İçeriğe atla

Anarşizm ve şiddet

Anarşizm ve şiddet, eylemli propaganda nedeniyle popüler düşüncede birbirlerine yakın kavramlar. Anarşist düşünce şiddet sorusuna oldukça çeşitli cevaplar vermiştir. Bakunin, anarşizm “burjuvaziyi oluşturan bireylerin ölümü demek değildir, siyasi ve toplumsal varlık olarak ekonomik açıdan işçi sınıfından ayrı farklı [bağımsız] olan burjuvazinin ölümü demektir.”[1] diyerek; Kropotkin “yüzlerce yıllık bir tarihe dayanan bir yapıyı birkaç kilo patlayıcıyla tahrip edemezsiniz.”[2] diyerek toplumsal ilişkilerin havaya uçurulamayacağını ve anarşizmin bireye karşı olamayacağını belirtmişlerdir. Rus Devrimi tarihi, Kropotkin'in “eğer yalnızca terörle kazanılırsa gelecek devrim çok üzücü olacaktır” öngörüsünü onaylar.[3] Emma Goldmann ise “Anarşist hareketle aşina olan hemen hemen herkesçe bilinen bir gerçektir ki; Anarşistlerin cezasını çektiği terörist eylemlerin büyük bir kısmı ya kapitalist medya tarafından uydurulmuştur veyahut –eğer doğrudan [kendileri tarafından] yapılmadıysa– polis tarafından kışkırtılmıştır.” demektedir.[4][5] Tüm bunlar anarşistlerin şiddet eylemleri yapmadıkları anlamına gelmez.

Eylemli propaganda ve 20. yüzyıl

Aralık 1893'te anarşist Auguste Vaillant'ın Fransız Ulusal Temsilciler Meclisi içerisine bomba atması tasviri
1919'da yayınlanmış bir Amerikan karikatüründe, Özgürlük Heykeli'ni yok etmeye hazırlanan Avrupalı bir anarşist tasvir edilmektedir.

Terörizmin ve şiddetin anarşizmle ilişkilendirilmesindeki en önemli sebep, anarşist hareketin “eylemli propaganda” [propaganda by deed] dönemidir. 19.yüzyılın sonlarını kapsayan bu dönem, bazı bireysel anarşistlerce yönetici sınıf (kraliyet ailesi, siyasetçiler ve benzeri) üyelerine suikastler düzenlenmiş, burjuvazi üyelerinin sıklıkla uğradığı tiyatro ve dükkanlar hedef alınmıştır. Bu eylemlere “eylemli propaganda” denmiştir. Özellikle bu konuda Ravachol bu protestoların ilk örnekleri vermiştir. Anarşistlerin bu taktiğe yönelik destekleri, 1881'de Çar II. Aleksandr’ın Rus Popülistleri tarafından suikast sonucu öldürülmesiyle daha da artmıştır.[6] 1894 Sante Geronimo Caserio'nun Fransa Cumhurbaşkanı Sadi Carnot'ı öldürmesiyle arşa çıkmıştır.

Faşizme karşı savaşlarında Hitler ve Mussolini'ye suikast düzenlemeye çalıştılar.[5]

1970'lerin sonlarından günümüze, bazı anarşist gruplar yükselen neo-faşizme karşı mücadelenin bir parçası oldular, Almanya ve Birleşik Krallık'ta bazı anarşistler, militan anti-faşist gruplarla ve Marksistlerle birlikte savaştılar. Anarşistler, faşizmle mücadelede devletin müdahalesine bel bağlamak yerine doğrudan eyleme ve güce dayalı mücadeleyi savundu. Buna paralel olarak 20 Temmuz 2001'de İtalya'da Carlo Giuliani polis kurşunu ile öldürülmesi İtalya'da ve 06.12.2008'de Yunanistan'ın başkenti Atina'da, Aleksandros Grigoropulos'un polis kurşunu ile öldürülmesi sonucunda başlayan anarşist toplumsal eylemler (2008 Yunanistan ayaklanmaları) ve çatışma süreci 6 gün içerisinde Yunanistan'da Kostas Karamanlis başkanlığındaki Yeni Demokrasi Partisi hükûmetini istifaya davet eden bir genel grev halini almıştır.[7]

Anarşistlerin büyük kısmı eylemli propaganda taktiğini desteklemedi. Eylemli propagandayı desteklemeseler de anarşistlerin pek azı bunu terörizm olarak nitelendirir.[6]

Pasif direniş ve sivil itaatsizlik

Henry David Thoreau
Tolstoy

Pasif direniş ve sivil itaatsizlik; şiddet içermemesi, vicdani değerleri esas alması, devletin değil insanın üstünlüğü düşüncesi ile kendiliğinden başlayan ve gönüllülük esası ile devam eden pasif eylem biçimidir. Alışılagelmiş düşünceleri eleştirir ve muhafazakâr düşüncenin bütün pratiklerini ve tedbirlerini geçersiz kılmaya, karşısındaki statükoyu kendini yenilemeye muhtaç bırakır. Çevreci, anarşist düşünür Henry David Thoreau "Sivil İtaatsizlik" (Civil Disobedience, 1849) isimli makalesi ile bu terminolojiyi tanıttı. Thoreau'ya göre "kişi ülkenin yasasına bile bile karşı geliyorsa, bu eylemin bütün sonuçlarını göze almayı istiyor olmalıdır, hapishaneye kapatılmayı bile!"[8] Bu düşünce Tolstoy'u ve anarşist olmasalar da Gandhi, Martin Luther King, Malcolm X gibi pek çok önemli ismi etkiledi.[] Tolstoy ise Thoreau ile birlikte toplumsal değişim mücadelesi için şiddet kullanımını reddeden anarşist hareket olan anarko-pasifizmi savundu.[9]

Kaynakça

  1. ^ The Basic Bakunin,syf. 70-71
  2. ^ Kropotkin, Martin A. Millar’ın alıntısı, Kropotkin, s. 174
  3. ^ (Millar’ın alıntısı, Op.Cit., s. 175)
  4. ^ (Kızıl Emma Konuşuyor, s. 216)
  5. ^ a b Çeviren ve Derleyen: Orhan Düz, Yarın Çok Güzel Olacak Mı? "Temel Metinlerle Anarşizmin Dünü",Dedalus Kitap
  6. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2016. 
  7. ^ Anarşizm
  8. ^ Sivil İtaatsizlik ve Pasif Direniş, H. David Thoreau – Mohandas K. Gandhi, Vadi Yayınları/1997 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Komünizm</span> Bütün malların ortaklaşa kullanıldığı ve özel mülkiyetin olmadığı toplum sistemini hedefleyen ideoloji

Komünizm ; üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir. Sadece üretim araçlarının ortak kullanımına dayanan sosyalizm ile tam olarak aynı anlama gelmemesine rağmen hatalı bir biçimde eş anlamlı olarak da kullanılabilmektedir. 20. yüzyılın başından beri dünya siyasetindeki büyük güçlerden biri olarak modern komünizm, genellikle Karl Marx'ın ve Friedrich Engels’in kaleme aldığı Komünist Parti Manifestosu ile birlikte anılır. Buna göre özel mülkiyete dayalı kapitalist toplumun yerine meta üretiminin son bulduğu komünist toplum gerçektir. Komünizmin temelinde yatan sebep, sınıfsız, ortak mülkiyete dayalı bir toplumun kurulması isteğidir. Sınıfsız toplumlarda en genel anlamıyla tüm bireylerin eşit olması fikri karşıt görüşlüler tarafından "ütopya" olarak görülür ve zorla yaşanmaya çalışılırsa kaosa yol açacağı iddia edilir. Paris Komünü, komünist sistem yaşayabilmiş ilk topluluktur. Bunun dışında Mahnovist hareket öncülüğünde Ukrayna ve İspanya iç savaşı sırasında yaklaşık dört yıl süren anarko-komünist hareketle şekillenen toprakların kolektifleştirilmesi esasına dayalı olarak komünist topluluklar da kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mahatma Gandi</span> Hint bağımsızlık aktivisti (1869–1948)

Mohandas Karamçand Gandi, Hindistan'ın ve Hindistan Bağımsızlık Hareketi'nin siyasi ve ruhani lideri. Görüşleri Gandizm olarak anılır. Kötülüğe karşı aktif ama şiddetsiz direniş ve gerçek ile ilgili olan Satyagraha felsefesinin öncüsüdür. Bu felsefe Hindistan'ı bağımsızlığına kavuşturmuş ve dünya üzerinde vatandaşlık hakları ve özgürlük savunucularına ilham kaynağı olmuştur. Gandi, Hindistan'da ve dünyada, Tagore tarafından verilen ve yüce ruh anlamına gelen Mahatma ve baba anlamına gelen bapu adlarıyla anılır. Hindistan'da resmî olarak "Ulusun Babası" ilan edilmiştir ve doğum günü olan 2 Ekim Gandhi Jayanti adıyla ulusal tatil olarak kutlanır. 15 Haziran 2007'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu oybirliği ile 2 Ekim gününü "Dünya Şiddetsizlik Günü" olarak ilan etmiştir. Gandi, hakkında en fazla eser yazılan kişiler listesinde 8. sırada yer almıştır.

Anarşizm, toplumsal otoritenin, tahakkümün, erkin ve hiyerarşinin tüm biçimlerini bertaraf etmeyi savunan çeşitli politik felsefeleri ve toplumsal hareketleri tanımlayan sosyal bir terimdir. Anarşizm, her koşulda her türlü otoriteyi reddetmektir. Reddedilen bu otoritelere patriyarki ve kapitalizm de dahildir.

<span class="mw-page-title-main">Emma Goldman</span> Anarşist yazar ve siyasal eylemci

Emma Goldman, anarşist yazar ve siyasal eylemcidir. 20. yüzyılın ilk yarısında ABD ve Avrupa'da anarşist siyasi felsefenin yayılmasında ve gelişmesinde büyük bir rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Anarko-komünizm</span> Anarşizm

Anarko-komünizm, komünist anarşizm, anarşist komünizm ya da liberter komünizm; kapitalizmin ancak toplumsal bir devrimle ortadan kalkacağını ve bunun da sınıf eksenli bir mücadeleyle gerçekleşeceğini, sosyalist akımların aksine komünal hayat düzenine erişebilmek için sosyalist devrimi ve devletin proletarya tarafından ele geçirilmesini değil, doğrudan komün hayata geçilmesi gerektiğini savunan ideoloji. Marksistlerden farklı olarak devrimden sonra iktidarın devletin tekelinde toplanmasına karşı çıkar. Bunun devlet iktidarına sahip olanlar ve olmayanlar arasında ayrışmaya yol açacağını, iktidara sahip olanların yozlaşacağını ve toplumun çıkarına göre davranmak yerine iktidarlarını koruma, kuvvetlendirme yoluna gideceklerini savunur. Anarşist komünistler bunun yerine tüm kararların toplumun tamamının katılımıyla alınmasını savunur.

<span class="mw-page-title-main">Aktivizm</span> Toplumda algılanan daha büyük bir iyiye doğru değişim yaratma çabaları

Aktivizm, aksiyonizm veya etkincilik, toplumsal değişme ya da politik değişiklik meydana getirmek için kasıtlı bir biçimde yapılan eylem olarak tanımlanabilir. Bu eylem çelişmeli tartışmalarda taraflardan birini desteklemek ya da muhalefet etmektir.

<span class="mw-page-title-main">Lev Tolstoy</span> Rus yazar ve aktivist (1828–1910)

Lev Nikolayeviç Tolstoy, Rus yazar ve asker. Dünya tarihinin en iyi yazarlarından birisi olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">19. yüzyıl felsefesi</span>

19. yüzyıl felsefesi öncelikli olarak Alman felsefesinde romantizmin ve idealizmin zirveye ulaştığı bir dönemdir. Aynı şekilde materyalizmin de yeni bir derinlik kazandığı ve öne çıktığı görülür. Fransız felsefesinde bir yanda Charles Fourrier, Pierre-Joseph Proudhon, Claude Henri de Saint-Simon gibi reformcu düşünürler; öte yanda da August Comte ile pozitivizmin belirginleştiği görülür. Tarihçi Tocqueville ile sosyolog ve düşünür olan Emile Durkheim'ı da buraya eklemek gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Voltairine de Cleyre</span>

Voltairine de Cleyre, Amerikalı anarşist. Emma Goldman'ın sözleriyle "Amerika'nın yetiştirdiği en yetenekli ve keskin zekalı anarşist." Erken ölümünün, bugün diğerleri gibi tanınan bir anarşist olmasını engellediği kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Sivil itaatsizlik</span> sivil yönetim tarafından uygulanan yasaların özüne uyarak yasalara riayet etmeme, karşı koyma

Sivil itaatsizlik, sivil yönetim tarafından uygulanan yasaların özüne uyarak yasalara riayet etmeme, karşı koyma anlamına gelmektedir. Yasaların ya da hükûmet politikasının değiştirilmesini hedefleyen, kamuoyu önünde icra edilen (aleni), şiddete dayanmayan, vicdani ancak yasal olmayan politik bir eylemdir. Bireysel bir tutum şeklinde olabileceği gibi zamanla toplumsal karakter de gösterebilir.

<span class="mw-page-title-main">Şiddetsizlik</span> Şiddetsizlik, bir amaca ulaşmak için fiziksel gücün uygulanmasından kaçınmaktır.

Şiddetsizlik, her koşulda kendine ve başkalarına zarar vermemeyi benimseyen bir kişisel uygulamadır. Bir sonuca ulaşmak için insanlara, hayvanlara ve/ya da çevreye zarar vermenin gereksiz olduğu inancından kaynaklanabileceği gibi, genel olarak şiddetten kaçınma felsefesine de dayanabilir. Ahlaki, dini ya da manevi ilkelere dayanabilir fakat bunun nedenleri tamamen programatik ya pragmatik olabilir.

<i>Otorite Üzerine</i>

Otorite Üzerine, Friedrich Engels'in her türlü otoriteyi reddeden Mihail Bakunin önderliğindeki anarşistlerin görüşlerini eleştirdiği ve proleter devrimin devlet karşısındaki tutumu sorununa ilişkin marksist görüşlere bir temel getiren makalesidir. Makale; dönemin enternasyonal sosyalist hareketini Bakunin etkisindeki anarşizmin etkisinden korumak amacıyla yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gandizm</span>

Gandizm, adını Mahatma Gandi'den alan, onun dünya görüşlerini tanımlamak için kullanılan ve olaylar karşısında pasifizm, pasif direniş ve sivil itaatsizlik yöntemlerinin kullanılması esasına dayanan politik akım. Büyük ölçüde Satyagraha felsefesini içerir.

Postanarşizm, postmodern ve postyapısalcı düşünce gelenekleri ile anarşist düşünce geleneğinin bir sentezi olarak nitelendirilebilir. Aynı zamanda postyapısalcı anarşizm olarak da bilinen postanarşizm, tek bir çerçeveden ilerleyen bir düşünce geleneği olmaktan ziyade, birçok postmodern düşünce akımının etkisinde kalınarak geliştirilmiş farklı anarşist yaklaşımların bir bütün olarak ele alınmalıdır.

Anarşizm ve sanat, birbirleriyle iş birliği içerisinde bulunmuş ve bulunmaktadır. Anarşizm özellikle 19.yüzyılda Fransız sembolizmi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de anarşizm</span>

Türkiye’de anarşizm, 12 Eylül 1980 darbesinin ardından, özellikle de 1986 yılında Kara dergisinin yayınlanmaya başlamasıyla görünürlük kazanan, radikal bir sol harekettir. Öncesinde Türkiye siyaset sahnesinde anarşist hareketin bir gelenek ihtiva ettiği söylenemese de, Türkiye’de bir anarşist geleneğin oluşumuna dair “yüzyıllık gecikme”ye rağmen, Anadolu topraklarında anarşizmin tarihsel köklerine dair izlere rastlamak da mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">Terör sosyolojisi</span>

Terör sosyolojisi, terörizmi sosyal bir fenomen olarak anlamaya çalışan sosyolojinin bir alandır. Alan, terörizmi tanımlar, niçin gerçekleştiğini araştırır ve toplum üzerindeki etkisini değerlendirir. Terörizm sosyolojisi, siyaset bilimi, tarih, ekonomi ve psikoloji alanlarından meydana gelmektedir. Terörizm sosyolojisi, terörizmi meydana getiren sosyal koşullara vurgu yapması ile önemli terörizm araştırmalarından farklılık göstermektedir. Terörizm sosyolojisi ayrıca devletlerin böyle olaylara nasıl tepki gösterdiğini araştırır.

Felsefi anarşizm, özellikle siyasi güç ve hükûmetlerin meşruiyeti üzerine entelektüel eleştiriye odaklanan bir anarşizm düşünce ekolüdür. Amerikalı anarşist ve sosyalist Benjamin Tucker, felsefi anarşizm terimini barışçıl evrimsel anarşizmi devrimci türevlerden ayırmak için kullanmıştır. Felsefi anarşizm herhangi bir eylem veya otoritenin ortadan kaldırılması arzusunu zorunlu olarak ima etmese de, felsefi anarşistler herhangi bir otoriteye itaat etme yükümlülüğü veya görevine inanmazlar ve aynı şekilde devletin veya herhangi bir bireyin emretme hakkına sahip olduğuna da inanmazlar. Felsefi anarşizm, özellikle bireyci anarşizmin bir bileşenidir.

Bazı gözlemciler[kim?] varoluşçuluğun anarşizm için felsefi bir zemin oluşturduğuna inanmaktadır. Anarşist tarihçi Peter Marshall, "varoluşçuların birey, özgür seçim ve ahlaki sorumluluk üzerindeki vurgusu ile anarşizmin temel prensipleri arasında yakın bir bağlantı olduğunu" iddia ediyor.

<span class="mw-page-title-main">Anti-Anarşizm</span>

Anti-anarşizm veya Anarşizm karşıtlığı anarşizme karşıt düşünceyi ifade eder; bir düzen ve otorite savunuculuğunu içeren bir tutumdur. Anarşizm, genellikle devletin veya otoritenin yokluğunu, bireysel özgürlükleri ve toplumsal eşitliği vurgular. Anti-anarşistler ise genellikle devletin veya otoritenin toplum düzenini sağlamada önemli bir rol oynaması gerektiğini savunur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.