İçeriğe atla

Anadolu'nun Moğollar tarafından istilası

Anadolu'nun Moğollar tarafından istilası
Moğol istilaları

Anadolu'nun Moğol istilaları 1231-1232, 1242-1243
Tarih1241-1335
Bölge
Anadolu, Doğu Anadolu
Sonuç Moğol zaferi
Anadolu Selçuklu Sultanlığı Moğolların vasal devleti oldu
Taraflar

Anadolu Selçuklu Devleti

Anadolu beylikleri

Moğol İmparatorluğu

İlhanlılar

Anadolu'nun Moğollar tarafından istilası, Kösedağ Muharebesi ile sonuçlanan 1241-1243 seferinden başlayarak çeşitli zamanlarda meydana geldi. Selçukluların 1243'te teslim olmasından sonra, 1335'te İlhanlılar'ın düşüşüne kadar Anadolu üzerindeki gerçek güç Moğolların elindeydi.[1][2] Selçuklu Sultanı birkaç kez isyan çıkardığı için 1255'te Moğollar Orta ve Doğu Anadolu'yu kasıp kavurdu. İlhanlılar garnizonu Ankara yakınlarında konuşlanmıştı.[3] Bir Moğol valisinin ve Hülâgû'nün bir oğlunun mezarları da dahil olmak üzere Moğol kültürel mirasının kalıntıları Türkiye'de hala görülebilmektedir.

14. yüzyılın sonunda, Anadolu'daki Selçuklu hanedanının çöküşü nedeniyle Anadolu'nun çoğu çeşitli Anadolu beylikleri tarafından kontrol ediliyordu. Türkmen beylikleri, Selçuklu sultanlarının yıkılmasıyla Moğolların kontrolüne geçmiştir.[4][5] Beylikler, İlhanlılar'ın hakimiyetinde kaldıkları süre boyunca kendi liderlerinin adına sikke basmamışlardır.[6] 1320'lerde "Ertuğrul oğlu Osman tarafından basılmıştır" ifadesi taşıyan madeni parayı kendi adına basan Osmanlı hükümdarı Osman Gazi, ilk Türk hükümdarıydı[7] Madeni para basmak, İslami pratikte sadece hükümdar olmak için tanınan bir imtiyaz olduğundan, Osmanlı'nın Moğol Hanlarından bağımsızlaştığı düşünülebilir.[8]

Erken ilişkiler

Moğol istilaları öncesi Bizans İmparatorluğu'nun Latin İmparatorluğu, İznik İmparatorluğu ve Epir Despotluğu olarak ikiye ayrıldığını gösteren harita.

12. yüzyılda Bizans İmparatorluğu, Batı ve Kuzey Anadolu'da kontrolü yeniden ele aldı. 1204'te Konstantinopolis'in Latin Haçlılar tarafından yağmalanmasından sonra, iki ardıl Bizans devleti kuruldu: İznik İmparatorluğu ve Epir Despotluğu . Üçüncüsü , Trabzon İmparatorluğu, Konstantinopolis'in Trabzon Kralı I. Aleksios tarafından yağmalanmasından birkaç hafta önce kuruldu. Bu üç halef devletten Trabzon ve İznik, Moğol İmparatorluğu'nun yanında yer aldı. Anadolu'nun kontrolü daha sonra Yunan devletleri ile Anadolu Selçuklu Devleti arasında bölündü ve Bizans toprakları kademeli olarak azaldı.

Moğol İmparatorluğu 1230'da İran'ı fethetti; Cormagon Noyan askeri vali oldu. O zamanlar Selçuklu Türkleri ile herhangi bir düşmanlık yoktu. II. Gıyâseddin Keyhüsrev ve halefi I. Alâeddin Keykubad, Büyük Han Ögeday'a en azından simgesel bir haraç ödeyerek vasallık yemini ettiler.[9][10] Ögeday 1241'de öldü ve Keykubad, Moğollara direnecek kadar güçlü olduğuna inanarak vassallığını reddetme fırsatını değerlendirdi. Chormaqan'ın halefi Baycu Noyan, şahsen Moğolistan'a gidin, rehineler verin ve bir Moğol Baskak'ı kabul edin talepleri ile vasallığı yenilemeye çağırdı. Sultan reddedince Baycu savaş ilan etti. Selçuklular, Moğol İmparatorluğu'nun vasalı olan Gürcistan Krallığı'nı işgal ettiler.

Erzurum'un Düşüşü

Keyhüsrev'in isyanı üzerine 1241'de Baycu'nun ordusu Erzurum'a saldırdı. Baycu saldırmadan önce boyun eğmeyi talep etti. Şehrin sakinleri, onun gönderdiği Moğol elçisine hakaret ettiler. Şehir, Moğol diplomasisine direnmeye ve meydan okumaya karar verdiği için Moğollar onu kuşattı. İki ay içinde Moğollar Karin'i aldı ve sakinlerini cezalandırdı. Anadolu'daki Selçuklu gücünün farkında olan Baycu, daha fazla ilerlemeden Mungan ovasına döndü.

Erzurum'da sefer

Baiju, 1243'te Avag ve Shanshe komutasındaki Gürcü ve Ermeni savaşçılardan oluşan bir birlik ile Erzurum'a ilerledi. Vali Yakut teslim olmayınca Erzurum şehrini kuşattılar. Baycu, on iki mancınık gücüyle Erzurum'a saldırdı. Erzurum'a yapılan saldırı raporları kendisine bildirildiğinde, II. Gıyâseddin Keyhüsrev silahlı kuvvetlerini Konya'ya çağırdı. Baycu'ya ordusunun birçok şehrinden yalnızca birini aldığına meydan okuyarak bir savaş mesajı göndererek meydan okumayı kabul etti.

Kösedağ Muharebesi

Ana madde: Kösedağ Muharebesi
Moğol ordusu, 1243'te Kösedağ Muharebesi'nde Selçukluları kovalar.

Selçuklu Sultanı, çevresindeki bütün milletlerle ittifak yaptı. Kilikya Ermeni Krallığı Kralı ona bir birlik gönderme sözü verdi; ancak Moğollarla mücadelesine gerçekten katıldıkları kesin değildir. Keyhüsrev, Trabzon İmparatorluğu ve Halep'teki Eyyûbî Sultanı'ndan askeri destek almış ve sefere Frank paralı askerleri katılmıştır.[11] Çok az güvenilir bilgi nedeniyle, karşıt birlikleri ölçmek zordur. Ancak Selçuklu kuvveti Moğollardan daha büyüktü.

Kayhusrev, Konya'dan Köse Dağı'na kadar yaklaşık 200 mil (320 km) ilerledi. Haziran 1243'te bölgeye giren Moğol ordusu, Selçuklular ve müttefiklerinin ilerleyişini bekliyordu. Savaşın erken aşamasında üstün bir taraf yoktur. Sultanın kuvvetleri daha büyük kayıplar verdi ve o gece geri çekilmeye karar verdi. Onu takip eden Baycu, yolda Arzenjan (Erzincan), Divriği ve Sivas'ı teslim aldı.

Moğollar Sivas yakınlarında kamp kurdular. Moğollar Kayseri'ye girince onlara karşı koymayı seçti. Kısa bir direnişin ardından işgalcilerin eline geçti. Köse Dağ'daki felaketi duyan Kilikya Ermeni Krallığı'ndan I. Hethum, 1243'te Moğollarla hızla barıştı ve kardeşi Sparapet Sempad'ı 1247'de Moğol İmparatoru Güyük ile ittifak görüşmesi yapması için Karakurum'daki Moğol sarayına gönderdi.

Sivas Barışı

1265 yılında Moğol İmparatorluğu'nun Anadolu'ya hakim olması.[12]

Keyhüsrev, veziri başkanlığındaki bir heyeti Baycu'ya gönderdi ve daha fazla direnişin yalnızca büyük bir felakete yol açacağını anladı. Baycu, yeniden teslime dayalı şartlar teklif etti ve Sultan, her yıl belirsiz miktarda altın, ipek, deve ve koyun olarak bir haraç vergisi ödemeyi üstlendi. Ancak askerî güç tarafından alınan Türk krallığı Moğolların işgali altında kaldı. Anadolu Selçuklu Sultanlığı'nın neredeyse yarısı işgal edilmiş bir ülke oldu. Trabzon İmparatorluğu, Köse Dağ savaşına katıldıkları için olası bir ceza seferinden korkarak Moğol Kağanı'na tabi oldu.[13]

İznik İmparatorluğu'nda III. İoannis yaklaşan Moğol tehdidine hazırlandı. Ancak III. İoannis, Kağanlar Güyük ve Möngke'ye elçiler göndermişti ama zaman kazanmak için oynuyordu. Moğol İmparatorluğu, elçi gönderdikleri Latin İmparatorluğu'nun elinden Konstantinopolis'i geri alma planına herhangi bir zarar vermedi. III. İoannis'in halefleri, yeniden kurulmuş Bizans İmparatorluğu'nun Paleologos imparatorları, Moğollarla ittifak yaparak prenseslerini Moğol hanlarına verdi.

Kaynakça

  1. ^ H. M. Balyuzi Muḥammad and the course of Islám, p. 342
  2. ^ John Freely Storm on Horseback: The Seljuk Warriors of Turkey, p. 83
  3. ^ "A coalition of the willing, the friends of freedom?". Hürriyet Daily News. 27 Ocak 2003. 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  4. ^ Mehmet Fuat Köprülü, Gary Leiser The origins of the Ottoman empire, p. 33
  5. ^ Peter Partner God of battles: holy wars of Christianity and Islam, p. 122
  6. ^ Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire, p. 13
  7. ^ Artuk-Osmanli Beyliginin Kurucusu, 27f
  8. ^ Pamuk A Monetary history, pp. 30–31
  9. ^ D. S. Benson, The Mongol Campaigns in Asia, p. 177
  10. ^ C. P. Atwood, Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire, p. 555
  11. ^ Claude Cahen, Pre-Ottoman Turkey: a general survey of the material and spiritual culture and history, trans. J. Jones-Williams, (New York: Taplinger, 1968) p. 137.
  12. ^ Shepherd, William R. Historical Atlas, 1911.
  13. ^ Peter Jackson, The Mongols and the West, p. 103

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Anadolu Selçuklu Devleti</span> Batı Oğuz Türkleri tarafından kurulmuş olan, Anadoluda hüküm sürmüş eski bir devlet (1077–1308)

Anadolu Selçuklu Devleti, Türkiye Selçuklu Devleti veya Rum Sultanlığı, Selçuklu Türklerinden olan Kutalmış oğlu Süleyman Şah tarafından Anadolu'da İznik başkent olmak üzere 1077 yılında kurulmuş olan Türk devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Kösedağ Muharebesi</span> Selçuklular ile Moğollar arasında 1243 yılında yapılan savaş

Kösedağ Muharebesi, 3 Temmuz 1243 tarihinde Anadolu Selçuklu Devleti ile Moğollar arasında gerçekleşen ve Selçuklu Devleti'nin yenilip Moğol tâbiiyetine girmesiyle sonuçlanan muharebedir. Kösedağ Muharebesi, sonuçları bakımından Türk tarihi içerisinde özel bir yere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">İznik İmparatorluğu</span> 1204te Bizans İmparatorluğunun Haçlılar tarafından yıkılmasından sonra kurulan Bizans ardıl devleti

İznik İmparatorluğu ya da İznik ''Rum'' İmparatorluğu, Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Batı Avrupalı ve Venedikli orduların 1204 yılında Konstantinopolis'e gelip şehri talan etmesi ve şehirde Katolik Hristiyanlar idaresinde bir Latin İmparatorluğu'nun kurulmasının ardından Bizans İmparatorluğu asilleri tarafından kurulan Yunan devletlerinden en büyüğüdür. 1204 ile 1261 arası hüküm sürmüştür. İznik Rum İmparatorluğunun resmen, kültürel ve dinsel başşehri İznik olmakla beraber, ikinci hükümdar olan III. İoannis ve sonraki imparatorlar hükümdar sarayı yerleşkesi ve efektif idari merkezi olarak Kemalpaşa’yı kullanmışlar ve bu imparatorluk Kemalpaşa’dan idare edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Gıyâseddin Keyhüsrev</span> 1237–1246 yılları arasındaki Anadolu Selçuklu sultanı

II. Gıyaseddin Keyhüsrev, 1237-1246 arasında Anadolu Selçuklu Sultanı.

<span class="mw-page-title-main">I. Gıyâseddin Keyhüsrev</span> Türkiye Selçuklu Sultanı

I. Gıyaseddin Keyhüsrev Türkiye Selçuklu Sultanı ve II. Kılıç Arslan'ın oğludur. İki değişik dönemde tahta çıktı.

IV. Kılıç Arslan, Türkiye Selçuklu Sultanı ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in oğludur.

II. İzzeddin Keykavus Türkiye Selçuklu Sultanı ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in büyük oğludur.

II. Alâeddin Keykubad Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile Gürcü Hatun'un küçük oğludur.

III. Gıyaseddin Keyhüsrev, Anadolu Selçuklu Sultanı ve IV. Kılıç Arslan'ın oğludur.

Töregene Hatun ya da Turakine Hatun,, kocası Ögeday'ın ölümünden oğlu Güyük'ün Han seçilmesine kadarki dönemde Moğol İmparatorluğu naibi.

<span class="mw-page-title-main">Baycu Noyan</span> Moğol komutan ve vali (ö. 1258)

Baycu Noyan, Batı Moğol ordularının komutanı ve Moğolların İran ve Kafkasya bölgesi valisidir. Ögeday Han, Möngke Han ve Hülâgû Han hükümdarlıkları sırasında askeri faaliyetler göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Pervâneoğulları Beyliği</span> Karadeniz kıyılarında 1277 yılında kurulmuş II. Dönem Anadolu Türk Beyliği

Pervâneoğulları Beyliği, Sinop ve Karadeniz kıyılarında 1277 yılında kurulmuş II. Dönem Anadolu Beyliği'dir. Kurucusu Muînüddin Süleyman'ın oğlu Muînüddin Mehmed'dir.

<span class="mw-page-title-main">Muînüddin Süleyman</span>

Pervâne Muineddin Süleyman,, Anadolu Selçuklu dönemi devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">I. Theodoros</span>

I. Theodoros Laskaris, arasında İznik imparatoru olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">VI. Davit</span>

VI. Davit Narin, Bagrationi hanedanına mensup Gürcü kralı. Gürcü Krallığını 1245-1259 yılları arasında yönetmiş, Moğol İmparatorluğu işgali altındaki dönemde 1259 yılından ölümüne dek İmereti Krallığının hükümdarı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bizans-Osmanlı savaşları</span> Osmanlı zaferi

Bizans-Osmanlı Savaşları, 154 yıl süren bir dizi savaştan ibarettir. Savaşlar sonucunda Osmanlı İmparatorluğu yükselmeye devam etmiş, Bizans İmparatorluğu ise düşmüştür.

<span class="mw-page-title-main">I. Manuil (Trabzon imparatoru)</span> Trabzon İmparatoru

I. Manuil Megas Komninos, 1238 yılından 1263 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu'nun imparatorudur.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksios (Trabzon imparatoru)</span> İlk Trabzon İmparatoru

I. Aleksios Megas Komninos, 1204 yılından 1222 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu'nun ilk imparatorudur. Manuil Komninos ile III. Giorgi'nin kızı Rusudan'ın en büyük oğludur. Böylece Bizans İmparatoru I. Andronikos'un torunudur. Andronikos tahtan indirilip, 1185 yılında öldürüldü. Manuil aynı zamanda kör edildi ve sonrasında tarihi kayıtlarda ismi geçmemesine istinaden muhtemelen öldürüldü. Geride iki çocuk bıraktı: Aleksios ve David. Anneleri Rusudan onları Gürcistan ya da Karadeniz'in güney sahillerine kaçırdı.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü Hatun</span> Anadolu Selçuklu sultanının eşi

Gürcü Hatun (fl. ?-1286?), Gürcü prenses. Anadolu Selçuklu Devleti sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in eşlerinden biri, II. Alâeddin Keykubad'ın annesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.