boyunca soğuyarak yüksek enlemlerden ekvatoral Atlas Okyanusu'ndan kutup yönünde ilerlemektedir. Bu yoğun su okyanus havzalarına akar. Güney Okyanusunda yeryüzünün büyük kısmına yerleşmişken, Kuzey Pasifik'te en yaşlı sular yükselmiştir. Bu nedenle, okyanus havzaları arasında geniş çaplı karıştırma gerçekleşir; bu karıştırmalar, aralarındaki farklılıkları azaltır ve Dünya okyanuslarını küresel bir sistem haline getirir. Su kütleleri hem enerjiyi hem de maddelerin dünyaya taşınmasını sağlar. Dolayısıyla, dolaşım hali Dünya'nın iklimi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Eemiyan</span>

Eemiyan 130.000 yıl önce başlamış ve 115.000 yıl önce sona eren buzularası dönemdir. Denizel İzotop Katları 5'e karşılık gelir. Eemiyan şu ana kadar yayılan ve sonuncusu Holosen olan buz devri akımının son buzularası dönemin ikincisiydi. Yaygın Eemiyan iklimi Holosen'nin ikliminden daha ılık olduğuna inanılırdı.

Brunhes-Matuyama kutup değişimi, yaklaşık 781.000 yıl önce, Dünya'nın manyetik alanının son kez değiştiği jeolojik bir olaydı. Tahminler, kutup değişiminin aniliğine göre değişkenlik gösterir. 2004 tarihli bir makalede bu olayın birkaç bin yıldan fazla sürdüğü tahmin edilirken, 2010 tarihli bir makalede ise kutup değişiminin daha hızlı; belki de bir insan ömrü içinde gerçekleştiği öne sürüldü. 2019'da yayınlanan bir çalışmada ise, kutup değişiminin 22.000 yıl sürdüğü tahmin edildi.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Atlantik Akıntısı</span> Devrimsametemre

Kuzey Atlantik Akıntısı ve Kuzey Atlantik Deniz Hareketi olarak da bilinen Kuzey Atlantik Akıntısı (NAC), Atlantik Okyanusu içinde Gulf Stream'i kuzeydoğuya doğru uzatan güçlü bir sıcak batı sınır akıntısıdır. Grand Banks'ten başlayarak İrlanda'ya kadar uzanır ve burada iki kola ayrılmaktadır. Güneye yönelen akıntı Kanarya Akıntısı olarak bilinir. Kuzeye yönelen akıntı ise Faroe Adaları ve İzlanda arasında Irminger ve Norveç akıntılarına ayrılmaktadır. Bu akıntılar Avrupa'nın iklimi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Buz sahanlığı</span> Bir buzulun bir buz tabakasından ayrıldığı ve kıyıdan okyanus yüzeyine yavaşça uzandığı zaman oluşan kalın, yüzen bir buz platformu

Buz sahanlığı, kıta sahanlığının üstünde yüzen kalınlığı 2 metreden kalın buz kütleleridir. Kalınlıkları genellikle 100 ile 1.000 metre arasındadır. Buz sahanlığı kırılıp (buzağılama) oldukça büyük buzullar meydana getirir. Buz sahanlıkları sadece Antarktika, Gronland, Kanada ve Rusya'da bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Burcu Özsoy</span> Türk bilim insanı

Burcu Özsoy, Türk bilim insanı. Antarktika'da deniz buzu gözlemleri konusunda çalışmış olup Türkiye'nin ilk kutup araştırma merkezi olan İstanbul Teknik Üniversitesi Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkezi'nin müdiresi olarak görev yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Riiser-Larsen Denizi</span> deniz

Riiser-Larsen Denizi, Doğu Antarktika ve Güney Okyanusu'nda bulunan bir denizdir. Deniz, batıda Astrid Sırtı, doğuda Gunnerus Sırtı ve Kainanmaru Kıyısı ile sınırlı olup batıda Lazarev Denizi ve doğuda Kozmonotlar Denizi ile komşudur. Kuzey sınırı 65. güney enlemi olarak tanımlanmaktadır. Sovyetler Birliği tarafından önerilen isim hiçbir zaman Uluslararası Hidrografi Örgütü tarafından resmi olarak onaylanmadı.

<span class="mw-page-title-main">Buzulaltı gölü</span>

Buzulaltı gölü, bir buzulun altında, tipik olarak bir buz sahanlığı veya buz tabakasının altında bulunan bir göldür. Buzulatı gölleri, yerçekimi basıncının buzun erime noktasını düşürdüğü yerdeki ana kaya arasındaki sınırda oluşurlar. Zamanla, üstteki buz yılda birkaç milimetre oranında yavaş yavaş erir. Eriyen buz, buz ve havuzların altında yüksek ve düşük hidrolik basınç bölgelerinden akar ve milyonlarca yıl dış ortamdan izole edilebilecek bir sıvı su kütlesi oluşturur.

Heinrich olayı, büyük buzdağı gruplarının buzullardan koptuğu ve Kuzey Atlantik'i geçtiği doğal bir olgudur. İlk olarak deniz jeoloğu Hartmut Heinrich (1988) tarafından tarif edilen, 640.000 yıldaki son yedi buzul döneminin beşinde meydana gelmiştir. Heinrich olayları son buzul dönemi için özellikle iyi belgelenmiştir, ancak sondan bir önceki buzullaşmada belirgin bir belgelenme olmamıştır. Buzdağları, buzullar tarafından aşınmış kaya kütlelerini içeriyordu ve eridikçe, bu malzeme deniz tabanına buzlu enkaz olarak düşmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ Sıcak Dönemi</span> Kuzey Atlantik bölgesinde yaklaşık 950den yaklaşık 1250ye kadar süren sıcak iklim dönemi

Orta Çağ İklimi Optimum veya Orta Çağ İklim Anomalisi olarak da bilinen Orta Çağ Sıcak Dönemi (MWP), Kuzey Atlantik bölgesinde c. 950 ila c. 1250. Muhtemelen başka yerlerdeki ısınmayla ilgiliydi tropikal Pasifik gibi diğer bazı bölgeler daha soğuktu. Ortalama küresel ortalama sıcaklıkların 20. yüzyılın başlarındaki ısınmaya benzer olduğu hesaplanmıştır. Orta Çağ Sıcak Dönemi'nin olası nedenleri arasında artan güneş aktivitesi, azalan volkanik aktivite ve okyanus sirkülasyonundaki değişiklikler yer alır.

Wilkes Toprakları krateri, Doğu Antarktika'daki Wilkes Toprakları buz tabakasının altında gizlendiği tahmin edilen, iki adet birbirinden ayrı çarpma krateri vakası için geçerli olma ihtimali bulunan gayriresmî bir terimdir. Bunlar, yayınlanmış başlıca referans kaynaklarda kullanılan terimlere göre aşağıda Wilkes Toprakları anomalisi ve Kütlesel yoğunlaşma başlığı altında verilmiştir.

Kutup çevresi girdabı veya basitçe kutup girdabı, Dünya'nın her iki kutup bölgesini de çevreleyen geniş bir soğuk ve dönen hava bölgesidir. Kutup girdapları, diğer dönen, düşük eğimli gezegen cisimlerinde de bulunur. Polar girdap terimi stratosferik kutupsal girdap ve troposferik kutupsal girdap gibi iki farklı olguyu tanımlamak için kullanılabilir. Stratosferik ve troposferik kutup girdaplarının her ikisi de Dünya'nın dönüş yönünde döner ancak bunlar farklı boyutlara, yapılara, mevsimsel döngülere ve hava durumu üzerindeki etkilere sahip farklı durumlardır.

<span class="mw-page-title-main">Mikrometeorit</span> Dünya yüzeyine ulaşan en küçük dünya dışı malzemeler

Mikrometeorit, Dünya atmosferinden geçerek hayatta kalmayı başarmış bir mikrometeoroittir. Dünya yüzeyinde bulunan mikrometeoritler genellikle, daha küçük boyutları, daha fazla sayıda olmaları ve bileşimlerinin farklı olması bakımından meteoritlerden ayrılırlar. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) meteoroitleri resmi olarak 30 mikrometre ile 1 metre arasında tanımlar; mikrometeoritler bu aralığın alt ucunu oluşturur. Bunlar, daha küçük gezegenler arası toz parçacıklarını da (IDP) içeren kozmik tozun bir alt kümesidir.