İçeriğe atla

Anna Göldi

Anna Göldi (Anna Göldin veya Anna Goeldin, 24 Ekim 1734 - 13 Haziran 1782) Avrupa'da cadılık suçlamasıyla başı kesilerek idam edilmiş son kişi olan İsviçreli kadın. 2007 yılında İsviçre parlamentosu tarafından mahkemenin adli bir hata olduğuna kadar verildi ve ölümünden 226 yıl sonra aklandı. 2007 yılında adına bir vakıf kuruldu; 2010 yılında ise öldürüldüğü yer olan Glarus'ta Anna Göldi müzesi açıldı.

Hayatı

Anna Göldi Zürih'e ait Sax bölgesinde doğdu. Fakir bir ailenin çocuğu idi. 15 yaşında çalışmak için St. Gallen'in Sennwald köyüne geldi. Bir paralı askerden hamile kaldı, ancak çocuğun babası hamileliğinde İsviçre'den ayrıldı. O yıllarda bebek ölümleri oldukça yaygındı. Göldi'nin bebeği doğduğu gece öldü. Göldi çocuğunu öldürmekten suçlandı, boyunduruğa alınıp teşhir edildi ve altı yıl kız kardeşinin evinde ev hapsine mahkûm edildi.[1]

1765'te 31 yaşında iken Göldi St. Gallen'den kaçtı ve Kanton Glarus'a geldi. Mollis'de (Glarus) zengin bir aile olan Zwichy ailesinin yanında çalışmaya başladı. Göldi'nin evin sahibinin oğlu ve genç bir doktor olan Melchior Zwichy ile ilişkisi oldu. Sosyal sınıf farklarından dolayı evlenmeleri olanaksızdı. Göldi ikinci çocuğunu Strassburg'da dünyaya getirdi ve çocuk yabancı bir aileye teslim edildi. Bu çocuğun akıbeti bilinmemektedir. Araştırmacılar arasında Göldi'nin üçüncü bir çocuğunun doğup doğmadığına dair bir anlaşmazlık vardır.[2]

1780'de 46 yaşında iken Tschudi ailesinin yanında çalışmaya başladı. Ailenin babası Johann Jakob Tschudi hem doktor hem hakimdi ve Glarus'un zenginlerindendi. Bir sabah Tschudi'lerin kızlarından birinin sütünde iğneler bulundu. Evin reisi çocuğun sütünü hazırlayan Anna'nın suçlu olduğuna hükmetti. Anna işini kaybetti ve yaşayanlar tarafından Glarus'tan uzaklaşması istendi. 18 gün sonra Tschudi'nin diğer kızı iğneler ve metal cisimler kusmaya başladı. Anna İki haftadan fazladır evden uzak olmasına rağmen baş şüpheli idi. Tschudi hizmetçileri Anna'nın kızını lanetlediğini söyleyerek yargılanmasını istedi.[1]

Ortada hiçbir akılcı neden olmasa da, Göldi tutuklandı ve yargılandı. Tanıkların hepsi Tschudi ailesinin dostlarıydı. Göldi önce suçlamaları reddetti ancak bitmeyen işkencelerden sonra kızı şeytanın yardımıyla lanetlediğini kabul etti.[1]

Resmi suçlamalar cadılıktan çok zehirleme üzerine idi ve o dönemin kanunlarına göre bile eğer zehirleme ölümle sonuçlanmadıysa idam kararı vermek mümkün değildi. Mahkeme sırasında resmi olarak cadı suçlaması yapılmaktan kaçınıldı ve mahkeme kayıtları daha sonra imha edildi. Cadı avlarında yapılan son idam Almanya'da 1738'de, yani yaklaşık 50 yıl önce idi. Bu yüzden mahkeme kolaylıkla tam olarak bir cadı mahkemesi olarak da nitelenemez.[3]

Anısına yapılanlar

1945'te Glarus'lu yazar Kaspar Freuler "Anna Göldi" adında bir roman yazdı, roman 30.000'den fazla basıldı ve Freuler'in en önemli eseri oldu.[4] 1982'de yine Glarus'lu bir yazar Eveline Hasler Anna Göldi hakkında (Anna Göldin, Son Cadı) adında bir roman yazdı. Bu son roman 1991'de Gertrud Pinkus tarafından filme çekildi.[5]

Anna Göldi'nin 225. ölüm yılında Mollis'de Anna Göldi Müzesi açıldı. Bu sergi 2014'te kapatıldı. Anna Göldi Vakfının girişimi ile 2017'de Hänggiturm'da bir tarihi binada yeni bir Anna Göldi müzesi açıldı.

Kaynakça

  1. ^ a b c ‘Anna Göldi was like a wild horse, impossible to catch 2 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.’, swissinfo.ch
  2. ^ Marijke Gijswijt-Hofstra, Brian P. Levack, Roy Porter: Witchcraft and Magic in Europe. The Eighteenth and Nineteenth Centuries (= The Athlone History of Witchcraft and Magic in Europe. Bd. 5). Athlone Press, London 1999, ISBN 0-485-89005-4.
  3. ^ "Last witch in Europe" cleared 20 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., swissinfo.ch, 27 Ağustos 2008, 02.10.2018 tarihinde alındı.
  4. ^ Freuler, Kaspar, 26 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Historischen Lexikon der Schweiz
  5. ^ Analyse: Anna Göldin – Die letzte Hexe 19 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., http://www.hexenprozesse-kurmainz.de/ 2 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cadılık</span>

Cadı, birçok din ve mitolojide kötü amaçlara hizmet ettiğine ve doğaüstü güçleri olduğuna inanılan kişidir. Popüler kültürde siyah pelerinli, sivri başlıklı, süpürgesiyle uçan bir kadın figürü resmedilir. Türkiye'de farklı ağızlarda "cazı", "cazi" ya da "cazi kari" olarak da bilinir.

<i>Cadı Kazanı</i> (oyun)

Cadı Kazanı, Arthur Miller'ın 1952'de yazdığı bir oyundur.

<span class="mw-page-title-main">I. Katerina</span>

Çariçe I. Katerina, 1724 ile 1727 yılları arasındaki Rusya imparatoriçesiydi.

Ayla Kutlu, Türk yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Anne Boleyn</span> İngiltere Kralı VIII. Henrynin ikinci eşi

Anne Boleyn, İngiltere kraliçesi, VIII. Henry'nin ikinci karısı ve I. Elizabeth'in annesidir.

<span class="mw-page-title-main">Salem cadı mahkemeleri</span>

Salem cadı mahkemeleri, Massachusetts'e bağlı kontluklarda Şubat 1692 ile Mayıs 1693 arasında gerçekleştirilen ve sonrasında cadılık ile suçlanan bir grup insan için sulh yargıçları tarafından yönetilen yerel mahkemeler ile devam eden duruşmalara denir.

<i>Ezilenler</i>

Ezilenler Dostoyevski'nin bir romanı. 1861 yılında ilk baskısı yapılmıştır. Dostoyevski'nin en başarılı eserlerinden biri olarak kabul edilir. Yazar, bu eseri 1849-1859 yılları arasındaki 10 yıllık Sibirya sürgünü deneyiminin ardından St. Petersburg'da yazdı. Roman, yazarının yaşamından izler taşır. Romandaki anlatıcı, Ivan Petroviç adında, gelecek vadeden genç bir yazardır ve büyük bir ünden yoksulluğa düşer. Ivan Petroviç'in yazma yöntemleri ve toplumsal konumu Dostoyevski'ninkine benzemektedir.

Cadı olduğu gerekçesiyle idam edilenler listesi, büyük çoğunluğu 15. ve 18. yüzyıl arasında Avrupa'da organize edilen cadı avlarında idam edilen kişileri sıralar. En yoğun cadı avı dönemi 1560-1630 yılları arasında gerçekleşti. 1420'ye kadar cadılık suçlamasıyla yürütülen soruşturmalar kara büyü (maleficium) denilen, doğa üstü güçleri sayesinde diğer kişilere zarar verme konseptiyle gerçekleştiriliyordu ve 15. yüzyılın erken dönemlerine kadar cadılık şeytan ile ilişkilendirilmiyordu. Bu tarihten sonra hem organize bir şekilde cadı avlarına girişildi hem de cadılık direkt olarak Satanizm ile ilgili bir olay olarak kabul edildi. 16. yüzyılda belli bölgelerde cadı avlarında bir azalma olduysa da 17. yüzyılda yeniden artış yaşandı. Yeni Çağ'da Avrupa'da gerçekleştirilen en önemli cadı mahkemeleri İspanya'daki Bask cadı mahkemeleri, Almanya'daki Fulda cadı mahkemeleri, Werdenfels kontluğu cadı mahkemeleri, Trier cadı mahkemeleri ve Bamberg cadı mahkemeleri, Würzburg cadı mahkemeleri, İskoçya'daki North Berwick cadı mahkemeleri ve İsveç'teki Torsåker cadı mahkemeleridir. Avrupa'daki cadı avları 17. yüzyılda kolonilere de sıçramıştır. Bunlardan en büyüğü 1692-93'te gerçekleşen Salem cadı mahkemeleridir.

Marigje Arriens, cadı olduğu gerekçesiyle idam edilmiş Hollandalı bir kadındır.

Lisbet Nypan cadılık suçlamasıyla öldürülen Norveçli kadın. Norveç'teki en tanınmış cadı avı kurbanlarından biridir. Aynı zamanda, Norveç'te cadılık suçlamasıyla idam edilen sondan ikinci kadındır.

Janet Boyman, Jonet Boyman veya Janet Bowman, cadılık suçlamasıyla idam edilen İskoç kadındır. Aleyhindeki dava 1570'te başladığı hâlde 1572'de yargılanmış ve idam edilmiştir. İddianamesi, Lizanne Henderson akademisyenler tarafından İskoçya'daki büyücülük ve peri inancının en eski ve en kapsamlı kaydı olarak tarif edilmiştir. Boyman'ın cadılıkla suçlanma nedeni ise devlet idarecilerinin ölümlerini öngördüğünü iddia etmesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Elspeth Reoch</span>

Elspeth Reoch, cadı olduğu öne sürülen ve bundan ötürü ölüm cezasına çarptırılarak öldürülen bir İskoçtur. Caithness'de doğdu ancak çocukluğunu Orkney anakarasına gideceği tarihe kadar Lochaber'deki bir adada akrabalarıyla geçirdi. O zamanlar İskoçya'nın yargı çevresi içerisinde olan Orkney Adaları'nda büyücülük, yürürlükteki 1563 İskoç Büyücülük Yasası'na göre ölüm cezası gerektiren bir suçtu.

<span class="mw-page-title-main">Erken modern İskoçya’da cadı mahkemeleri</span> Erken modern İskoçyadaki cadı mahkemelerine genel bakış

Erken Modern İskoçya'da cadı mahkemeleri, 16. yüzyılın başlarından 18.yüzyılın ortalarına kadar süren, büyücülük suçlarını konu alan yasal kovuşturmalardır. Bu mahkemeler, Erken Modern Avrupa'da yürütülen cadı mahkemelerinin bir parçasıydı. Orta Çağ'ın sonlarında büyücülük ile oluşturulan zararlar için mahkemeler yürütüldü, ancak 1563 Büyücülük Yasası'nın geçirilmesiyle hem büyücülük hem de cadılarla iletişime geçilmesi idamla cezalandırılabilecek suçlar hâline geldi. Yeni yasanın yürürlüğe girmesinin ardından yürütülen ilk büyük mahkemeler dizisi, 1589’da başlayan ve Kral VI. James'in hem “mağdur” hem de araştırmacı olarak önemli roller oynadığı Kuzey Berwick cadı mahkemeleriydi. VI. James büyücülükle ilgilenmeye başladı ve 1597’de Daemonologie adlı tezinde cadı avlarını savunan bir metin yayımladı. Ancak sonrasında kuşkuya kapıldı ve şüpheleri giderek arttı. Bunun sonucunda davaları azaltmak için önlemler aldı.

<span class="mw-page-title-main">Orkney'de büyücülük</span>

Orkney'deki büyücülüğün kökeni muhtemelen sekizinci yüzyıldan itibaren takımadalar üzerindeki Norsemen yerleşimine dayanmaktadır. Erken modern döneme kadar sihirli güçler genel yaşam tarzının bir parçası olarak kabul edildi, ancak İskoçya anakarasında cadı avları başladı ve 1563 İskoç Cadılık Yasası cadılık veya cadılara danışmayı ölümle cezalandırılacak bir suç haline getirdi. Büyücülükten yargılanan ve infaz edilen ilk Orcadialılardan biri, 1594'te Allison Balfour'du. Balfour, yaşlı kocası ve iki küçük çocuğu, kendisinden bir itiraf elde etmek için iki gün boyunca şiddetli işkenceye maruz kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Allison Balfour</span> İskoç cadı

Allison Balfour ya da Margaret Balfour, cadı olduğu öne sürülerek çarptırıldığı ölüm cezası sonucu öldürülen bir İskoçtu. 1594'te gerçekleştirilen cadılık davası, en çok bahsedilen İskoç büyücülük vakalarından biridir. Balfour'un yaşadığı İskoçya'nın Orkney Adaları'ndaki Stenness bölgesinde, o dönem yürürlükte olan 1563 İskoç Cadılık Yasası'na göre büyücülük, ölüm cezası gerektiren bir suçtu.

<span class="mw-page-title-main">Isobel Gowdie</span>

Isobel Gowdie, 1662 yılında Nairn yakınlarındaki Auldearn'da büyücülük yaptığını itiraf eden bir İskoç kadındı. Yaşı ya da hayatı hakkındaki bilgiler kısıtlıdır, muhtemelen olağan uygulamalar doğrultusunda idam edilmiş olsa da, durumun böyle olup olmadığı ya da bir rençperin karısı olarak eski hayatının belirsizliğine geri dönmesine izin verilip verilmediği kesin değildir. Görünüşe göre şiddetli işkence kullanılmadan elde edilen ayrıntılı ifadesi, cadı avları döneminin sonunda Avrupa büyücülük folkloruna dair en kapsamlı bilgilerden birini sağlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">V. Aleksios (Trabzon imparatoru)</span> Trabzon imparatoru

V. Aleksios Megas Komninos, Nisan 1460'ta bir süre tahtta kalan Trabzon imparatorudur. Amcası IV. İoannis'in yerine tahta geçen Aleksios, diğer amcası David tarafından tahttan indirildi. Aleksios, IV. İoannis ve David'in erkek kardeşi Aleksandros'un oğlu ve bilinen tek çocuğuydu. Aleksandros, IV. İoannis ile birlikte ortak imparator olsa da 1459'daki ölümüyle tahtın veraseti Aleksios'a kaldı. Aleksios'un tahta çıkmasından hemen sonra David, nüfuzlu Kavazites ailesinin desteğiyle Aleksios'u tahttan indirerek tahta geçti.

Connecticut'ta Cadı Mahkemeleri, Conneticut'ın 17. yüzyıldaki cadı davaları, Salem, Massachusetts'a göre uzun bir süre gölgede kalmıştır. Bunun nedeni Salem ve Massachusetts'ta ki davaların daha çok sayıda ve daha çok ses getirmesidir. Ancak Connecticut'takiler, Salem'den kırk yıl önce, New England'daki ilk cadılık denemeleri arasındaydı. Mary Johnson'ın 1648'de Wethersfield'daki cadılık itirafı, kolonilerde türünün ilk örneğiydi. Toplamda, Connecticut'ta 43 büyücülük vakası duyuldu ve bunlardan 16'sı idamla sonuçlandı. Wethersfield, 1648 ile 1668 arasında belgelenmiş dokuz suçlama ve üç idam ile hikâyenin başladığı yerdir.

Pappenheimer cadı Davası; 1600 yılında Almanya'nın Bavyera eyaletinde, büyücülük, cinayet ve hırsızlık suçundan yargılanan ve idam edilen bir ailenin yargılandığı dava. Aile, halkı suçtan caydırmak amacıyla yıllar önce işlenen bir dizi faili meçhul suç için günah keçisi ilan edildi ve göstermelik bir duruşmanın ardından, işkence altında isimlerini vermek zorunda kaldıkları suç ortaklarıyla birlikte idam edildi. Cadı davası on iki kişinin ölümüyle sonuçlandı: İlk duruşmada Pappenheimer ailesinden dört kişi ve suç ortaklarından ikisi, ikinci duruşmada ailenin geri kalan tek üyesi ve diğer beş suç ortağı idam edildi. İdamlar dönemin standarlarına göre bile oldukça acımasızdı. Duruşma, Alman tarihinde en çok bilinen cadı davalarından biridir.

<i>Aşkın Büyüsü</i> (film, 1998)

Aşkın Büyüsü, Griffin Dunne tarafından yönetilen senaryosu Robin Swicord, Akiva Goldsman ve Adam Brooks tarafından aynı adlı romandan uyarlanan 1998 yapımı bir Amerikan komedi filmi. Filmin başrollerinde Sandra Bullock, Nicole Kidman, Stockard Channing, Dianne Wiest, Aidan Quinn ve Goran Višnjić yer alıyor.