Ankara Zafertepe Kentsel Dönüşüm Projesi

Zafertepe Kentsel Dönüşüm ve Kentsel Tasarım Proje Alanı ve Zafertepe Gecekondu Çevresi Geliştirme Projesi olarak bilinen 1987 yılında başlayarak günümüze kadar uzanan bir kentsel dönüşüm projesidir.

Dik yamaçları ve yapılaşma zorluğu olduğu gerekçesi ile yıllarca ertelenmiştir. Günümüzde ise park ve konut alanları başta olmak üzere birçok yapı projesi ile parselasyonu tamamlanmıştır. Uzun süren dava süreçleri sona ermiş, hak sahipleri tapularını almıştır. Çankaya Belediye başkanı Alper Taşdelen, 40 yıldır imar sorunu çözülmeyen Zafertepe’nin imar planının tamamlandığını belirterek, büyük konserlerle kutlama yapmıştır.

Ankara’da Çankaya Belediyesi sınırları içinde bulunan Zafertepe Mahallesi, kent merkezine yakın bir bölgede konumlanmıştır. Mahallede yer alan gecekondulardan dolayı bu bölgenin kentle bütünleştiği pek söylenemez. Yıllarca devam eden sağlıksız yapılaşma ile mahallede, sosyal ve ekonomik sorunlar ortaya çıkmış ve kentsel hizmetlerden yeterince yararlanılamamıştır. Zafertepe mahallesinde,71 ha alan, %90 şahıs, %10 belediye mülkiyetindedir. 6310 kişinin yaşadığı alanda toplam 245 gecekondu bulunmaktadır.

Türkiye’de ilk kez Kent-Koop tarafından Zafertepe’de başlatılan bu girişim, diğer gecekondu bölgelerinde de yaygınlaştırılarak ‘Gecekondu Çevresi Geliştirme Kooperatifleri’nin daha etkin olabilmeleri için bir birlik çatısı altında toplanmalarının, sorunlarının bir örgütlülük içinde çözülmesini sağlayacağı planlamıştır. Ancak bu kurslardan hiçbiri devam etmemiştir.

S.S. Zafertepe Gecekondu Çevresi Geliştirme Kooperatifi (ÇEVRE-KOOP) 1987 yılında Ankara'da kurulmuştur. Bu kooperatif, gecekondu alanlarındaki yaşam standartlarını yükseltmek için ilk kez kurulmuştur ve çevre düzenlemesi gibi fiziksel, ekonomik ve toplumsal ihtiyaçları karşılamayı amaçlamaktadır. Zafertepe Mahallesi, Ankara'nın güney doğu bölgesinde yer almaktadır ve yaklaşık 9.000 kişi burada yaşamaktadır. Konut alanları mahallenin çoğunluğunu oluşturmaktadır ve tepenin üzerindeki ana yolda bulunan ve kent ile bağlantı sağlanan evler genellikle daha iyidir ve iki katlıdır. Ticaret alanları çok azdır ve mahalledeki insanlar alışverişlerini tepenin üzerindeki ana yoldaki ticari birimlerden ya da Küçükesat bölgesinden yapmaktadır. Çocuk bahçesi, park ve oyun alanları yoktur ve yeşil alan ihtiyacı konutların bahçelerindeki ağaçlardan karşılanmaktadır. ÇEVRE-KOOP, Zafertepe Mahallesi'nde insanların yaşam koşullarını iyileştirmeyi amaçlamaktadır.^[1]

Belediye Meclisinin 44 sayı ve 31.10.1994 günlü kararı ile onaylanmış ancak uygulamalar başlamamıştır. Islah planları çalışmaları aşamasında, alanda arazinin yoğun olduğu yerlerde yüksek katlı yapılaşma öngörülmüş ancak mahalleli tarafından bu planlama kabul edilmemiştir. Bu nedenle söz konusu planlama alanında arazinin eğimli olduğu yerlerde Teras evler yapılması öngörülmüş, yalnız arazi eğiminin fazla olması ve inşaat maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle bu güne kadar yapılmamıştır.

Zafertepe’nin sorunları aslında, hemen hemen tüm gecekondu alanlarında olduğu gibi; altyapı, sosyal hizmetler, güvenli yaşam gibi ortak sorunlardan oluşmaktadır. Böylece mahalledeki sorunları gidermek için kentsel dönüşüm ve kentsel tasarım proje alanı oluşturulması bir daha gündeme gelmiştir. Bu projede açık ve yeşil alanların arttırması ile birlikte uygulamaya geçmeyen terasevler olarak ayrılan alanda hissedar olan mal sahiplerinin sorunlarının çözümüne yönelik düzenleme yapılması amaçlanmıştır. Bu ihtiyaçlardan yola çıkarak, ilk önce alanın 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği yapılmıştır. Ayrıca 5393 sayılı kanun 15/h, 18/e, 69ve 73. Maddelerine göre işlem yapılmasına  olanak  sağlayacak  çalışmalar  başlaması  ve  bu  işlemlerin sürdürülebilmesi için alan Çankaya Belediye Meclisin 06.12.2006 gün ve 856 sayılı kararı ve Ankara Büyükşehir Belediye Meclisini 16.05.2007 gün ve 1324 sayılı kararı ile alan “Çankaya Belediyesi Zafertepe kentsel dönüşüm ve kentsel tasarım proje alanı” olarak tanımlanmıştır.

Birçok girişim sonucunda nihayet hak sahipleri ve davacılar mutabık hale gelerek, Portakal Çiçeği Parkı Projesi ve Dikmen Vadisi'ne benzetilen projesi ile 2020 yılında çözülmüş ve yürürlüğe girmiştir. Birçok inşaat projesi başlamış, yapımı devam etmektedir. Ancak peyzaj projeleri 2022 yılında halen Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanmadığı için, sadece konut gelişimi yavaşta olsa ilerlemektedir. Projenin bir kısmından ise, İnönü Bulvarı - İncesu Karayolu Tüneli geçmektedir.