İçeriğe atla

Anakart

Bir anakart

Anakart (İngilizce: mainboard, motherboard, baseboard, system board veya planar board), modern bir bilgisayar gibi karmaşık bir elektronik sistemin birincil ve en merkezî baskılı devre kartıdır. Apple bilgisayarlardaki muadiline logic board (lojik kart) denir ve bazen mobo olarak kısaltılır.[1] Fiziksel yapı olarak anakartlar özel alaşımlı bir blok üzerine yerleştirilmiş ve üzerinde RAM yuvaları genişleme kartı slotları devreler ve yongalar bulunan kare şeklinde bir plakadır. Bu plaka çalışma sistemini organize eder. Bu organizasyon anakart üzerindeki yonga setleri sayesinde olur.

Anakart veri yolları

Kişisel bilgisayarlarda 486-PIII seri arasında veri yollarında çok büyük değişmeler olmuştur. 486'larda veri yolu olarak ISA VESA kullanılmıştır. Bu veri yolu artık kullanılmamaktadır. 486'ların son nesilleri Intel Pentium PCI veri yolu üzerinde çalıştılar. PCI veri yolu ISA-VESA veri yolundan daha hızlıdır. Sistemin hızlı olması sayesinde grafik arabirimleri kontrol kartları ve genişletme karlarından çok daha performans sağlanmasına yol açmıştır. Bununla yetinmeyen insanoğlu artık hızına hız katarak AGP veri slotunu kullanmakta ve veri transferine hız katmıştır. PII serisinde yaklaşık bir tane ISA ortalama beş tane PCI ve birtane AGP slotu kullanılmıştır.[]

Günümüzde üretilen anakartların çoğu, 2005 yılı itibarıyla kişisel bilgisayar pazarının %96'sından fazlasını elinde tutan IBM uyumlu diye tanımlanan bilgisayarlar içindir. []

Bir anakart, bir backplane gibi, sistem bileşenleri arasındaki haberleşmeyi sağlar, ancak bir backplane'den farklı olarak merkezi işlem birimi ve gerçek zamanlı saat ve bazı çevresel arabirimler gibi diğer alt sistemleri de içerir.

Tipik bir masaüstü bilgisayar, anakartın bir arada tuttuğu mikroişlemci, bellek ve diğer gerekli bileşenlerden oluşur. Sabit disk, ekran ve ses kartları ve diğer çevresel aygıtlar ise anakarta bağdaştırıcı veya kablolarla takılır, ancak modern bilgisayarlarda bu çevresel aygıtların anakarta tümleşik olması giderek yaygınlaşmaktadır.

Tarihi

1980'lerin sonunda ve 1990'larda, artan sayıdaki periferik (çevre birimi) fonksiyonları anakarta taşımak ekonomik olmaya başladı.1980'lerin sonlarında, anakartlar; klavye, fare, disket sürücü, seri port ve paralel portlar gibi çevre birimlerini destekleyen süper I/O çiplerini içermeye başladı. 1990'ların sonlarından itibaren, birçok kişisel bilgisayar anakartı hiçbir geliştirme kartına ihtiyaç duymadan bir dizi ses, video, depolama ve ağ fonksiyonlarını destekledi. Sadece ekran kartı, basit veya orta düzey kullanımlar için onboard olarak sunulurken, üst düzey 3D oyun ve bilgisayar grafikleri için ayrı bir bileşen olarak da sunulmaya devam etti.

Bileşenler ve özellikler

Tipik bir masaüstü bilgisayarın anakartı büyükçe bir baskılı devre kartından ibarettir. Elektronik bileşen ve bağlantıları üzerinde barındırmasının yanında, rahatlıkla gözle görülebilen ve diğer bilgisayar donanımlarının takılabileceği soket, slot ve başlıklar gibi yapıları da içerir.

Anakartların çoğu asgarî şu bileşenleri içerir: []

  • Bir veya daha fazla mikroişlemcinin (CPU) takılabileceği soket (veya slotlar)
  • Sistemin belleklerinin takılabileceği slotlar (genellikle DRAM yongaları içeren DIMM modülleri formunda)
  • CPU'nun sistem yolu (FSB) ile bellek ve çevresel veriyolları arasındaki iletişimi yöneten yonga seti
  • Sistemin firmware veya BIOS'unu içeren kalıcı bellek yongaları (modern anakartlarda genellikle Flash ROM'dur)
  • Çeşitli bileşenleri eş frekanslı hale getirmek için saat sinyali üreten saat üreteci
  • Yonga setinin desteklediği veriyolları sayesinde sistemle iletişim kuran genişleme kartlarının takılabileceği slotlar
  • Güç kaynağından aldıkları elektik enerjisini CPU, yonga seti, ana bellek ve genişleme kartlarına dağıtan güç konnektör ve devreleri
  • SATA yerlerinde 6Tb veya daha fazla depolama alanı

Bunlara ek olarak, neredeyse tüm anakartlar, klavye ve farenin takılabileceği PS/2 konnektörleri gibi yaygın giriş aygıtlarını destekleyen mantık ve konnektör içerirler. Apple II ve IBM PC gibi ilk kişisel bilgisayarların anakartları yalnızca bu minimal çevresel desteğine sahipti. Bazen de anakarta, video arayüz donanımı da entegre ediliyordu; örneğin Apple II'de ve nadiren de IBM PC Jr gibi IBM uyumlu bilgisayarlarda disk denetleyicileri ve seri portlar gibi ek çevresel aygıtlar genişleme kartları olarak bulunuyordu.

Günümüz bilgisayarlarının çoğu, yüksek hızlı işlemci ve diğer bileşenlerin soğutulması için gerekli soğutucu ve ısı emicilerin monte edilebilmesi için gerekli olabilecek vida yuvalarına sahiptir.

CPU soketleri

CPU soketi, baskılı devre kartı üzerinde, CPU'ya ev sahipliği yapmak için tasarlanmış bir parçadır.Bu soket çok fazla sayıda pin içeren özel bir entegre devre soketidir. CPU soketi; CPU'yu üzerinde barındırmak, soğuk tutmak, yedeklemeyi kolaylaştırmak(aynı zamanda fiyatı düşürmesi) ve en önemlisi anakart ve CPU arasında elektrik iletişimini sağlamak gibi önemli görevleri yürütür. CPU soketleri tüm masaüstü ve server bilgisayarlarda bulunabilirler. Anakart soket ve chipset tipleri CPU seri ve hızını desteklemelilerdir.

Şekil faktörü

Anakartlar, bilgisayar üreticilerinin özel istekleri doğrultusunda “bilgisayar biçim faktörleri” denilen çeşitli büyüklük ve şekillerde üretilirler. Ancak IBM uyumlu anakartlar farklı boyutlardadırlar. 2007 itibarıyla pek çok masaüstü bilgisayar anakartı standart üretilmeye başlandı. Mac ve Sun bilgisayarlar standart devre elemanları ile yapılmadığı için anakartları farklıdır. Günümüz masaüstü bilgisayarlarda kullanılan anakart ATX'tir. Daha küçük boyutlu anakartlar büyük kasaya uysa da anakart ve güç kaynağı tamamen eşleşmelidir. Örneğin, ATX kasa genellikle mikroATX anakart ile uyum sağlar. Laptop bilgisayarlarda genellikle entegre, minyatür özelleştirilmiş anakartlar kullanılır. Laptopları geliştirmesinin zor ve tamirinin pahalı olmasının nedeni budur. Laptop bilgisayarların en olmadık durumlardaki arızalarını fazla entegre bileşen içermesinden dolayı masaüstü bilgisayardan daha pahalı olarak anakart girişlerini değiştirme gerektirmektedir.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Computer motherboards ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Apple sneaks new logic board into whining MacBook Pros". 9 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2009. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekran kartı</span> bir bilgisayara görüntü veren ve grafikleri işleyen bir CPU türüdür

Ekran kartı, bilgisayarın görüntü vermesini sağlayan birimidir. Ekran kartları harici ISA, VLB, PCI, AGP veya PCI-Express veriyollarını kullanan PC kartları olarak anakart, üzerinde chipset veya CPU içerisinde yerleşik olarak bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dizüstü bilgisayar</span>

Dizüstü bilgisayar ya da laptop, taşınabilir türden, genellikle ekran ve klavye olmak üzere iki parçadan oluşan kişisel bilgisayarlardır. Bir dizüstü bilgisayar bir masaüstü bilgisayarın klavye, fare ve ekran gibi bileşenlerini tek bir parçada toplar. Dizüstü bilgisayarlar bir AC bağdaştırıcıdan gücünü alır ve şarj edilebilir bir batarya ile güç kaynağından uzakta da kullanılabilir. Dizüstü bilgisayarlar küçük ve taşınabilir olmaları açısından avantajlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bilgisayar donanımı</span> bilgisayarı oluşturan fiziksel parçaların genel adı

Bilgisayar donanımı, kasa, merkezi işlem birimi (CPU), monitör, fare, klavye, bilgisayar veri depolama, grafik kartı, ses kartı, hoparlörler ve anakart gibi bir bilgisayarı oluşturan fiziksel parçaların genel adıdır.

<span class="mw-page-title-main">SLI</span>

SLI (Scalable Link Interface) 2004 yılında NVIDIA tarafından geliştirilmiştir. PCI Express (PCIe) arabirimini kullanan iki (ya da daha fazla) ekran kartından tek çıkış almaya yarayan bir bağlantı teknolojisidir. Özdeş ekran kartları paralel olarak bağlanarak işlem gücü arttırılır. (iki ekran kartı ile işlem gücü ikiye katlanır.)

<span class="mw-page-title-main">Ses kartı</span>

Ses kartı, bilgisayarda analog ve dijital ses işlevlerini yerine getiren elektronik birimdir.

<span class="mw-page-title-main">Accelerated Graphics Port</span>

Accelerated Graphics Port veya Advanced Graphics Port, kısaca AGP, yüksek hızlı grafik kartlarını bilgisayarın ana kartına noktadan noktaya yönlendirmek için kullanılır ve öncelikli olarak hızlandırılmış üç boyutlu bilgisayar grafiklerini destekler. Bazı ana kartlar çeşitli bağımsız AGP slotları ile oluşturulmuştur. AGP tamamen PCI Express desteği ile tamamlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pci-e</span>

PCI Express, resmen PCIe olarak kısaltılmıştır ve kesinlikle PCI-X ile karıştırılmamalıdır. PCI-X, mevcut PCI programlama kavramlarını kullanan bir PCI bağlantı standardıdır fakat bu bağlantıyı full duplex, multi – lane, noktadan noktaya seri fiziksel katman iletişim protokollerini kullanarak çok daha farklı ve süratli bir biçimde gerçekleştirir. PCI Express daha önceleri 3. Jenerasyon I/O için Arapaho veya 3GIO olarak bilinirdi.

<span class="mw-page-title-main">PCI-X</span>

PCI-X, bir bilgisayara ait bir veri yoludur ve PCI ‘ın yerini almak için standart olarak tasarlanmış yaygın bir karttır. Bu kart PCI ‘ın daha hızlı bir versiyonudur, iki kat daha hızlı çalışır ve diğer yönden, fiziksel uyarlama ve temel tasarımı ile benzerlik gösterir. Modern tasarımlarda benzer bir seslendirmeyle kendi kendisinin yerini tutan PCI Express çok farklı bir mantıksal tasarıma sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">BIOS</span> EPROM adı verilen bir yonga üzerinde ROM Bellek biçiminde yer alan yazılım

BIOS,. EPROM adı verilen bir yonga üzerinde ROM Bellek biçiminde yer alan bir tür yazılımdır. Bilgisayar açıldığı anda işlemciye tüm diğer donanımları sırasıyla tanıtır. Donanımların temel iletişim protokollerini belirler. İşletim sisteminin başlangıç öğelerinin herhangi bir sürücüden yüklenmesini sağlar. İşletim sistemi çalışırken donanım ve işletim sistemi arasındaki ilişkileri düzenler.

<span class="mw-page-title-main">Masaüstü bilgisayar</span>

Masaüstü bilgisayar, sabit bir konsol veya masa üzerine uygun yapıda tasarlanan kişisel bilgisayar türüdür. Bu bilgisayarlar çeşitli türlerde parçaların birleştirilmesiyle çok farklı biçimde oluşturulabilirler. Boyutları büyük ve ağır olması sebebiyle çevresel faktörlerden daha az zarar görürler. Diğer kişisel bilgisayarlara göre yüksek güç harcarlar ve daha az maliyete sahiptirler. Ayrıca performans olarak öndedirler ancak yavaş yavaş Dizüstü bilgisayarlar performansta da öne geçmeye başlamıştır lakin ısınma sorunu vardır. Günümüzde pek çok masaüstü bilgisayarın ayrı klavye, fare ve ekranı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Grafik işlem birimi</span>

Grafik işlemci birimi ya da kısaca GPU, kişisel bilgisayar, iş istasyonları veya oyun konsollarında grafik yaratımı için kullanılan aygıttır. Modern GPU'lar bilgisayar grafiklerini işleme ve göstermekte son derece verimlidir ve yüksek paralel yapıları kompleks algoritmalar için CPU'dan daha etkin kılar. GPU ekran kartının hemen üstünde olabileceği gibi anakarta entegrede halde de olabilir. Yeni masaüstü bilgisayarların ve laptopların %90'ından fazlasında özel GPU'lardan çok daha güçsüz olan entegre GPU'lar kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Veri yolu (bilgisayar)</span>

Veri yolu, bilgisayar yapısında, bilgisayarın içindeki parçalar arasında ya da bilgisayarlar arasında verileri ya da gücü transfer eden bir alt sistemdir ve genellikle aygıt yürütme yazılımı tarafından kontrol edilir. Nokta- nokta bağlantısının tersine, veri yolu, birçok çevresel aygıtı aynı takım kablo ile mantıksal olarak bağlayabilir. Her bir veri yolu kendi bağlayıcılarını fiziksel fiş aygıtlarına, kartlara veya kabloların tümüne karşı tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Mini-ITX</span> 17ye 17 cmlik anakart

Mini-ITX, VIA Technologies tarafından 2001 yılında geliştirilen, 17 × 17 cm anakarttır. Bunlar yaygın olarak küçük yapılandırılmış bilgisayar sistemlerinde kullanılır. Başlangıçta, fan gürültüsünün sinema deneyimini olumsuz yönde etkileyebileceği, ev sinema sistemi PC sistemlerinde kullanışlı hale getiren düşük güç tüketimi mimarisi ile fansız soğutma için tasarlanmış niş bir üründü. Mini-ITX kartındaki dört montaj deliği, ATX özellikli anakartlarda dört delik ile sıralı ve arka plakanın ve genişleme yuvasının yerleri aynıdır. Mini-ITX panoları bu nedenle, ATX, mikro ATX ve diğer ATX türevleri için tasarlanmış durumlarda sıklıkla kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">M2 ssd</span>

Eskiden Yeni Nesil Form Faktörü (NGFF) olarak bilinen M2, dahili olarak monte edilmiş bilgisayar genişletme kartları ve ilgili konektörler için bir özelliktir. M2, PCI Express Mini Card fiziksel kart düzenini ve konektörlerini kullanan mSATA standardının yerine geçer. Daha esnek bir fiziksel özellik kullanan M2, farklı modül genişliklerine ve uzunluklarına izin verir ve daha gelişmiş arabirim özelliklerinin kullanılabilirliği ile eşleştiğinde, M2'yi genel olarak katı hal depolama uygulamaları ve özellikle daha küçük cihazlarda mSATA'dan daha uygun hale getirir

Zen, AMD'den aynı adı alan bilgisayar işlemcisi mikro mimarisi ailesindeki ilk yinelemenin kod adıdır. İlk olarak Şubat 2017'de Ryzen serisi CPU'larıyla kullanıldı. İlk Zen tabanlı önizleme sistemi E3 2016'da gösterildi ve ilk olarak Intel Developer Forum 2016'dan bir blok ötede düzenlenen bir etkinlikte önemli ölçüde ayrıntılı olarak yer aldı. "Summit Ridge" kod adlı ilk Zen tabanlı CPU'lar Mart 2017'nin başlarında pazara ulaştı, Zen türevi Epyc sunucu işlemcileri Haziran 2017'de piyasaya sürüldü ve Zen tabanlı APU'lar Kasım 2017'de geldi.

<span class="mw-page-title-main">Socket 939</span>

Socket 939, AMD'nin Athlon 64 işlemcileri için önceki Socket 754'ün yerini alan ve Haziran 2004'te piyasaya çıkan bir işlemci soketidir. Socket 939'un yerini, Mayıs 2006'da Socket AM2 almıştır. Bu soket, AMD'nin AMD64 serisi işlemcileri için tasarlanmış ikinci sokettir.

Intel X79, Intel tarafından LGA 2011 ve LGA 2011-1 soketleri için tasarlanmış ve üretilmiş bir Platform Controller Hub'tur.

Socket FS1b, AMD tarafından fiyat/performans segmentindeki masaüstü yongada sistemleri (SoC) için tasarlanmış ve Nisan 2014'te piyasaya sürülmüş bir sokettir. Socket AM1, hem entegre grafik işlemci hem de bir yonga seti bulunan ve bu nedenle temel olarak bir yongada sistem olarak değerlendirilebilecek bir işlemci sınıfına yöneliktir; bu sokette doğrudan ekran, PCI Express, SATA ve diğer giriş/çıkış arayüzleri için pimler bulunur. AMD'nin bu soketle uyumlu ilk işlemcileri; APU olarak adlandırılan, Jaguar mikromimarisindeki Kabini ailesi içinde yer alan, Athlon ve Sempron adları altında satılan ve 9 Nisan 2014'te duyurulan 4 tane soketli çiptir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.