İçeriğe atla

Anchiornis

Anchiornis
Yaşadığı dönem aralığı: 163-145 myö
Üst jura-Kretase 
Bilimsel olarak tutarlı rekonstrüksiyon
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Klad:Avialae (?)
Familya:†Anchiornithidae
Cins:†Anchiornis
Xu vd., 2009
Tür: †A. huxleyi
İkili adlandırma
†Anchiornis huxleyi
Xu vd., 2009

Anchiornis (Grekçe: "kuşa yakın"), Üst Jura'da (Oxfordiyen) yaşamış, Paraves grubundan küçük, kuş benzeri bir dinozordu. Hayvanın kollarında ve bacaklarında iyi gelişmiş tüyleri ve dolayısıyla raptorgil Microraptor'a benzeyen dört kanadı vardı.

İlk tanımlanması, Çin'in Liaoning eyaletindeki Jianchang'daki Tiaojishan Formasyonu'nda bulunan neredeyse eksiksiz bir fosile dayanmaktadır. Fosil şu anda Liaoning Paleontoloji Müzesi'nde korunmaktadır. Tek ve tip türü Anchiornis huxleyi'dir.[a]

Özellikler

İskelet rekonstrüksiyonu
Kolayca tanınan kanatlara sahip fosil
Şimdiye kadar bulunan en büyük tip örneğine dayanan modern bir insanla boyut karşılaştırması

Anchiornis, yandan görülen, büyük bir ön kafatası penceresine sahip üçgen bir kafatasına sahipti; bu, yalnızca küçük bir kemik desteği ile gözlerin önündeki kafatası penceresinden ayrılmıştı. Dişleri biçilmemişti.

Postkraniyal iskelet (kafatasının arkasındaki iskelet), troodontidlerinkine benzerdir. Ancak ön bacaklar, troodontidlerinkinden daha uzundu ve uzunluk olarak dromaeosauridlerin ve bazal kuşlarınkine benzerdi. İyi korunmuş tip numunede tüylenme bariz bir şekilde görülebilir. Önkolda on uzun uçuş tüyü vardı, elde on bir, alt bacakta on iki ila on üç, ayak on ila on bir tüy bulunuyordu. El ve kol salıncakları yaklaşık aynı uzunluktaydı. "İlkel kuş" Archaeopteryx ve Microraptor'daki koşulların aksine, Anchiornis'teki kanadın daha geniş kısmı proksimaldi (vücudun merkezine doğru). Uzuvlardaki uçuş tüylerine ek olarak, Anchiornis'in iki başka tüy türü daha vardı: Filamentleri tabanda birleşen, tüyleri andıran püsküllü tüyler ve filamanları uzun ve sağlam bir tüy boyunca düzenlenmiş kontur tüyleri. Bu özelliklere rağmen, ilk tanımlayanlar Anchiornis'in uçabildiğine inanmıyorlar. Çok uzun alt bacaklar daha çok koşu yaşam tarzının bir göstergesidir.

Şubat 2010'da Science dergisinde Anchiornis'in tüylerindeki fosillerden korunan melanozomların rapor edildiği bir çalışma yayınlandı. Melanozomlar, günümüz kuşlarının tüylerine rengini verir. Makalede, Anchiornis'in gri bir ana renge sahip olduğu, kafasında iroke gibi kırmızı-kahverengi bir tüy tarağı ve ön ve arka ayaklarında siyah kurdeleli beyaz kontur tüyleri olduğu yazıyordu.[1]

Evrim ve sistematik

Anchiornis'in keşfi, Archaeopteryx'ten daha eski, kuşa benzer bir dinozor olduğu için özellikle önemlidir. O zamana kadar kuşa benzeyen dinozorların Archaeopteryx'ten jeolojik olarak daha genç olması sorunlu kabul ediliyordu.

Tüm gelişmiş theropodlar, muhtemelen erken ve orta Üst Jura'da çok hızlı gelişti. Anchiornis, bazal dromaeosaur Microraptor ve bazal kuş Pedopenna'nın gösterdiği gibi, kanat tüyleri ilk önce ön bacakların, arka bacakların ve kuyruğun uzak (vücudun merkezinden uzakta) kısımlarında ortaya çıktı. Daha sonraki evrimsel süreçte, tüyler vücudun merkezine göç ettiler. Kuyruk ve arka bacaklardaki büyük kanat tüyleri önce küçüldü ve daha sonra tamamen kayboldu.

Anchiornis'in kuş benzeri dinozorlar (Paraves) içindeki konumu aşağıdaki kladogramda göstermektedir:[2]

Paraves
 
 

Scansoriopterygidae

 
 
 

†Xiaotingia

 
 

†Yixianosaurus

 
 
 
 
 
 
 

†Pedopenna

 
 

†Aurornis

 
 
 
 

†Serikornis

 
 

†Eosinopteryx

 
 
 
 
 

†Anchiornis

 
Eumaniraptora
 
 

†Troodontidae

 
 

†Dromaeosauridae

 
 
 

Avialae

 
 
 
 
 

Notlar

  1. ^ Tür ismi, kuşlar ve dinozorlar arası ilişkiyi doğrulayan anatomist, Thomas Henry Huxley'e atfedilmiştir.

Kaynakça

Özel

  1. ^ Quanguo Li, Ke-Qin Gao, Jakob Vinther, Matthew D. Shawkey, Julia A. Clarke, Liliana D'Alba, Qingjin Meng, Derek E. G. Briggs, Long Miao, Richard O. Prum: Plumage Color Patterns of an Extinct Dinosaur. In: Science. Bd. 327, Nr. 5971, 2010, S. 1369–1372, DOI:10.1126/science.1186290.
  2. ^ Ulysse Lefèvre, Andrea Cau, Aude Cincotta, Dongyu Hu, Anusuya Chinsamy, François Escuillié & Pascal Godefroit (2017). A new Jurassic theropod from China documents a transitional step in the macrostructure of feathers. The Science of Nature, 104: 74. doi:10.1007/s00114-017-1496-y

Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Archaeopteryx</i> kuş benzeri dinozor cinsi

Archaeopteryx, kuşumsu bir teropod dinozor, uçamayan tüylü dinozorlar ve çağdaş kuşlar arası geçişi simgeleyen en ünlü avialan cinsi. Cins, uzun süre geleneksel olarak kuşlar sınıfında (Aves) sınıflandırıldı; ancak daha güncel çalışmalarda, Avialae kladındaki en ilkel üyelerden biri –ya da deinonychosaur– olarak kabul edilir. 19. yüzyıl sonu ve 21. yüzyıl başı arası dönemde Archaeopteryx, paleontologlar ve popüler kitaplarca bilinen en eski kuş olarak kabul görmekteydi. İlerleyen süreçte Anchiornis, Xiaotingia ve Aurornis gibi daha yaşlı potansiyel avialanlar tanımlandı.

<i>Ankylosaurus</i>

Ankylosaurus,, Geç Kretase devrinde 68-66 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da yaşamış bir kuş kalçalı dinozor cinsidir.

<i>Eosinopteryx</i> kuş benzeri tüylü teropod

Eosinopteryx, Çin'in geç Jura döneminde bilinen, soyu tükenmiş bir theropod dinozor cinsidir. Tek bir tür içerir: Eosinopteryx brevipenna.

<span class="mw-page-title-main">Kuşların evrimi</span> kuşların kökeni ve çeşitlenme süreci

Kuşların evrimi, Jura döneminde başlamış, en eski kuşlar Paraves adlı bir teropod dinozor kladından evrimleşmiştir. Kuşlar, biyolojik olarak Aves sınıfında yer alır. Yaklaşık 150 yıl önce, Geç Jura dönemine yaşamış theropod cinsi dinozor Archaeopteryx lithographica, uzun bir süre en eski kuş olarak kabul edilmiştir. Modern soy bilimciler, kuşları bir dinozor kladı olan Theropoda'ya dahil etmiştir. Yaygın kanıya göre, Aves ve yakın akrabası olan Timsahlar takımı, Archosauria (arkozor) olarak bilinen bir "sürüngen" kladının yaşayan tek üyeleridir. 66 milyon yıl önce yaşanan Kretase-Tersiyer yok oluşundan dört farklı kuş soyu hayatta kaldı ve deve kuşlarına ve akrabalarına (Paleognathae), ördeklere ve akrabalarına (Anseriformes), uçamayan kümes hayvanlarına (Galliformes) ve "modern kuşlara" (Neoaves) hayat verdi.

<span class="mw-page-title-main">Wulong bohaiensis</span> teropod dinozor

Wulong erken Kretase devrinde yaşamış dromaeosauridae ailesi içinde yer alan microraptorinae alt ailesine mensup bir theropod dinozor cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Pennaraptora</span> dinozor kladı

Pennaraptora, Oviraptor philoceratops, Deinonychus antirrhopus ve Passer domesticus'un son ortak atasını ve onun tüm torunlarını içeren bir dinozor kladıdır.

<span class="mw-page-title-main">Paraves</span> kuşlarla oviraptorosaurlardan daha yakın akraba olan tüm dinozorlar

Paraves, Geç Jura Devri'nde ortaya çıkan yaygın bir teropod dinozor grubudur. Soyu tükenmiş dromaeosauridler, troodontidler, anchiornithidler ve scansoriopterygidlere ek olarak grup, aralarında on binden fazla canlı kuş türü olan avialanları da içerir. Paraves'in ilkel üyeleri, bazı türlerde yürürken yerden tutulan ayağın ikinci basamağında büyütülmüş bir pençe bulundurmaları ile iyi bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Avialae</span> tüm modern kuşları içeren dinozor kladı

Avialae, yaşayan tek dinozorlar olan mevcut kuşları (Aves) ve yakın akrabalarını içeren bir kladdır. Genellikle tüm teropod dinozorların çağdaş kuşlarla deinonychosaurlardan daha yakın akraba olanlarını sınıflandırmada kullanılır. Aves sınıfından olmayan Avialae üyelerine de sıklıkla kuş denir.

<span class="mw-page-title-main">Tyrannosauroidea</span> teropod dinozor kladı

Tyrannosauroidea veya tiranozorlar, Tyrannosauridae familyasını ve daha bazal akrabalarını içeren, teropod dinozor üst familyasıdır. Tyrannosauroidler, Jura döneminden itibaren Lavrasya süper kıtasında yaşadı. Kretase döneminin sonunda tyrannosauroidler, Kuzey Yarımküre'de devasa Tyrannosaurus ile bilinen baskın büyük yırtıcılardı. Fosil buluntuları; Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya kıtalarında bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Tetanurae</span> ana teropod kladı

Tetanurae, günümüz kuşlarına Ceratosaurus'tan daha yakın akraba olan tüm teropod dinozorları içeren, geniş bir dinozor grubudur. Tetanurae, Triyas'ın sonlarında muhtemelen kardeş grubu Ceratosauria'dan ayrıldı. Tetanuranlar fosil kayıtlarında ilk olarak Erken Jura devri'nde, yaklaşık 190 myö, ortaya çıktı ve Orta Jura döneminde küresel olarak dağıldı.

<span class="mw-page-title-main">Oviraptorosauria</span> maniraptoran dinozor kladı

Oviraptorosaurlar, Asya ve Kuzey Amerika'nın Kretase döneminden bilinen tüylü, maniraptoran dinozor grubudur. Kısa, gagalı ve papağan benzeri kafatasları ile ayırt edilirler. Boyutları hindi büyüklüğündeki Caudipteryx'ten 8 metre uzunluğunda ve 1,4 ton ağırlığında Gigantoraptor'a kadar değişiyordu. Grup kuşların atalarıyla yakın akrabadır ve pek çok kuş benzeri özelliğe sahiptir. Maryanska vd. (2002) ve Osmólska vd. (2004), ilkel uçamayan kuşları temsil edebileceğini öne sürmüştür. En eksiksiz oviraptorosaur örnekleri Asya'da bulunmuştur. Kuzey Amerika'daki oviraptorosaur fosilleri seyrektir.

<span class="mw-page-title-main">Euavialae</span>

Euavialae, bazal, uzun kuyruklu kuşlar Archaeopteryx ve Jeholornis'ten çok modern kuşlarla daha yakından ilişkili tüm kuş türlerini içeren bir theropod dinozor grubudur.

<i>Yi</i> (dinozor) tüylü teropod

Yi, Çin'in Geç Jura devrinden bir scansoriopterygid dinozor cinsidir. Cinse dahil tek tür olan Yi qi, yaklaşık 159 milyon yıl önce Çin'in Hebei kentindeki Orta veya Geç Jura Tiaojishan Formasyonu'nda bulunan yetişkin bir bireyin tek bir fosil örneğinden bilinmektedir. Bu küçük, büyük olasılıkla ağaçlarda yaşayan (ağaçsıl) bir dinozordu. Diğer scansoriopterygidler gibi, Yi'nin de deriden yapılmış zarsı bir kayma düzlemini desteklemeye yardımcı olduğu anlaşılan olağandışı, uzun bir üçüncü parmağa sahipti. Yi qi'nin düzlemi de bileğe bağlı uzun, kemikli bir payanda tarafından destekleniyordu. Bu değiştirilmiş bilek kemiği ve zar tabanlı düzlem, bilinen tüm dinozorlar arasında benzersizdir ve görünüşte yarasalarınkine benzer kanatlarla sonuçlanmış olabilir.

<i>Epidexipteryx</i> tüylü teropod

Epidexipteryx, Pekin'deki Omurgalı Paleontolojisi ve Paleoantropoloji Enstitüsü koleksiyonundaki bir fosil örneğinden bilinen küçük paravian dinozorların bir cinsidir. Epidexipteryx, fosil kayıtlarında bilinen en eski süs tüyü örneğini temsil eder.

<i>Gasosaurus</i> Jura döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Gasosaurus, Jura döneminin ortasında yaklaşık 171.6 ila 161.2 milyon yıl önce yaşamış bir tetanuran teropod cinsidir. "Gasosaurus" adı, İngilizce "benzin" ve Yunanca "sauros' ("kertenkele") kelimelerinden türetilmiştir. Şu anda cinse atanmış sadece bir tür tanınmaktadır, G. buildus; bu özel ad Çin'in Siçuan Eyaletindeki Dashanpu fosil ocağını bulan benzin şirketini onurlandırmaktadır.

<i>Anchiornithidae</i> kuşlarla ilişkili dinozor familyası

Anchiornithidae, Avialae soyundaki kuşların en bazal familyası olabilecek bir eumaniraptoran familyasıdır. Anchiornithidler, maniraptoran ağacında çeşitli konumlarda sınıflandırılmıştır, bazı bilim adamları onları ayrı bir aile, Troodontidae'nin bir bazal alt familyası, veya Archaeopterygidae familyasının üyeleri olarak avialae veya Paraves içinde evrimsel bir grup dinozor topluluğu olarak sınıflandırır.

<i>Protoavis</i> tartışmalı Triyas taksonu

Protoavis, Post, Teksas yakınlarındaki Geç Triyas'ın Noriyen evresi yataklarından parça parça kalıntılardan bilinen sorunlu bir sürüngen taksonudur. Hayvan üzerinde çok fazla tartışma var ve Protoavis'in gerçekte ne olduğuna dair birçok farklı yorum var. İlk tanımlandığında, fosillerin ilkel bir kuşa ait olduğu belirtilmişti; bu, eğer teşhis geçerliyse, kuşların kökenini 60-75 milyon yıl geriye itecekti.

<i>Confuciusornis</i> Erken Kretase döneminde yaşamış, ilkel kuş cinsi

Confuciusornis, Çin'in Yixian ve Jiufotang Oluşumlarının Erken Kretase Dönemi'nden 125 ila 120 milyon yıl öncesine tarihlenen, ilkel, karga büyüklüğünde bir avialan cinsidir. Modern kuşlar gibi, Confuciusornis'in dişsiz bir gagası vardı, ancak Hesperornis ve Ichthyornis gibi modern kuşların yakın akrabaları dişliydi, bu da Confuciusornis ve canlı kuşlarda diş kaybının yakınsak bir şekilde meydana geldiğini gösteriyor. Gagası olduğu bilinen en eski kuştur. Adını Çinli ahlak filozofu Konfüçyüs'ten almıştır. Confuciusornis, Yixian Formasyonu'nda bulunan en bol omurgalılardan biridir ve birkaç yüz tam, eklemli örnek bulunmuştur.

<i>Aurornis</i> Jura döneminde yaşamış paravian dinozor cinsi

Aurornis, Çin'in Jura döneminden soyu tükenmiş bir anchiornithid theropod dinozor cinsidir. Aurornis cinsi, bilinen tek bir tür içerir: Aurornis xui. Aurornis xui, bugüne kadar bilinen en temel ("ilkel") avialan dinozor olabilir ve bugüne kadar bulunan en eski paravianlardan biridir. Hayvanın fosil kanıtları, genellikle en eski kuş türü olarak kabul edilen Archaeopteryx lithographica'dan yaklaşık 10 milyon yıl öncesine dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kuşların kökeni</span>

Kuşların hangi hayvan grubundan evrimleştiği üzerine olan bilimsel soru geleneksel olarak "kuşların kökeni" sorunsalı olarak adlandırılır. Günümüzde ulaşılan bilimsel konsensüs kuşların Mezozoyik'te ortaya çıkmış olan maniraptor teropod dinozorların bir grubu olduğu görüşüdür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.