İçeriğe atla

Angela D. Friederici

Angela D. Friederici
Doğum3 Şubat 1952
Köln, Alman
Tanınma nedeniErken sol ön negatifliği bildiren ilk kişi (ELAN)
ÖdüllerAlfried Krupp Ödülü
Gottfried Wilhelm Leibniz ödülü
Kariyeri
DalıNöropsikoloji,
Dilbilim
Çalıştığı kurumMax Planck Institute

Angela Friederici (d. 3 Şubat 1952, Köln), Almanya, Leipzig'deki Max Planck İnsan Bilişi ve Beyin Bilimleri Enstitüsü'nde yönetici ve aynı zamanda nöropsikoloji ve dilbilim alanlarında dünyaca tanınmış bir uzman.[1] 400'den fazla akademik makalenin ve kitap bölümünün yazarı olmakla birlikte, dilbilim, nörobilim, dil ve psikoloji gibi alanlarda 15 kitabın editörlüğünü de yapmış bulunuyor.

Hayatının İlk Dönemi ve Kariyeri

1970-1976 yılları arasında Angle Friederici Bonn Üniversitesi (Almanya) ve Lozan Üniversitesi'nde (İsviçre) dilbilim okudu ve 1976 yılında dilbilim alanında doktorasını tamamladı. 1975'te, Bonn Üniversitesi'nde psikoloji okumaya başladı ve 1980 yılında da buradan mezun oldu. 1986 yılında Giessen Üniversitesi'nde habilitasyonunu tamamladı. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde doktora sonrası araştırmacı olarak, Paris Descartes Üniversitesi ve Max Planck Psikodilbilim Enstitüsü'nde araştırma görevlisi olarak bir süre çalıştıktan sonra Angela Friederici, 1989 yılında Berlin Özgür Üniversitesi'nde bilişsel psikoloji profesörü oldu. 1994 yılında ise Max Planck Bilişsel Nörobilim Enstitüsü, Leipzig'in kurucu yöneticisi ve bilim kurulu üyesi oldu. Bu enstitünün ismi 2004 yılında Max Planck İnsan Bilişi ve Beyin Bilimleri Enstitüsü olarak değişti.[2]

Friederici ayrıca 1995'ten beri Leipzig Üniversitesi'nde bilişsel psikoloji alanında, 1997'den beri Potsdam Üniversitesi'nde dilbilim alanında ve 2004'ten beri de Humboldt Üniversitesi, Charité'de tıp alanında onursal öğretim üyeliği sahibidir. Friederici'nin araştırmaları insan beyninin nasıl dil işlediği sorusuna eğiliyor ve hem anadili, hem ikinci dili hem de dil kullanımını konu ediniyor. Erken Sol Anterior Negativite'yi (Early Left Anterior Negativity, ELAN) ilk kez duyuran araştırmacıdır. Bu sentaktik bozukluklara verilen bir EEG tepkisidir.[3][4]

2016 yılında yayınlanan kitabı Language in the Brain (Beyindeki Dil) Noam Chomsky tarafından da önerilmiştir. Bu kitapta Friederici hem genel olarak beyinde dilin nasıl işlendiğine ve gelişimsel olarak ortaya çıktığına eğildiği gibi FOXP2 geni üzerine güncel düşüncelerini de dile getirir. Örneğin sayfa 222'de, Friederici "FOXP2 ilk kez dil ve konuşma problemleri yaşayan bir ailede tespit edildiği için bu genin dilde ve konuşma süreçlerinde önemli bir rol oynadığı iddia edilmişti; oysa dille alakalı olmaktan çok konuşma süreçleriyle ilintiliydi. Ayrıca bu görüş başka birkaç gerekçeyle daha eleştirildi. Örneğin FOXP2'nun insan olmayan primatlarda, farelerde, kuşlarda ve balıklarda, yani konuşamayan hayvanlarda da bulunması böyle bir gerekçedir."[5]

Ödüller

  • Alfred Krupp von Bohlen und Halbach Vakfı'nın Alfred Krupp Genç Biliminsanları Ödülü, 1990
  • Alman Araştırma Vakfı'nın Gottfried Wilhelm Leibniz Ödülü, 1997[6]
  • Mainz Üniversitesi'nin yetenekli profesörler ödülü (Johannes Gutenberg-Stiftungsprofessur) 2010[7]
  • Brunswick Bilimsel Topluluğu'ndan Carl Friedrich Gauss Madalyası (2011)
  • Alman Psikoloji Derneği Wilhelm Wundt Madalyası (2018)[8]
  • Saksonya Serbest Eyaleti Liyakat Nişanı (2018)
  • Amerika Dilbilim Derneği'nin Seçilmiş Onursal Üyesi (2019)[9]

Brain and Cognition, Brain and Language, Cognitive Neuroscience, Cognitive Science Quarterly, Gehirn & Geist, Journal of Cognitive Neuroscience, Journal of Memory and Language, Journal of Psycholinguistic Research, Neurolinguistik, Physiological Reviews, Psychonomic Bulletin & Review, Studies in Theoretical Psycholinguistics, The Mental Lexicon, Trends in Cognitive Sciences gibi dergilerin yayın veya bilimsel danışma kurullarının üyesidir.[]

Bazı Çalışmaları

Kaynakça

  1. ^ "Professor Angela Friederici – The Neurobiology of the Human Language System". 25 Temmuz 2018. 7 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2019. 
  2. ^ "Angela D. Friederici CV". Max Planck Institute for Human Cognitive and Brain Science. 30 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2019. 
  3. ^ Friederici, A.D.; Pfeifer, E.; Hahne, A. (1993). "Event related potentials during natural speech processing". Cognitive Brain Research. 1 (3): 183-192. doi:10.1016/0926-6410(93)90026-2 Özgürce erişilebilir. PMID 8257874. 
  4. ^ Friederici A.D. (2004). "Event-related brain potential studies in language". Current Neurology and Neuroscience Reports. 4 (6): 466-70. doi:10.1007/s11910-004-0070-0. PMID 15509448. 
  5. ^ Friederici, A. Language in the Brain. MIT Press. 2016.
  6. ^ "Leibniz Prize". 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2019. 
  7. ^ "Angela Friederici ist Inhaberin der 11. Johannes Gutenberg-Stiftungsprofessur" [Angela Friederici is the winner of the 11th Johannes-Gutenberg endowed professorship] (Almanca). 22 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2019. 
  8. ^ "Award of the Wilhelm Wundt Medal of the German Psychological Association (DGPs) 2018 to Professor Angela D. Friederici". 24 Eylül 2018. 7 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2019. 
  9. ^ "LSA Elects Three to Honorary Membership". Linguistic Society of America. 24 Ocak 2019. 7 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Svante Pääbo</span> İsveçli genetikçi ve bilim insanı

Svante Pääbo, İsveçli biyolog, genetikçi ve bilim insanı. Evrimsel antropoloji alanında uzmanlaşan Pääbo, paleogenetiğin kurucularından birisidir ve Neandertal genomu üzerinde yoğun bir şekilde çalışmıştır. 2022'de "soyu tükenmiş homininlerin genomları ve insan evrimi ile ilgili keşifleri" nedeniyle Nobel Tıp Ödülü'ne layık görüldü.

Hipokampus, beynin medial temporal lobunda yer alan, hafıza ve yön bulmada önemli rolü olan bölge. Bir gri cevher tabakası olup, lateral ventrikülün alt boynuz tabanı boyunca uzanır. Filogenetik olarak en eski beyin kısımlarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Temporal lob</span> İnsanların beyninde bulunan dört lobdan biri

Temporal lob, memelilerin beynindeki serebral korteksin dört ana lobundan biridir. Temporal lob, memeli beyninin her iki serebral hemisferindeki lateral fissürün altındadır.

Psikodilbilim veya ruhdilbilim, psikolojik süreçlerle dilsel etkenler arasındaki iletişimi çalışan disiplindir. Bu disiplin başat olarak dilin nasıl işlendiği, zihin ve beyinde nasıl temsillendiği ile ilgilenir; yani, insanların dili edinmesini, kullanmasını, anlamasını ve üretmesini sağlayan psikolojik ve nörobiyolojik faktörlerle...

<span class="mw-page-title-main">Sinirdilbilim</span>

Sinirdilbilim, sinir dil bilimi, beyin dil bilimi ya da nörolinguistik; insan beyninde dil kavraması, üretimi ve edinilmesini denetleyen sinirsel mekanizmalara ilişkin çalışmaları kapsayan akademik alandır. Disiplinlerarası bir alan olarak sinir dil bilimi; sinir bilimi, dil bilimi, bilişsel bilim, iletişim bozuklukları ve nöropsikoloji gibi dallardan yöntemler ve teorilerden faydalanır. Birçok farklı geçmişi olan sinir dil bilimi araştırmacıları, bu alana çeşitli deneysel tekniklerin yanı sıra büyük oranda farklılık gösteren teorik bakış açıları getirmiştir. Sinir dil bilimi dalında yapılmış çalışmalar ağırlıklı olarak ruh dil bilimi (psikolinguistik) ve kuramsal dil biliminden kaynaklanan modellerin kullanımıyla şekillendirilmiş ve beynin ruh ile kuramsal dil bilimi dallarında dilin üretimi ve kavrayışı için şart olduğu önerilen işlemleri nasıl uyguladığını araştırmaya odaklanır. Sinir dil bilimcileri, beynin dil ile ilgili bilgileri işleme almak için kullandığı işlevbilimsel mekanizmaları araştırır ve afaziyoloji, beyin görüntüleme, elektrofizyoloji ve bilgisayar modellemesini kullanarak dilbilimsel ve ruhdilbilimsel teorileri değerlendirirler.

Nootropikler veya nootropik ilaçlar, sağlıklı bireylerde dikkat, hafıza, yaratıcılık ve motivasyon gibi zihinsel fonksiyonları artırmaya yönelik kullanılan çeşitli ilaç ve gıda takviyelerine verilen ortak ad. 2018 yılı itibarıyla bu gruba giren pek çok madde hala araştırma aşamasında olup etkileri tam olarak belirlenmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Girus</span>

Nöroanatomide, bir girus, beyin korteksindeki kıvrımların çıkıntılı kısmıdır. Genellikle bir veya daha fazla sulki ile çevrilidir. Gyri ve sulci, insan ve diğer memeli beyinlerine kıvrımlı şeklini verir.

<span class="mw-page-title-main">FOXP2</span>

Forkhead box protein P2 (FOXP2), insanlarda, CAGH44, SPCH1 veya TNRC10 olarak da bilinen FOXP2 geni tarafından kodlanan, konuşma ve dilin düzgün gelişimi için gerekli olan bir proteindir. FOXP2 bir transkripsiyon faktörüdür, yani düzenleyici bir proteini kodlar. Gen, genellikle iletişimde bir rol oynadığı birçok omurgalı ile paylaşılır.

Bilişsel dilbilim, dili anlama, dil üretimi ve dil ediniminin bilişsel yönleriyle ilgilenen bir bilişsel bilim dalıdır. Bilişsel dilbilimin ana araştırma alanları arasında doğal dillerde kategorizasyon, sözdizimi ve anlambilim arasındaki arayüz, dilin deneyim ve algıdaki temeli ve dil ile düşünce arasındaki ilişki yer almaktadır. Dilin bilişle nasıl etkileşime girdiğini, dilin düşünceleri nasıl oluşturduğunu ve dilin zaman içindeki ortak zihniyetteki değişime paralel olarak evrimini açıklar.

Ahlâki psikoloji ya da ahlâk psikolojisi hem felsefe hem de psikoloji alanlarını ortak bir zeminde inceleyen çalışma alanıdır. Tarihsel olarak, ahlaki psikoloji terimi, ahlaki gelişim çalışmasını ifade etmek için nispeten daha dar bir şekilde kullanılmıştır. Ahlaki psikoloji sonuç olarak etik, psikoloji ve zihin felsefesinin kesişimindeki çeşitli konulara daha geniş olarak değinmeye başlamıştır. Alanın bazı ana konuları ahlaki yargı, ahlaki akıl yürütme, ahlaki duyarlılık, ahlaki sorumluluk, ahlaki motivasyon, ahlaki kimlik, ahlaki eylem, ahlaki gelişim, ahlaki çeşitlilik, ahlaki temeller, ahlaki karakter, fedakarlık, psikolojik egoizm, ahlaki şans, ahlaki tahmin, ahlaki duygu, duygusal tahmin ve ahlaki anlaşmazlık olarak verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Dikkat kontrolü</span>

Dikkat kontrolü, bir bireyin neye dikkat edeceğini ve neyi göz ardı edeceğini seçtiği kapasitesidir. İç kaynaklı dikkat veya yönetici dikkat olarak da bilinir. Daha genel bir tabirle, dikkat kontrolü, bir bireyin konsantre olma becerisi olarak tarif edilebilir. Öncelikli olarak ön singulat korteksi de içeren frontal alanlar tarafından aracılık edilen dikkat kontrolünün, çalışma belleği gibi diğer yönetici işlevler ile yakından ilgili olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Lera Boroditsky</span> Amerikalı psikolog

Lera Boroditsky, dil ve biliş alanlarında çalışan bir profesör ve bilişsel bilimcidir. Şu anda dilsel görelilik teorisinin en önemli katkıcılarından biridir. Kendisi Searle Scholar, McDonnell Scholar ve Ulusal Bilim Vakfı Kariyer Ödülüne layık görülmüş, Amerikan Psikoloji Derneği seçkin bilim insanıdır. UCSD'de Bilişsel Bilimler profesörüdür. Daha önce MIT ve Stanford'da çalışmıştır.

Kaliforniya Üniversitesi, Irvine'de kıdemli dilbilim profesörüdür. Psikodilbilim alanında ikinci dil edinimi ve iki dilli dil işleme konuları üzerinde uzmanlık sahibidir. Rand Marin ve Suparna Rajaram gibi isimlerle beraber, 2001 yılında kurulan Bilişsel Bilimde Kadınlar adlı organizasyonun kurucularından biridir. American Association for the Advancement of Science (AAAS), the American Psychological Association (APA), the Psychonomic Society, the Society of Experimental Psychologists ve Association for Psychological Science (APS) gibi topluluklara üyedir.

Arka singulat korteks (ASK), singulat korteksin kaudal kısmıdır. Ön singulat korteksin arkasında yer alır. Limbik lobun üst kısmını oluşturur. 23. ve 31. Brodmann alanlarıyla ilişkilendirilir.

Bilişsel devrim, 1950'lerde zihnin ve süreçlerinin disiplinler arası bir çalışması olarak başlayan entelektüel bir harekettir. Daha sonra toplu olarak bilişsel bilim olarak tanınmıştır. İlgili etkileşim alanları psikoloji, dilbilim, bilgisayar bilimi, antropoloji, sinirbilim ve felsefe alanları arasındadır. Kullanılan yaklaşımlar, o zamanın şartlarında geliştirilen yapay zeka, bilgisayar bilimi ve sinirbilim alanlarındadı. 1960'larda, Harvard Bilişsel Araştırmalar Merkezi ve California San Diego Üniversitesi'ndeki İnsan Bilgi İşleme Merkezi, bilişsel bilimin akademik çalışmasını geliştirmede etkili olmuştur. 1970'lerin başında, bilişsel hareket, psikolojik bir paradigma olarak davranışçılığı aşmıştı. Ayrıca, 1980'lerin başında bilişsel yaklaşım, psikoloji alanındaki çoğu dalda baskın araştırma sorgulama hattı haline gelmişti.

Bernard Sterling Comrie, İngiliz dilbilimcidir. Comrie, dilsel tipoloji, dilsel evrenseller ve Kafkas dilleri alanında uzmandır.

Tekrarlı ön-hazırlama etkisi, uyaranlar tekrar tekrar sunulduğunda davranışsal bir tepkideki gelişmelere gönderme yapar. Gelişmeler, doğruluk veya tepki süresi açısından ölçülebilir ve tekrarlanan uyaranlar önceki uyaranlarla aynı veya benzer olduğunda ortaya çıkabilir. Bu gelişmelerin kümülatif olduğu gösterilmiştir, bu nedenle tekrar sayısı arttıkça yanıtlar en fazla yedi tekrara kadar sürekli olarak daha hızlı olur. Bu gelişmeler, tekrarlanan maddeler yön, boyut ve konum açısından biraz değiştirildiğinde de bulunur. Etkinin boyutu, maddenin sunulduğu sürenin uzunluğu ve tekrarlanan maddelerin ilk ve sonraki sunumları arasındaki sürenin uzunluğuyla da ayarlanır.

Üst temporal sulkus (STS), beynin temporal lobundaki superior temporal girusu orta temporal girustan ayıran sulkustur. Bir sulkus, beynin en büyük kısmına, serebruma doğru kıvrılan derin bir oluktur ve bir girus, beynin dışına doğru kıvrılan bir sırttır.

Aslı Özyürek bir dilbilimci, bilişsel bilimci ve psikologdur. Radboud Üniversitesi Nijmegen'de Dil Bilimleri Merkezi'nde ve Donders Beyin, Biliş ve Davranış Enstitüsü'nde profesördür. Ayrıca Max Planck Psikodilbilim Enstitüsü'nün Multimodal Dil Departmanı'nın yöneticiliğini yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Viola Priesemann</span>

Viola Priesemann Alman fizikçi ve sinirbilimcidir. Araştırma önceliklerinden birisi anlamlı bilgi işlemeyi mümkün kılmak için insan beyninin nöronal kapasitelerini nasıl organize ettiğini anlamaktır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.