Bazilika, eski Roma kentlerinde forumun yanında bulunan, içinde mahkemelerin görüldüğü veya diğer resmi hizmetlerin görüldüğü büyük çatılı kamusal binalara; Erken Hristiyanlık ve Orta Çağ dönemlerinde ise yan geçitleri bulunan, galerili veya galerisiz olabilen kiliselere verilen isim.
Katolik Kilisesi, ruhanî başı Roma Başpiskoposu (Papa) olan, en fazla cemaate sahip Hristiyan mezhebi. Dünyada yaklaşık 1,2 milyar mensubu vardır. Katolikler yoğun olarak Güney Amerika'da ve Avrupa'nın güneyinde bulunurlar.
Aziz Petrus Kilisesi, Stauris Dağı'nın batısında kayalara oyulmuş 13 metre derinliğinde, 9,5 metre genişliğinde ve 7 metre yüksekliğinde bir mağaradan oluşmaktadır. Antakya'daki ilk Hristiyanların gizli toplantıları için kullandıkları bu mağara, Hristiyanlığın en eski kiliselerinden biri olarak kabul edilir. 2023 Kahramanmaraş depremlerinde kilisenin hasar görmediği bildirilmiştir.
Fethiye Camii veya Teotokos Pamakaristos Kilisesi, İstanbul'un Fatih ilçesinin Çarşamba semtinde camiye çevrilmiş bir Rum Ortodoks kilisesidir.
Ravenna, İtalya'da Emilia-Romagna bölgesinde bulunan ve aynı ismi taşıyan Ravenna ili merkezi olan bir kenttir.
İmrahor İlyas Bey Camii veya Studios Manastırı, Hagios İoannes Prodromos Kilisesi, günümüze ulaşabilen en eski Bizans Dönemi dini yapısıdır. İstanbul'un Fatih ilçesi, Yedikule semtinde, İmam Aşir Sokak'ta bulunmaktadır.
Gül Camii veya Azize Teodosya Kilisesi, İstanbul'un Ayakapı semtindeki Bizans İmparatorluğu döneminden kalma ve fetihten sonra camiye dönüştürülmüş bir dinî yapıdır. Eski adı ve yapım tarihi hakkında kesin bilgiler olmamakla birlikte 10. ya da 11. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir.Bu kilise, Bizans tarafından inşa edilen en yüksek kilise olarak bilinir. İkonoklazm akımı sırasında Büyük Saray'ın ana girişi Halki Kapısı üzerindeki İsa ikonasının indirilmesine karşı çıktığı için öldürülen Theodosia adlı kadının kutsal emanetlerinin bu kiliseye konduğu ve bu kilisenin Aya Theodosia olduğuna inanılır.
Cambazlı Kilisesi veya Canbazlı Kilisesi, Mersin ilinin, Silifke ilçesinin Canbazlı köyündedir. Yapı üç nefli olup, erken Bizans dönemi bazilikası olarak tanımlanabilir.
Kayserili Basil veya Büyük Basil, Ariusçu'lara karşı Kilise'nin resmî öğretilerini savunmasıyla öne çıkan Kilise Babası'dır. Kaisareia piskoposu ve Kapadokya metropoliti olmuş ve birçok kitap yazmıştır.
Bizans mimarisi, Bizans İmparatorluğu mimarisidir. İmparatorluk, Büyük Konstantin, Roma İmparatorluğu başkentini Roma'dan Byzantion'uma doğuya taşıdığı 330 yılından sonraki Roma İmparatorluğu'nun sanatsal ve kültürel varlığını adresler. Byzantion, "Yeni Roma", sonradan Konstantinopolis ismini almıştır, bugün İstanbul olarak adlandırılmaktadır. İmparatorluk, bir Milenyumdan fazla yaşamış, Avrupa'da Orta Çağ ve Rönesans mimarlığını etkin şekilde etkilemiş, 1453 yılında İstanbul'un fethinden sonra Osmanlı mimarisini etkilemiştir.
Aya Triada İstanbul, Beyoğlu'nda bulunan Rum Ortodoks kilisesidir. Taksim Meydanı'nın güneybatısında; Meşelik Sokağı, İstiklal Caddesi ve Sıraselviler Caddesi'nin kesişiminde bulunan kilise, İstanbul'daki en büyük Rum Ortodoks mabetlerinden biridir. Halen Rum cemaati tarafından aktif olarak kullanılmaktadır.
San Vitale Kilisesi veya Aziz Vitale Kilisesi, Ravenna'da, muhtemelen 537 yılında yapımına başlanmış, 547 yılında aziz Vitalis'e adanmış, Geç Antik - Erken Bizans döneminin en önemli kiliselerinden biridir. Yapıda Bizans İmparatorluğu mimari formlarının yanı sıra, o zamana özgü tipik italyan mimarisinin izlerini de görmek mümkündür.
Santa Sabina bazilikası, Roma'da Aventine Tepesi üzerinde bulunan tarihi bir kilisedir. Tiber Nehri'nin kuzeyi ve Circus Maximus'un doğusunda konumlanan Santa Sabina bilinen en eski Roma Bazilikasıdır. Bu haliyle orijinal kolonadlı dikdörtgen plan şemasını hala korumaktadır. Diğer birçok kiliseye kıyasen, örneğin Santa Maria Maggiore, Santa Sabina'nın geçirdiği restorasyonlar onun orijinal dekorasyonunu bozmamıştır.
Yeni Aziz Apollinare Bazilikası (Sant’Apollinare Nuovo), 35 metre uzunluğunda ve 21 metre genişliğinde, Teoderik tarafından 500lü yıllarda inşa ettirilen bir geç antik çağ bazilikasıdır. Yapıyı ilginç kılan özelliklerinden birisi Konstantinopolis'ten getirilen Prokonnesos mermeri yapımı olan sütunları ve yapı içerisindeki eşşiz mozaiklerdir.
Gurcaani Kvelatsminda Meryem'in ölümü Kilisesi 8. veya 9. yüzyılda, Orta Çağ Gürcü mimarisinde "geçiş dönemi" sırasında yapılmış bir Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Gürcistan'ın en doğusundaki Kaheti bölgesinin Gurcaani köyünde konumlanmıştır.
Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması, İstanbul Fatih'te bulunan bir Bizans kilisesi ve ayazmasıdır.
Dar Kita, Suriye'nin kuzeybatısında Kuzey Suriye'nin Antik Köylerinin bulunduğu bölgede bulunan antik bir yerleşim. Bölgede Bizans döneminde kalma üç kilise bulunmaktadır.
Beyazıt Kiliseleri olarak tanımlanan, dört kiliseden oluşan yapı grubu, İstanbul'daki Bizans kiliselerindendir. Fatih ilçesi, Beyazıt semti, Balabanağa Mahallesinde, İstanbul Üniversitesi Beyazıt Kampüsü sınırları içinde bulunmuştur. Araştırmacılar tarafından A, B ve C Kiliseleri olarak adlandırılan yapılar Ordu Caddesi'nin kuzeyinde, Büyük Reşit Paşa Caddesi'nin doğusunda yer alan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi binasının bulunduğu alanda, D Kilisesi olarak tanımlanan yapı ise, yaklaşık 200 m kuzeybatıda, Büyük Reşit Paşa Caddesi ile Vezneciler Caddesi kesişiminin güneyinde yer alan İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi binasının bulunduğu alanda ortaya çıkarılmıştır. Kiliseler Theodosius Forumu'nun hemen yakınında, Antik Mese yolunun kuzeyindedir.
Aziz Nikola Kilisesi ya da Osmanlı dönemindeki adıyla Hünkâr Camii(Χιουγκιάρ Τζαμισί), Girit'in liman kenti Hanya'da 1320 yılında Venedikliler tarafından inşa edilmiş bir kilise. Yunanistan'da hem bir çan kulesi hem de bir minaresi olan tek ibadethanedir.
Acheiropoietos Kilisesi, Panagia Theotokos Kilisesi, Eskicuma Camii veya Eski Camii, Yunanistan'ın kuzeyindeki Orta Makedonya bölgesinde yer alan Selanik şehrinde bulunan 5. yüzyıla ait bir Bizans kilisesidir. Kilise, şehrin merkezindeki Agias Sofias Caddesi'nde, Makedonomachon Meydanı'nın karşısında yer almaktadır. Kilise, erken Bizans mimarisinin önde gelen örneklerinden biri olması nedeniyle 1988 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne, Selanik'in diğer Erken Hristiyan ve Bizans anıtları ile birlikte dahil edilmiştir.
