İçeriğe atla

Anadolu sincabı

Anadolu Sincabı
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt bölüm: * S. a. anomalus
  • S. a. pallescens
  • S. a. syriacus
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Sınıf: Mammalia
Takım: Rodentia
(Kemiriciler)
Familya: Sciuridae
(Sincapgiller)
Cins: Sciurus
Tür: S. anomalus
Sciurus anomalus
Gmelin, 1778

Anadolu sincabının yayılım alanı

Anadolu Sincabı (Sciurus anomalus), Kafkas Sincabı veya İran Sincabı, Sincapgiller familyasından güneybatı Asya'da Ilıman geniş yapraklı ve karma ormanlar'ın ağaçlarında ve eski yırtıcı yuvalarında yaşayan Sciurus cinsinde ağaç sincabıdır.

Türün ilk olarak 1778'de Johann Friedrich Gmelin tarafından Systema Naturae'nin 13. baskısında tanımlandığı ve Sciurus anomalus olarak adlandırıldığı söylenir.[2] Ancak bazı yazarlar bu eserin aslında 1788'de yayınlandığını[3] ve gerçek ilk tanımın Johann Anton Güldenstädt tarafından 1785'te yapıldığını iddia etmektedir.[4][5]

Yakın akrabası Kızıl sincap'tan biraz daha iridir. Geniş yapraklı ormanlarda yaşar. Çam kozalaklarından çıkardığı tohumlarla birlikte, mantar, meyve, yumurta, yulaf, ayçiçeği ve kuş yavrularıyla da beslenir. Eski ağaçkakan yuvalarında yaşarlar. Tilki, kedi, kakım, baykuş ve şahin onun doğal düşmanlarıdır. Dünya çapında tehlikede olmasa da Türkiye'de post için avlanıldıklarından nesilleri tehlikededir.

Samsun, Alaçam'dan bir Anadolu sincabı (sciurus anomalus).

Güne erken saatlerde başlarlar ve çok sıcak günlerde öğle uykusuna yatabilirler. Kış aylarında çok hareket etmezler. Kozalak ve tohumları kışın yemek için toprağa gömerler. Gömdükleri yeri unutup ağaçların yayılmasına bilmeden de olsa yardımcı olurlar.

Dağılım ve habitat

Kafkas sincapları, bulundukları Türkiye'den ve batıda Gökçeada ve Midilli adaları, güneydoğuda İran ve güneyde İsrail ve Ürdün'e kadar uzanan güneybatı Asya'ya özgüdür. Akdeniz adalarında bulunabilen cins Sciurus türünden sadece iki tanesinden biridir[4] ve bazı bölgelerde Avrasya kızıl sincaplar yakın zamanda tanıtılmış olmasına rağmen, daha geniş bölgeye özgü tek Sciurus türüdür.[5]

Tür, çoğunlukla 2.000 metre (6.600 ft) rakıma kadar meşe,[6] çam ve fıstık,[5] ağaçlarının hakim olduğu ormanlık alanlarda yaşar.

Üç alt tür tanınır:

  • S. a. anomalus - Türkiye ve Kafkasya
  • S. a. pallescens - Zagros Dağları, Türkiye'nin güneydoğusundan İran'a
  • S. a. syriacus - Lübnan, Suriye, İsrail ve Ürdün

Biyoloji ve davranış

Suşehri'de bir Anadolu sincabı yuvası

Sincaplar gündüzcül ve yalnızdır ama yiyeceğin bol olduğu yerlerde geçici gruplar yiyecek arayabilir. Diyetleri kabuklu yemişler, tohumlar, ağaç sürgünleri, tomurcuklar,[7] ve meşe tohumları[6] olup özellikle çamı[8] tercih ederler. Diğer birçok sincap gibi yiyeceklerini ağaç oyuklarında veya gevşek toprakta saklarlar ve bazı kilerlerde 6 kg (13 lb)'a kadar tohum bulunur.[5]

Annelik yuvalarını yaptıkları ağaçlarda yaşarlar ancak genellikle yerde yiyecek ararlar ve Avrasya kızıl sincaplarından daha az ağaçsıl hareketli olarak kabul edilirler. Genellikle yosun ve yapraklarla kaplı ağaç oyuklarında yerden 5 ila 14 m (16 ila 46 ft) yukarıda yuva yaparlar ancak bazen kayaların veya ağaç köklerinin altında da yuvaları olur. Alarm sesleri tiz ve Avrupalı yeşil ağaçkakan'ın çağrısına benzediği söylenir. Bölgelerini idrar ve gübre ile işaretlerler.[5]

Yıl boyunca ürerler ancak üremeleri ilkbahar veya sonbaharda daha yaygındır. Bir batında doğan yavru sayısı iki ila yedi arasında değişir, genelde üç veya dört yavru yaparlar. Yavrular beş veya altı aylıkken tamamen olgunlaşır.[5]

Koruma

Jeita Mağarası'nda bir Anadolu sincabı

2008'de yapılan bir araştırma, türün Türkiye'de bol miktarda olduğunu ama Levant bölgesindeki nüfusunda azalmalar olduğunu ortaya koydu. 1993'te İsrail'de yapılan bir araştırmanın kılavuzları, incelenen alanda türlerin neredeyse tükendiğini düşündüklerini belirtti. Anadolu sincabı kaçak avlanma ve ormansızlaşma tehdidi altında olsa da, kaydedilen düşüşler onu Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından "Asgari Endişe" dışında herhangi birşeyle nitelendirmeye yeterli değildir.

Türün avlanması Merkezi Av Komisyonunca yasaklanmıştır. Anadolu sincabı, Bern Sözleşmesi ve AB Habitat Direktifi tarafından korunmaktadır.[7]

Kaynakça

  1. ^ Yigit, N.; Kryštufek, B.; Sozen, M.; Bukhnikashvili, A.; Shenbrot, G. (2016). "Sciurus anomalus". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2016: e.T20000A115154256. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T20000A22245460.enÖzgürce erişilebilir. Erişim tarihi: 16 Şubat 2022.  Bilinmeyen parametre |errata= görmezden gelindi (yardım){{IUCN kaynağı}}: error: |doi= / |page= mismatch (yardım)
  2. ^ Thorington, R.W., Jr.; Hoffmann, R.S. (2005). "Family Sciuridae". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: a taxonomic and geographic reference (3. bas.). The Johns Hopkins University Press. ss. 754-818. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 26158608. 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2022. 
  3. ^ 13th edition Systema Naturae. Biodiversity Library. Tomus 1. impensis Georg. Emanuel. Beer. 22 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 
  4. ^ a b Masseti, Marco (2012). Atlas of Terrestrial Mammals of the Ionian and Aegean Islands. Boston: De Gruyter. ss. 60-61. ISBN 978-3110254570. 
  5. ^ a b c d e f Koprowski, J.L.; Gavish, L.; Doumas, S.L. (August 2016). "Sciurus anomalus (Rodentia: Sciuridae)". Mammalian Species. 48 (934): 48-58. doi:10.1093/mspecies/sew004. 
  6. ^ a b Gavish, L. (1993). "Preliminary observations on the behavior and ecology of free-living populations of the subspecies Sciurus anomalus syriacus (golden squirrel) on Mount Hermon, Israel". Israel Journal of Zoology. 39 (3): 275-280. doi:10.1080/00212210.1993.10688720. 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2022. 
  7. ^ a b "Appendix B1 - Mammal Species Dossier" (PDF). British Petrolleum. October 2002. 28 Nisan 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2013. 
  8. ^ Abi-Said, M.R. (2014). "Ecology of the Persian squirrel, Sciurus anomalus, in Horsh Ehden Nature Reserve, Lebanon" (PDF). Vertebrate Zoology. 64 (1): 127-135. 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Anadolu gelengisi</span> Gelengi cinsi bir yer sincabı

Anadolu gelengisi, Anadolu yer sincabı veya Anadolu tarla sincabı Sciuridae familyasının Marmotini oymağından Spermophilus cinsine bağlı bir kemirgen türüdür. Ermenistan, İran ve Türkiye'de bulunur. Bilimsel adı kabaca “alt kısımları sarı olan tohum sever” olarak çevrilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Goril</span> büyük Afrika maymunlarının cinsi

Goril (Gorilla), yaşayan en büyük insansı ve primat cinsi. Diğer çoğu primatın aksine yerde yaşar. Otçuldur ve Ekvator Afrikası'nın yağmur ormanlarında yaşar. Gorilla cinsinin iki türü vardır. Goril DNA'sının ~%98.4'ü insan DNA'sı ile aynıdır. Bu da onu şempanzeden sonra insanın yaşayan ikinci en yakın akrabası yapar.

<span class="mw-page-title-main">Alaca ağaçkakan</span>

Dendrocopos syriacus veya Alaca ağaçkakan, Dendrocopos cinsine bağlı bir kuş türüdür. 22–23 cm boyunda parklar ve karışık ormanlarda yaşayan ağaçların gövdelerine tırmanmaya uyum sağlamışlardır. Uzun dili yardımıyla, ağaç kabuklarının altından ve çürümüş gövdelerden çıkardığı böceklerle beslenir. Erkekleri başlarının arkasındaki kırmızı lekeden ayırt edilir, dişilerde ise bu leke yoktur, tepesi ve ensesi siyahtır. Kuyruk altı tüyleri kırmızı alt kısmı ise beyaz ve hemen hemen lekesizdir. Orman Alaca ağaçkakanından ayrılan yönü boyun kenarındaki yanağını kaplayan siyah çapraz hattın olmamasıdır. Çalılıklar, bahçeler, zeytinlikler, seyrek ormanlık alanlarda yaşam sürerler. Ağaçların oyluklarına yuva yaparlar.

<span class="mw-page-title-main">Kaşıkçı (kuş)</span>

Kaşıkçı, Threskiornithidae familyasının Platalea cinsinden 6 türü oluşturan kuşların ortak adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl sincap</span>

Kızıl sincap, sincapgiller (Sciuridae) familyasından Avrasya'ya özgü, ağaçlarda yaşayan bir kemirici türü.

<span class="mw-page-title-main">Boz sincap</span> Ağaç sincabı

Özellikle Kuzey Amerika'nın doğu gri sincabı adlandırması dışında sadece gri sincap olarak da bilinen boz sincap, Sciurus cinsinden bir ağaç sincabıdır. Anavatanı Kuzey Amerika'nın doğusu olup, buradaki en muhteşem ve ekolojik açıdan en önemli doğal orman yenileyicisidir. Dünyanın belirli yerlerine yaygın olarak getirilen boz sincap, özellikle Avrupa'da istilacı bir tür olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çizgili sincap</span>

Çizgili sincaplar (Chipmunk), sincapgiller (Sciuridae) familyasından küçük, çizgili kemirgenlerdir; özellikle de yer sincaplarıdır (Marmotini). Çizgili sincaplar, öncelikle Asya'da bulunan Sibirya çizgili sincabı haricinde Kuzey Amerika'da bulunur.

<i>Macaca sylvanus</i>

Macaca sylvanus, Macaca cinsine bağlı bir hayvan türüdür. Cezayir'deki Atlas Dağları'nda, Fas'ta ve Cebelitarık'ta bulunurlar. En iyi bilinen Eski Dünya maymunlarından biridir. Aynı zamanda Avrupa'da yabani olarak bulunan tek primattır. Macaca sylvanus kuyruğu olmayan iki maymun türünden biridir. 2100 metreden yüksekteki çam, meşe ve sedir ormanlarında yaşarlar. Gündüz gezerler. Ağaca çok iyi tırmanırlar ama yerde gezmeyi tercih ederler. Hepçildirler. Yaprak, kök, meyve ve böcekle beslenirler. Genel olarak tehlikelerden uzak yüksek dallarda yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Orman alaca ağaçkakan</span>

Dendrocopos major veya Orman alaca ağaçkakan, Dendrocopos cinsine bağlı bir kuş türüdür. Siyah ve beyaz alacalı tüy örtüsüne sahip olan ve kuyruk altında kırmızılık bulunan orta boyutlu bir ağaçkakandır. Erkek ve genç kuşlarda ayrıca boyun ya da kafada kırmızı lekeler bulunur. Kuzey Afrika'nın bir kısmı da dahil olmak üzere Palearktik'te yaşar. Dağılım alanının çoğunda göçmen olmasa da kuzey bölgelerde eğer kozalak azalırsa bazı popülasyonlar güneye göçebilir. Bazı bireylerin normal dağılım dışına çıkmaları söz konusu olabilmektedir ve yakın geçmişte İrlanda'da yeniden kolonileşmeleri ile Kuzey Amerika'da görülmelerinin nedeni budur. Orman alaca ağaçkakanları besin bulmak ya da yuva açmak için ağaçların gövdelerini gagaları ile deler ve bölgelerini belirleyip temas kurmak için de ağaç gövdelerine gagaları ile vurup ses çıkarırlar. Diğer ağaçkakanlar da olduğu gibi gagaları ile ağaç gövdelerine vurmalarından dolayı olan fiziksel stresleri yönetebilmek için anatomik uyum geçirmişlerdir. Bu tür alaca ağaçkakan türüne benzerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sincap</span>

Sincap, sincapgiller familyasından uzun kuyruk tüyleri ile dikkat çeken kemirici memelilerin ortak adıdır. Anadolu'nun çeşitli yörelerinde "çekelez" ya da "tiyin" olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Navaho sincabı</span>

Navaho sincabı, sincapgiller (Sciuridae) familyasının monotipik Otosciurus alt cinsinden bir kemirici türü.

<span class="mw-page-title-main">Sivri sincapçık</span> memeli takımı

Sivri sincapçıklar, Güneydoğu Asya'da yaşayan bir memeli takımı. Bilimsel adları Tupaia, Malezyaca sincap anlamına gelen "tupai" kelimesinden alınmıştır. Sincapgillere benziyor olsalar da daha çok primatlarla ve kolugolarla ilişkilidirler. Sincapgiller genelde ağaçta yaşarken, sivri sincapçıkgiller tek bir türün dışında hepsi, yerde yaşar.

<i>Callospermophilus lateralis</i>

Callospermophilus lateralis ya da Spermophilus lateralis, sincapgiller familyasından bir yer sincabı türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Uçan sincap</span>

Uçan sincap, sincapgiller familyasının bir oymağıdır. Kuşlar veya yarasalar gibi uçamazlar ancak el bileğinden ayak bileğine uzanan, tüylü, paraşüt benzeri bir zar olan patagium yardımıyla bir ağaçtan diğerine süzülebilirler. Uzun kuyrukları uçuşta denge sağlar. Anatomik olarak diğer sincaplara çok benzerdirler, ancak yaşam tarzlarına uyacak bir dizi adaptasyonları vardır; uzuv kemikleri daha uzundur; el kemikleri, ayak kemikleri ve distal omurları daha kısadır. Uçan sincaplar, uzuvları ve kuyrukları ile süzülme yollarını yönlendirebilir ve kontrol edebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya uçan sincabı</span>

Sibirya uçan sincabı, batıda Baltık Denizi'nden doğuda Pasifik kıyısına kadar uzanan bir dağılışa sahip bir Eski Dünya uçan sincabıdır. Avrupa'da bulunan tek uçan sincap türüdür. Avrupa Birliği'ndeki 27 ülke arasından yalnızca Estonya, Finlandiya ve Letonya'da bulunan Sibirya uçan sincapları Avrupa Birliği içinde savunmasız kabul edilmektedir.

<i>Aeromys tephromelas</i>

Aeromys tephromelas, Sciuridae ailesindeki bir kemirgen türüdür. Brunei, Endonezya ve Malezya'da bulunur. Habitatı, ağaç oyuklarını kullandığı birincil ve ikincil ormanlar ve bahçelerdir. Meyveler, kuruyemişler ve diğer bitkisel maddelerle beslenir. Muhtemelen tehdit altında değildir ve habitat kaybına uyum sağlayabilir. Aeromys tephromelas, diğer sincaplardan daha küçük popülasyonlara sahip olma eğilimindedir çünkü bu türün dişileri nadiren çiftleşir ve sadece küçük bir yavru doğurur.

<i>Eoglaucomys fimbriatus</i>

Eoglaucomys fimbriatus, Sciuridae familyasından bir kemirgen türüdür. Eoglaucomys cinsi içinde monotipiktir. Özellikle Keşmir'de bulunur ancak Afganistan ve Pakistan'ın komşu bölgelerinde de bulunabilir. Geleneksel olarak Hylopetes cinsine dahil edilirdi. Thorington, 1996 yılında diş, penil kemik ve bilek kemiklerindeki farklılıklarından dolayı Eoglaucomys fimbriatus'un kendi cinsindeki konumunu hak ettiğini açıkladı.

<i>Biswamoyopterus</i>

Biswamoyopterus, bir uçan sincap cinsidir. Bilinen üç büyük uçan sincap türü içerir. Bunlardan B. laoensis tüm sincap türlerinin en uzunlarıdan biridir. Kuzeydoğu Hindistan, Güneybatı Çin ve Laos'taki ormanlarda yaşar. Boyutlarına rağmen bu cinsteki türler çok zor bulunur. Bu nedenle taksonları geç sıralanmıştır. Ayrıca dağılım alanları örtüşen ve daha yaygın olan Petaurista cinsi ile karıştırılabilirler.

<i>Avrupa yer sincabı</i> Gelengi cinsinden bir yer sincabı

Türkiye'de halk arasında Trakya Gelengisi olarak da bilinen Avrupa yer sincabı ya da diğer adıyla Avrupa souslik'i, Sciuridae familyasının Marmotini oymağından Spermophilus cinsine bağlı bir kemirgen türüdür. Spermophilus cinsindeki birkaç Avrupa türü arasındadır. Tüm sincaplar gibi o da kemirgenler takımının bir üyesidir. Güney Ukrayna'dan Anadolu'ya, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Sırbistan, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Kuzey Makedonya ve kuzeyde Polonya'ya kadar doğu ve orta Avrupa'da bulunur, ancak Karpat Dağları tarafından ikiye bölünür.

<span class="mw-page-title-main">Batı gri sincabı</span>

Batı gri sincabı, Amerika Birleşik Devletleri ve Meksika'nın batı kıyısı boyunca bulunan bir ağaç sincabıdır. Bu tür bazı yerlerde gümüş-gri sincap, Kaliforniya gri sincabı, Oregon gri sincabı, Kolombiya gri sincabı ve sancak kuyruğu olarak da bilinir. Üç coğrafi alt türü vardır: Sciurus griseus griseus ; S. g. nigripes ; ve S. g. anthonyi.