İçeriğe atla

Ankara florası

Ankara'ya özgü bir tür olan Yanardöner (Sevgi) Çiçeği.

Ankara florası; Ankara il sınırları içerisinde hüküm süren iklim koşulları, sıcaklık, yağış miktarı gibi faktörler sonucunda şekillenip ortaya çıkan bitki çeşitliliğini tabir etmek için kullanılır. Güncel kayıtlara göre şehirdeki flora; 99 familyadan 495 cinse ait 1365 çiçekli bitki türünden oluşmaktadır. Bu türler içinden de 22'si safi Ankara'ya özgü olmak üzere 271 tanesi (%19.85) Türkiye'ye endemik canlılardan oluşmaktadır.[1]

Büyük bir bölümü bozkırlarla kaplı olup yükseltinin 550-2000 metre arasında değiştiği şehirde karasal özellik gösteren “yarı kurak, çok soğuk Akdeniz iklimi” görülmektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı 346–564 mm arasında değişmekte olup yıllık ortalama sıcaklık değerleri ise 10.2-13.2 derece arasındadır. En yüksek ve yağışlı kesimler, şehrin kuzeybatısında yer alan Kızılcahamam çevreleridir. Buralarda genellikle Batı Karadeniz bitki örtüsünün temsilcilerine rastlanırken; Tuz Gölü'nün kuzey kesimlerinde, yani Şereflikoçhisar yakınlarında ise kurakçıl ve tuzcul bitkilerle karşılaşılmaktadır.[1]

Ankara'daki bitki çeşitliliğini etkileyen bir diğer etken ise toprak yapısıdır. Ayaş taraflarında killi ve kireçli topraklarda yaşayabilen bitkiler yayılım gösterirken, Nallıhan ve Polatlı yörelerinde jipsli topraklarda yetişen türlerle karşılaşılır. Bala ve Kalecik çevrelerinde de magnezyum, nikel, kadmiyum gibi ağır metallerce zengin kireçsiz topraklara özgü türlere rastlanmaktadır.[1]

Tarihçe

Ankara'daki ilk herbaryum 1933 yılında, Almanya’dan gelen Profesör Doktor Kurt Krause tarafından Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü bünyesinde kurulmuştur. Bu herbaryum, 1948 yılında Ankara Üniversitesi'nin kurulmasının ardından içindeki tüm örneklerle beraber Fen Fakültesi'ne bağlı olan Botanik Enstitüsü’ne devredilmiştir. Herbaryumda bulunan bitkilerin listesi 1952 yılında Hikmet Birand tarafından “Türkiye Bitkileri" adı altında yayınlanmış; Kurt Krause ise Türkiye'den topladığı yaklaşık 5600 örneği Berlin Üniversitesi'ne bağlı olan Botanik Müzesi'ne vermiştir. Ankara ve Türkiye florasının en önemli örneklerini barındıran bu tarihi koleksiyon, II. Dünya Savaşı sırasında Berlin'in bombalanması sonucu yanarak kül olmuştur.[1]

Türler

Ankara'ya endemik bir tür olup adını Beypazarı ilçesinden alan Astragalus beypazaricus

Endemik türler

Günümüze kadar yapılan çalışmalar sonucunda Ankara'ya özgü 22 tür belirlenmiştir. Bunlar:

  1. Achillea ketenoglui - Ankara civanperçemi[2]
  2. Aethionema dumanii - Yörük taşçantası
  3. Astragalus physodes subsp. acikirensis - Acıkır geveni[3]
  4. Astragalus beypazaricus - Beypazarı geveni[3]
  5. Astragalus demirizii - Koçhisar geveni[3]
  6. Astragalus densifolius subsp. ayashensis - Gümüş geven→Ayaş gümüşü[3]
  7. Astragalus kochakii - Koçak geveni[3]
  8. Astragalus trichostigma - Tuğ geveni[3]
  9. Astragalus yildirimlii - Gürsöğüt geveni[3]
  10. Campanula damboldtiana - Ayaş çançiçeği[4]
  11. Campanula ekimiana - Kızılcahamam çançiçeği / Ekim çanı
  12. Centaurea halophila - Bitikdiken[5]
  13. Centaurea tchihatcheffii - Sevgi çiçeği[6]
  14. Cytisus acutangulus - Angora tırfılı
  15. Isatis glauca subsp. galatica -
  16. Muscari adili -
  17. Salsola grandis - Koca soda otu[6]
  18. Salvia aytachii - Ay şalbası[7]
  19. Sideritis galatica - Kırçayı[8]
  20. Silene cserei subsp. aeoniopsis - Has nakıl[9]
  21. Verbascum gypsisola - Mermer sığırkuyruğu[10]
  22. Verbascum heterobarbatum - Sakallı sığırkuyruğu[11]
Ankara çiğdemi olarak bilinen Crocus ancyrensis

İsmini Ankara'dan alan türler

Ankara'ya özgü türlerin yanı sıra Ankara'da keşfedildiği için ismini şehirden alan türler de bulunmaktadır. Bunlardan en meşhuru, Ankara çiğdemi olarak bilinen Crocus anycrensis'tir. Adında Ankara kelimesi geçen diğer türler ise şu şekilde sıralanmaktadır:

  1.  Crocus anycrensis - Ankara çiğdemi[6]
  2. Jurinea ancyrensis - Eğri göbek
  3. Paracaryum ancyritanum - Ankara çarşağı[12]
  4. Dianthus ancyrensis - Ankara karanfili[13]
  5. Verbascum ancyritanum - Ankara sığırkuyruğu[6]

Ankara florasında bulanan bitki taksonları listelenmiştir.

Familyalar

A

  • Acanthaceae
  • Acoraceae
  • Adoxaceae
  • Alismataceae
  • Altingiaceae
  • Amaranthaceae
  • Aizoaceae
  • Amaryllidaceae
  • Anacardiaceae
  • Apiaceae
  • Apocynaceae
  • Apodanthaceae
  • Aquifoliaceae
  • Araceae
  • Araliaceae
  • Aristolochiaceae
  • Asparagaceae
  • Aspleniaceae
  • Asteraceae
  • Athyriaceae

B

  • Balsaminaceae
  • Berberidaceae
  • Betulaceae
  • Biebersteiniaceae
  • Bignoniaceae
  • Blechnaceae
  • Boraginaceae
  • Brassicaceae
  • Butomaceae
  • Buxaceae

C

  • Campanulaceae
  • Cannabaceae
  • Capparaceae
  • Caprifoliaceae
  • Caryophyllaceae
  • Casuarinaceae
  • Celastraceae
  • Ceratophyllaceae
  • Cistaceae
  • Cleomaceae
  • Colchicaceae
  • Commelinaceae
  • Convolvulaceae
  • Cornaceae
  • Crassulaceae
  • Cucurbitaceae
  • Cupressaceae
  • Cymodoceaceae
  • Cyperaceae
  • Cystopteridaceae
  • Cytinaceae

D

  • Datiscaceae
  • Dennstaedtiaceae
  • Dioscoreaceae
  • Droseraceae
  • Dryopteridaceae

E

  • Ebenaceae
  • Elaeagnaceae
  • Elatinaceae
  • Ephedraceae
  • Equisetaceae
  • Ericaceae
  • Euphorbiaceae

F

  • Fabaceae
  • Fagaceae
  • Frankeniaceae

G

  • Gentianaceae
  • Geraniaceae
  • Grossulariaceae

H

  • Haloragaceae
  • Hydrangeaceae
  • Hydrocharitaceae
  • Hymenophyllaceae
  • Hypericaceae

I

  • Iridaceae
  • Isoetaceae
  • Ixioliriaceae

J

  • Juglandaceae
  • Juncaceae
  • Juncaginaceae

L

  • Lamiaceae
  • Lauraceae
  • Lentibulariaceae
  • Liliaceae
  • Linaceae
  • Linderniaceae
  • Loranthaceae
  • Lycopodiaceae
  • Lythraceae

M

  • Malvaceae
  • Marsileaceae
  • Melanthiaceae
  • Meliaceae
  • Menyanthaceae
  • Molluginaceae
  • Montiaceae
  • Moraceae
  • Myrtaceae

N

  • Nartheciaceae
  • Nitrariaceae
  • Nyctaginaceae
  • Nymphaeaceae

O

  • Oleaceae
  • Onagraceae
  • Onocleaceae
  • Ophioglossaceae
  • Orchidaceae
  • Orobanchaceae
  • Osmundaceae
  • Oxalidaceae

P

  • Paeoniaceae
  • Papaveraceae
  • Pedaliaceae
  • Phrymaceae
  • Phyllanthaceae
  • Phytolaccaceae
  • Pinaceae
  • Plantaginaceae
  • Platanaceae
  • Plumbaginaceae
  • Poaceae
  • Polemoniaceae
  • Polygalaceae
  • Polygonaceae
  • Polypodiaceae
  • Portulacaceae
  • Posidoniaceae
  • Potamogetonaceae
  • Primulaceae
  • Pteridaceae

R

  • Ranunculaceae
  • Resedaceae
  • Rhamnaceae
  • Rosaceae
  • Rubiaceae
  • Ruppiaceae
  • Rutaceae

S

  • Salicaceae
  • Salviniaceae
  • Santalaceae
  • Sapindaceae
  • Saxifragaceae
  • Scrophulariaceae
  • Selaginellaceae
  • Simaroubaceae
  • Smilacaceae
  • Solanaecae
  • Staphyleaceae
  • Styracaceae

T

  • Tamaricaceae
  • Taxaceae
  • Thelypteridaceae
  • Thymelaeaceae
  • Typhaceae

U

  • Ulmaceae
  • Urticaceae

V

  • Verbenaceae
  • Violaceae
  • Vitaceae

W

  • Woodsiaceae

X

  • Xanthorrhoeaceae

Z

  • Zosteraceae
  • Zygophyllaceae

Kaynakça

  1. ^ a b c d Vural, Mecit. "Ankara'nın Florası ve Korunması Gereken Endemik Bir Türü: "Yanardöner" Hakkında...". 
  2. ^ Gözcelioğlu, Bülent (Haziran 2012). "Endemik Papatyalar" (PDF). Bilim ve Teknik. TÜBİTAK. s. 79. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2020. []
  3. ^ a b c d e f g Ahmet Emre Yaprak; Selçuk Tuğrul Körüklü; Tarık Patıhan; Ayhan Patıhan; Onur Türkoğlu; Umut Filik (2014). "Beypazarı Geveni (Astragalus beypazarcus) Tür Eylem Planı". Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Orman ve Su İşleri Bakanlığı. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2019. 
  4. ^ Ümit Subaşı (Kasım 2017). "Ayaş Çançiçeği (Campanula damboldtiana)" (PDF). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Orman ve Su İşleri Bakanlığı. 24 Eylül 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2019. 
  5. ^ Şahin, Bİlal. "İç Anadolu Bölgesi'nden (Türkiye) yeni bir tür: Verbascum aydogdui (Scrophulariaceae)" (İngilizce). 24 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2019. 
  6. ^ a b c d Latif Kurt; Ebru Özdeniz; Ayşenur Bölükbaşı; Beste Gizem Özbey (31 Mayıs 2018). "Ankara'ya Özgü Bitkilerle Tanışalım". Bilim Genç. TÜBİTAK. 24 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2019. 
  7. ^ "Salvia aytachii - Ay şalbası". Türkiye bitkileri (İngilizce). Erişim tarihi: 9 Aralık 2019. 
  8. ^ "Sideritis galatica - Kırçayı". Türkiye bitkileri (İngilizce). Erişim tarihi: 9 Aralık 2019. 
  9. ^ "Silene cserei ssp aeniopsis - Has nakıl". Türkiye bitkileri (İngilizce). Erişim tarihi: 9 Aralık 2019. 
  10. ^ "Verbascum gypsicola - Mermer sığırkuyruğu". Türkiye bitkileri (İngilizce). Erişim tarihi: 9 Aralık 2019. []
  11. ^ "Verbascum heterobarbatum - Sakallı sığırkuyruğu". Türkiye bitkileri (İngilizce). Erişim tarihi: 9 Aralık 2019. []
  12. ^ "Paracaryum ancyritanum - Ankara çarşağı". Türkiye bitkileri (İngilizce). Erişim tarihi: 25 Eylül 2019. []
  13. ^ "Dianthus ancyrensis". Yabani Çiçekler. 15 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkiye florası</span>

2000 yılı itibarıyla Türkiye'de yaklaşık 9.300 damarlı bitki türünün yetiştiği bilinmektedir. Bütün Avrupa Kıtası, Türkiye'ye kıyasla 13 kat daha büyük alan kaplamasına rağmen Türkiye'den yalnızca %24 daha fazla (11.500) bitki türü içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Salda sığırkuyruğu</span>

Salda sığırkuyruğu, sıraca otugiller (Scrophulariaceae) familyasına ait çok yıllık otsu bir sığırkuyruğu alt türü.

<span class="mw-page-title-main">Munzur Vadisi Millî Parkı</span>

Munzur Vadisi Millî Parkı, Tunceli ve Ovacık arasında uzanan Munzur Vadisi'nde, 42.000 hektarlık bir alandır. 1971 yılında millî park olarak ilan edilmiştir. Bu bölgenin millî park olarak ilan edilmesinde, başta akarsu kaynakları ve gözeler olmak üzere, zengin doğal veriler, endemik bitki türleri ve yöreye özgü hayvan türleri ile zenginleşen bitki örtüsü ve yaban hayvan varlığıdır.

Türkiye'de, yaklaşık 10.000 bitki türü yetişir. Bu bitki türlerinin yaklaşık 3.000'i ise Türkiye'ye endemiktir. Bu özelliği ile Türkiye, tüm Avrupa'dakinden daha fazla endemik bitki türüne sahiptir.

Kumalar Dağı, Sandıklı'nın doğu sınırını kaplayan, Afyonkarahisar - Sandıklı - Dinar doğrultusunda, başka bir tanımlama ile kuzey-güney yönünde il topraklarını iki büyük havzaya ayırarak uzanan 50 – 60 km uzunluğunda ve 30 – 35 km genişliğinde bir dağ kütlesidir. Göktepe, 2247 metre yükseltisi ile dağın en yüksek zirvesini oluşturur.

Karaahmetli Tabiat Parkı, Kırıkkale ili, Bahşılı ilçesi, Karaahmetli köyü sınırlarında, 107 ha alanda kurulu olan bir tabiat parkıdır. 23 Temmuz 2009 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile tabiat parkı ilân edilmiştir.

Ankara çarşağı veya bilimsel adıyla Mattiastrum leptophyllum, Boraginaceae (Hodangiller) familyasından bir bitki türüdür.

Ankara sığırkuyruğu veya bilimsel adıyla Verbascum ancyritanum; Scrophulariaceae familyasının Verbascum (Sığırkuyruğu) cinsine ait olan bir türdür.

<span class="mw-page-title-main">Astragalus beypazaricus</span> Baklagiller familyasının Geven cinsine ait bir tür bitki

Beypazarı geveni veya bilimsel adıyla Astragalus beypazaricus; Ankara'ya endemik olan 22 bitki türünden bir tanesidir. Fabaceae (Baklagiller) familyasının Astragalus (Geven) cinsine ait bir türdür.

Eğri göbek veya bilimsel adıyla Jurinea ancyrensis, Asteraceae (Papatyagiller) familyasından Jurinea (Geyikgöbeği) cinsine ait bir türdür.

Verbascum gypsisola veya Mermer sığırkuyruğu Scrophulariaceae familyasının Verbascum (Sığırkuyruğu) cinsine ait olan bir türdür. IUCN kriterlerine göre CR yani nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler kategorisinde bulunmaktadır.

Sakallı sığırkuyruğu veya bilimsel adıyla Verbascum heterobarbatum; Scrophulariaceae familyasının Verbascum (Sığırkuyruğu) cinsine ait olan bir türdür.

Ahır geveni, Kürt geveni veya bilimsel adıyla Astragalus kurdicus, Astragalus cinsinin bir türüdür. Çok yıllık ve çalımsı, Türkiye ve Suriye'de görülen endemik bir bitkidir. Türkiye'de, 1400–2900 m rakımdaki kayalık yamaçlar doğal yaşam alanıdır. Yaklaşık 10–20 cm yüksekliğe kadar ulaşabilir. Pembe veya menekşe renkte çiçekleri vardır, yaz aylarında çiçek açar. Hermafrodit bir bitkidir, arılar, güveler ve kelebekler aracılığıyla tozlaşabilir.

Hamsi geven veya bilimsel adıyla Astragalus viridissimus, Josef Franz Freyn ve Sint tarafından tanımlanmış, baklagiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür. Türkiye'ye endemik olan hamsi geven, Trabzon, Artvin ve Tokat'ta görülmüştür. 1000-2300 metre yükseklikteki çayırlık, kayalık ve volkanik yamaçlarda yetişmektedir.

Artvin sığırkuyruğu veya bilimsel adıylaVerbascum artvinense Wulf tarafından tanımlanmış, sıraca otugiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür. Artvin'e endemik olan Artvin sığırkuyruğu, Haziran ayında çiçeklenmektedir.

<i>Campanula latifolia</i>

Campanula latifolia, Campanulaceae familyasından bir Campanula türüdür. Avrupa ve Batı Asya'ya özgüdür ve süs bitkisi olarak yetiştirilir. Türkiye'de Karadeniz bölgesinde yetişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Verbascum gnaphalodes</span>

Uslu sığırkuyruğu veya bilimsel adıyla Verbascum gnaphalodes, Friedrich August Marschall von Bieberstein tarafından tanımlanmış, sıraca otugiller familyasının sığırkuyruğu cinsinden iki yıllık bir bitki türüdür. Türkiye'nin Karadeniz bölgesi, Kafkasya ve Kırım'a endemik olan uslu sığırkuyruğu, kıyı kumulları, kumullar, nemli kıyılar, Quercus ve Corylus çalılıkları ve ibreli ormanlarda yetişmektedir. Mayıs ve Eylül ayları arasında çiçeklenir. Uzunluğu 80 ila 150 cm arasında değişim göstermektedir. Yapraklar 10–50 cm uzunluğunda ve 3–15 cm genişliğindedir.

<span class="mw-page-title-main">Campanula saxifraga</span>

Yayla çanı veya bilimsel adıyla Campanula saxifraga, Friedrich August Marschall von Bieberstein tarafından tanımlanmış, çan çiçeğigiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür. Türkiye'nin kuzeydoğusu ve doğusu, Kafkasya ve Kuzey İran'a endemik olan yayla çanı, 1890 ila 4200 metre yükseklikteki çağıllıklar, çimenlikler ve alpin yamaçlarında yetişmektedir. Haziran ve Ağustos ayları arasında çiçeklenir. 3 ila 5 cm boyundadır.

<span class="mw-page-title-main">Üçtepeler Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0174)

Üçtepeler Tabiat Parkı, Yozgat'ın Sorgun ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkıdır.

Ankara karanfili veya bilimsel adıyla Dianthus ancyrensis, Caryophyllaceae (Karanfilgiller) familyasının Dianthus (Karanfil) cinsine ait bir türdür. Adını Ankara'dan alan tür, Türkiye'ye endemiktir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.