İçeriğe atla

Ankarapithecus meteai

Ankarapithecus meteai
Yaşadığı dönem aralığı: 11,63-9,8 myö
Üst Miyosen-Messiniyen[1] 
PreЄ
J
Londra Doğa Tarihi Müzesi
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Primates
Alt takım:Haplorhini
İnfra takım:Simiiformes
Familya:Hominidae
Alt familya:Ponginae
Oymak:Sivapithecini
Cins:Ankarapithecus
Ozansoy 1965[2]
Tür: A. meteai
İkili adlandırma
Ankarapithecus meteai
Ozansoy 1965
Sinonimler
Sivapithecus meteai (Ozansoy 1965)

Ankarapithecus meteai (sinonim:Sivapithecus meteai), geç Miyosen döneminde Anadolu'da yaşamış hominid türü. Yaklaşık 27.5 kg ağırlığında meyve yiyici bir insansıydı. Kalıntıları ilk kez 1950'lerde, daha sonra 1990'larda Ankara yakınlarında bulunmuştur.[3] Ankarapithecus cinsine ait tek primattır ve Pakistan'da bulunan Sivapithecus ile benzer özellikler gösterir.

Anadolu'daki ilk insansı kalıntıları 1957 yılında Prof. Dr. Fikret Ozansoy tarafından, Ankara'nın Kızılcahamam ilçesindeki Sinaptepe'de bulunmuştur. 10 milyon yıl öncesine ait ve Ankara maymunu olarak da bilinen bu kalıntılara Ankarapithecus meteai adı verilmiştir.[4][5]

Diğer Hominidlerle İlişkisi

Hominidae'nin filogenetik ağacı

Yeni anatomik detaylar Sivapithecus'tan birçok önemli farkı ortaya koyuyor ve Ankarapithecus isminin değişikliğini haklı çıkarıyor. Ankarapithecus, Sivapithecus ve Pongo'yu da içeren kladda (Ponginae) büyük bir hominiddi. Sivapithecus ve Pongo, Ankarapithecus'ta bulunmayan türetilmiş karakterleri paylaşır, bu nedenle Sivapithecus-Pongo soyunun kardeş taksonudur. Bu analizin sonuçları Sivapithecus ve Pongo'nun kardeş ilişkisini desteklerken, Siwaliklerden büyük hominidlerle paleobiyocoğrafik ve taksonomik ilişkiler konusunda bazı belirsizlikler var. Ankarapithecus benzeri bir takson Sivapithecus'un atası olabilir veya hem Sivapithecus sensu stricto hem de Ankarapithecus'tan önce gelen erken bir Siwalik (Chinji formasyonu) taksonu her ikisinin de atası olabilir.[6]

Avrupa'da orta Miyosen ve geç Miyosen'de yaşamış olan Dryopithecus, Ouranopithecus ve Ankarapithecus, Hominidae'nin kök gruplarıdır ve Homininae ya da Ponginae ile ilişkili bir gruba dahil olduğuna kanıt sağlamaz, ancak Ankarapithecus en yakından ilişkili takson olan Sivapithecus ile birçok ortak özelliği paylaşır. Sivapithecus ise Ponginae'de sınıflandırılmıştır.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b Alpagut, Berna; Andrews, Peter; Fortelius, Mikael; Kappelman, John; Temizsoy, Ilhan; Çelebi, Hürkan; Lindsay, William (Temmuz 1996). "A new specimen of Ankarapithecus meteai from the Sinap Formation of central Anatolia". Nature (İngilizce). 382 (6589): 349-351. doi:10.1038/382349a0. ISSN 1476-4687. 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  2. ^ "Ankarapithecus". Mindat.org. 
  3. ^ New York Times, Anthropologists Find Rare Kind of Ape Fossil
  4. ^ Focus dergisi 21 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ankara Kızılcahamam yakınlarındaki Sinaptepe'de Prof. Dr. Fikret Ozansoy, insansı evrimine ilişkin ilk fosilleri buldu. Adını 1957'de, Ankarapithecus meteai koyduğu bu fosil, daha sonra Ankara maymunu şeklinde de tanındı.
  5. ^ "Anadolu Medeniyetleri Müzesi - Kazan Sinap Kazısı'nı yapmakta ve bulguları sergilemektedir". 22 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2008. 
  6. ^ Begun, D. R.; Güleç, E. (Mart 1998). "Restoration of the type and palate of Ankarapithecus meteai: taxonomic and phylogenetic implications". American Journal of Physical Anthropology. 105 (3): 279-314. doi:10.1002/(SICI)1096-8644(199803)105:3<279::AID-AJPA2>3.0.CO;2-N. ISSN 0002-9483. PMID 9545074. 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kızılcahamam</span> Ankaranın kuzeyindeki bir ilçe

Kızılcahamam, eski ismiyle Yabanabad, Ankara ilinin kuzey kısmında yer alan bir ilçesidir. E5 Ankara-İstanbul Devlet karayolu üzerindedir. Kızılcahamam, Çubuk, Kahramankazan, Ayaş, Güdül, Çamlıdere ilçeleri ile Bolu ve Çankırı illeri arasında kalır. Dağlık ve ormanlık bir ilçe olan Kızılcahamam, 1712 kilometrekarelik bir alanı kaplar. İç Anadolu ile Karadeniz arasında geçişi sağlar. Köroğlu Dağları ilçenin en önemli dağı, Sakarya Irmağı'nın kollarından biri olan Kirmir Çayı da ilçedeki en önemli akarsudur. Ankara'ya içme suyu sağlayan Kurtboğazı, Eğrekkaya ve Akyar barajları Kızılcahamam Belediyesi sınırları içerisinde kalmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İnsanın evrimi</span> anatomik olarak modern insanların ortaya çıkmasına yol açan evrimsel süreç

İnsanın evrimi, modern insanın evrimsel kökenini ve ne tür evrimsel süreçlerle ortaya çıktığını incelediği gibi insanın en eski atalarını ve atasal kökenlerini de konu edinir. Bunun yanında insanla ortak ataları paylaşan ve insan ile yakın akraba olan türlerin evrimini ve kökenini de araştırır. İnsan evrimi, konu olarak 1863 yılında T. H. Huxley tarafından oluşturulan bilim dalı primatolojiyi ve günümüz maymunlarının tüm canlılar ile onların eski atalarının fosillerini de dikkate almaktadır. Bunun yanında insanın evrimsel tarihi üzerindeki çalışma ve araştırmalar fiziksel antropoloji, paleoantropoloji, primatoloji, arkeoloji, dilbilim, genetik ve embriyoloji dâhil olmak üzere birçok bilimsel alanı de içerir.

<span class="mw-page-title-main">Primat</span> memeli takımı

Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler, memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.

<i>Orangutan</i> Primat

Orangutan (Pongo), Primates (primatlar) takımının Hominidae familyasına dahil olan bir cinstir ve şu üç türü içerir:

<span class="mw-page-title-main">İnsansılar</span> Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası

İnsansılar veya insansı maymunlar (Hominoidea), Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası. İnsansılar üst familyası iki familyaya bölünür: Gibongiller veya küçük insansı maymunlar (Hylobatidae) ve insangiller veya büyük insansı maymunlar (Hominidae).

<i>Australopithecus africanus</i> soyu tükenmiş hominid türü

Australopithecus africanus, yaklaşık 3.7 ila 2.1 milyon yıl önce Orta Pliyosen'den Erken Pleyistosen'e kadar Güney Afrika'da yaşamış, soyu tükenmiş bir australopitesin türüdür. A. africanus'un Homo ve Paranthropus'un, sadece Paranthropus'un veya sadece P. robustus'un atası olarak çeşitli şekillerde yerleştirildiği için diğer homininlerle nasıl bir ilişkisi olduğu açık değildir. "Küçük Ayak" örneği, iskeletinin %90'ı bozulmamış ve en eski Güney Afrika australopitesini olarak, en eksiksiz korunmuş erken hominindir. Bununla birlikte, bunun ve benzeri örneklerin "A. prometheus" olarak ayrılması tartışmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Fosil</span> Geçmiş bir jeolojik çağa ait organizmaların korunmuş kalıntıları veya izleri

Fosil veya taşıl, yer kabuğunun en üst bölümünü oluşturan tortul kayaçların çoğunda, bazen iyi korunmuş, bazen de erozyon ve sedimantasyon sırasında tahrip olmuş, ölü organizma kalıntılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Homininae</span> hominid alt familyası

Homininae veya Afrika insansıları, ilk kez John Edward Gray tarafından 1825 yılında tanımlanmış bir Hominidae alt familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ankara tarihi</span>

Ankara'nın tarihi, Tunç Çağı Hatti uygarlığına kadar uzanmaktadır. Bunu milattan önce ikinci milenyumda Hitit uygarlığı dönemi, milattan önce onuncu yüzyıldaki Frigya uygarlığı dönemi ve sonrasında sırasıyla Lidyalılar, Farslar, Makedonlar, Galatyalılar, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Selçuklu Hanedanı ve Osmanlı İmparatorluğu dönemleri takip etmektedir.

Fikret Ozansoy, Türk paleontolog. Anadolu'daki ilk insansı kalıntıları, 1957 yılında Prof. Dr. Fikret Ozansoy tarafından, Ankara'nın Kızılcahamam ilçesindeki Sinaptepe'de bulunmuştur. 10 milyon yıl öncesine ait ve Ankara maymunu olarak da bilinen bu kalıntılara Ankarapithecus meteai adı verilmiştir.

<i>Orrorin</i> Soyu tükenmiş memeli cinsi

Orrorin, Homininae içerisinde yer alan, primatların soyu tükenmiş bir cinsidir. Her ikisi de Kenya'da yer alan Miyosen tarihli Lukeino Oluşumu ve Pliyosen tarihli Mabaget Oluşumu'ndan çıkarılan örneklerinden bilinir. İki ayak üzerinde durabilen ilk hominidlerden olabileceği için paleoantropolojik açıdan önemli görülür.

<i>Proconsul</i> (cins) ilkel insansı

Proconsul, Miyosen döneminde, 23 ila 14 milyon yıl önce yaşamış bir primat cinsidir. Fosil kalıntıları Kenya ve Uganda dahil olmak üzere Doğu Afrika'da bulundu. Bugüne kadar dört tür sınıflandırılmıştır: P. africanus, P. gitongai, P. major ve P. meswae. Dört tür esas olarak vücut boyutunda farklılık gösterir. Erken Miyosen Proconsul bölgeleri için çevresel rekonstrüksiyonlar hala belirsizdir ve ormanlık ortamlardan daha açık, kurak çayırlara kadar uzanır.

<i>Sivapithecus</i> Miyosen hominidi

Sivapithecus soyu tükenmiş bir büyük insansı maymun cinsidir. 12.2 milyon yıl öncesine tarihlenen, bu cinse atanan hayvanların fosil kalıntıları, şimdi genellikle geç Miyosen'e tarihlenir. İlk fosiller 19. yüzyılda Hint Yarımadası'nın Siwalik Tepelerinde ve Kutch'ta bulunmuştur.Bu cinsteki türlerden herhangi biri modern orangutanların atası olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Proconsulidae</span>

Proconsulidae, Kenya'da Miyosen döneminde yaşamış ve Afrika ile sınırlı olan erken bir insansı maymun familyasıdır.

<i>Dryopithecus</i> Avrupadan soyu tükenmiş büyük insansı maymun

Dryopithecus, Avrupa'nın orta - geç Miyosen döneminde yaşamış, soyu tükenmiş bir büyük insansı maymun cinsidir. 1856'daki keşfinden bu yana, cins, aralarındaki çok küçük farklılıklara dayalı olarak tek kalıntılardan tanımlanan, sayısız yeni tür ile taksonomik kargaşaya maruz kalmıştır ve holotip örneğinin parçalı doğası, fosil örneklerini ayırt etmeyi zorlaştırmaktadır. Şu anda tek bir tartışmasız tür vardır, D. fontani tip türü, ancak daha fazlası da olabilir. Cins, Afrika insansı maymunlarının grubu olan Homininae alt familyasında bir dal olarak Dryopithecini oymağında ya da kendisine özel bir alt familyada (Dryopithecinae) sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Orangutan ve insanın son ortak atası</span> Yaklaşık 16 milyon yıl önce yaşamış bir büyük insansı

Hominidae'nin Homininae ve Ponginae alt familyalarına filogenetik bölünmesi, kabaca 18 ila 14 milyon yıl önce, orta Miyosen'e tarihlenir. Bu bölünme aynı zamanda Pittsburgh Üniversitesi Sanat ve Bilim Okulu'nda antropoloji profesörü olan Jeffrey H. Schwartz ve Buffalo Müzesi'nde bilim direktörü John Grehan tarafından "orangutan- insan son ortak atası" olarak anılır.

<i>Anoiapithecus</i>

Anoiapithecus, Dryopithecus ile yakından ilişkili olduğu düşünülen soyu tükenmiş bir maymun cinsidir. Her iki cins de yaklaşık 12 milyon yıl önce Miyosen'de yaşadı. Salvador Moyà-Solà tarafından adlandırılan fosil örnekleri, İspanya'daki tortulardan bilinmektedir.

<i>Afropithecus</i> miyosen hominoidi

Afropithecus, Kuzey Kenya'da 17–17.5 milyon yıl öncesine tarihlenen çeşitli yerlerden bilinen bir bazal hominoid cinsi. Afropithecus, mevcut hominoidlerin çoğu ile premaksiller sağlamlıkta ve uzunlukta bir artış paylaşır. Birçok Geç Miyosen ve Pliyosen hominidi gibi, Afropithecus da çok kalın oklüzal mineye sahiptir. Öte yandan, Afropithecus'un kranial morfolojisi, özellikle orta yüzün morfolojisi, Aegyptopithecus'unkini hatırlatır. Proconsul'da olduğu gibi, Afropithecus ilkel ve türetilmiş karakterlerden oluşan bir mozaiğe sahiptir.

<i>Gigantopithecus</i> Primat Cinsi

Gigantopithecus, Pleyistosen çağında Güney Çin'de ve Vietnam'da yaşamış, büyük insansı maymun cinsi. Gigantopithecus blacki, Pleyistosen'e tarihlenen çok sayıda izole diş ve birkaç çene kemiğinden bilinir. Gigantopithecus giganteus ise, Siwaliklerin Geç Miyosen'inden esas olarak boyutuyla ayırt edilen bir alt azı dişinden ve çene kemiğinden bilinen, bu cinsin olası bir Miyosen üyesidir.

<i>Lufengpithecus</i>

Lufengpithecus, Çin'in güneyindeki Yunnan eyaleti, Lufeng'in Geç Miyosen dönemine ait birkaç çarpık kafatası ve çok sayıda diş de dahil olmak üzere kapsamlı malzeme ile temsil edilen bir Asya hominididir. Diş ölçüleri, mevcut herhangi bir insansı maymundan çok daha büyük bir cinsel dimorfizm derecesini gösterir.