İçeriğe atla

Anıt ağaç

Anıt ağaç, fiziksel özellikleri veya tarihi ve kültürel açıdan taşıdıkları önem sebebiyle kendi türündeki diğer ağaçlardan ayrılan ağaç.

Anıt ağaçlar şan, güç, zenginlik ve ululuğun sembolü olarak kabul edilegelmiş, mitolojik öykülere ve destanlara konu olmuştur. Yer aldıkları bölgenin turizm faaliyetlerini güçlendirme potansiyeli bakımından da önemli kabul edilirler.[1] Birçok ülkede birer doğa yapıtı olarak korunurlar.

Tanım

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun anıt ağaç tanımı şu şekildedir:[2] "Tabiat yapısı, ölçüleri ve diğer özellikleri bakımından anıtsal nitelikler kazanmış bulunan ağaçlar".

Türk Standardları Enstitüsü'nün hazırladığı "Anıt Ağaçlar Envanter Seçim Kuralları ve İşaretleme Standardı" nda geçen anıt ağaç tanımı şu şekildedir:[1] "Geçmiş ile günümüz, günümüz ile gelecek arasında köprü kurabilecek denli uzun doğal ömre sahip olan ağaçlardan yaş, gövde çapı, tepe çapı ve boy bakımından kendi türünün alışılagelmiş ölçülerinin çok üzerindeki boyutlara ulaşan; ya da yöre tarihinde, mistik kültüründe ve folklorunda özel yeri bulunan ağaç".

Anıt ağaç kriterleri

Ağaçlara anıtsal nitelik kazandıran niteliklerin başında fiziksel boyutları gelir. Anıt ağaçlar için en belirleyici fiziksel özellikler gövde ve tepe çapları ile boylarıdır. Ancak bir ağacın çapı ve boyu, onu anıtlaştırmak için yeterli değildir. Anıt ağacın doğal ömrünün mutlaka "nesiller arasında bağ kurabilecek" uzunlukta olması gerekir.[2]

Ağaçlara anıtsal özellik kazandıran bir diğer nitelik, kültürel özellikleridir. Bir ağaç, fiziksel boyutlar yönünden olağanüstü sayılmasa da, bulunduğu yörenin kültüründe olumlu ya da olumsuz, gerçek ya da hayal ürünü, mistik ya da folklorik bir öyküye sahip ise veya yörenin ya da ulusun tarihindeki kimi olaylar ile özdeşleşmiş ve onlara tanıklık etmiş ise anıt ağaç olarak kabul edilir. Cami, mescit ve türbe avlularında karşılaşılan devasa çınarlar, serviler ve ıhlamurlar, bu mistik kültür nedeniyle birer doğal miras niteliği kazanmıştır.

Anıt ağaçların tespiti ve korunması.

Her ülkede önceden belirlenmiş bazı kriterlere sahip ağaçlar, oranın yetkili makamları tarafından anıt ağaç olarak tespit deilir ve tescillenir.

Türkiye'de anıt ağaçların tespiti 10 Eylül 2020 tarihinde yürürlüğe giren 110 sayılı Sayılı Tabiat Varlığı Olarak Belirlenecek Anıt Ağaçların Tespitine İlişkin İlke Kararına göre yapılmaktadır.[1] Anıt ağaçları koruma görevi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na bağlı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilir. Anıt ağaç statüsünde olduğu tespit edilen ağaçlar için bazı özel bakım çalışmaları yapılır ve onlara zarar veren eylemler için cezai yaptırımlar uygulanır.[3]

Anıt ağaç türleri

Çevre ve Şehircilik Bakanlığın'ın 1 Temmuz 2022'de aldığı110 sayılı ilke kararına göre anıt ağaçlar üç grupta incelenir:[3]

  • Kültürel anıt ağaçlar: Yörenin kültüründe olumlu ya da olumsuz, gerçek ya da hayal ürünü, mistik ya da folklorik bir öyküsü olan veya ulusal tarihî olaylar ile özdeşleşmiş, onlara tanıklık etmiş ağaçlardır. Üç ayrı türü vardır:
    • tarihî anıt ağaçlar
    • mistik anıt ağaçlar
    • folklorik anıt ağaçlar
  • Boyutsal anıt ağaçlar: Boy, yaş, gövde ve tepe tacı gibi boyutsal özellikleri bakımından bulundukları yerde kendi türündeki ağaçların alışılagelmiş ölçülerinin çok üzerindeki boyutlara ulaşan, en az yüz yaşında ve doğal ömre sahip ağaçlardır.
  • Görsel anıt ağaçlar: Şamdan, çatal, yatay, kıvrık ve farklı gövde kaynaşması gibi değişik görsel özellikleri olan, doğal görünümden önemli ölçüde sapma gösteren ağaçlardır.

Türkiye'de bulunan bazı anıt ağaçlar

  • Eskişehir, İnönü'deki Oklubalı Ardıçları
  • Kütahya, Domaniç'teki Mızıkçam
  • Bursa'daki Ulufeli Çınar
  • Hatay, Bedirge'deki Yavuz Selim Meşesi
  • İstanbul, Sultanahmet'deki Şecer-i Vak vak çınarı
  • Antalya, İbradı'nın Kestaneleri
  • İstanbul, Gülhane'deki Taşlıçınar
  • İzmir, Beyköy, Beydağındaki Mengerli çınarı
  • Bolu, Güvemköydeki Uşaklı çam
  • Bursa'da Orhan Camii avlusundaki Eskicibaba çınarı
  • Aydın, Selatin Köyünün tepesindeki zeytin ağacı
  • Eskişehir, Hamamyolu Caddesinde bulunan Doğu çınarı
  • İzmir, Salihli Bozdağ Subatan Yaylasında bulunan Doğu çınarı
  • Zonguldak'ıin Alaplı ilçesinde bulunan Gümeli Porsuğu
  • Antalya Elmali Çığlıkara ormanındaki Toros Sedir Ağacı

Fotoğraf galerisi

Kaynakça

  1. ^ a b c Güneş, Can; Önder, Serpil (31 Aralık 2022). "Konya İli Meram İlçesinde Bulunan Anıt Ağaçların İncelenmesi ve Koruma Statülerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma". Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi. 5 (2): 100-111. ISSN 2636-7483. 24 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024. 
  2. ^ a b "Anıt Ağaçlar". Adana Orman Bölge Müdürlüğü web sitesi (web.archive.org). 12 Ocak 2008. 12 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024. 
  3. ^ a b Çevikçelik, Muradiye (26 Kasım 2021). "ANIT AĞAÇLARIN HUKUKİ REJİMİ". Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 23 (2): 1483-1509. doi:10.33717/deuhfd.998247. ISSN 1303-6963. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Heykel</span> taş, tunç, bakır, kil, alçı vb. maddelerden yontularak, kalıba dökülerek veya yoğrulup pişirilerek biçimlendirilen eser, yontu

Heykel ya da yontu, sanatsal bakış açısıyla meydana getirilmiş üç boyutlu formlara denir. Heykel temelde mekânın kapsanması, kavranması ve mekân ile ilişki kurulması ile ilgilenir.

<span class="mw-page-title-main">Kızılçam</span> Çamgiller familyasından bir bitki türü

Kızılçam, Çamgiller (Pinaceae) familyasından Doğu Akdeniz Havzasına özgü, elverişli yetişme ortamlarında 25 metreye kadar uzayabilen bir çam türüdür. Akdeniz ikliminin müşir türlerinden olup tipik bir ışık ağacıdır. Kurak koşullara son derece dayanıklı, çok farklı toprak koşullarında başarıyla yetişen ve yetiştirilen, Türkiye'nin de en önemli hızlı gelişen ağaç türüdür. Sadece Türk ormancılığında değil, yabancı kaynaklarda da son dönemde Türk kızılçamı olarak kullanımı yaygınlaşmaktadır. Deniz seviyesinden 1300–1550 m yüksekliğe kadar meşcere kuruluşu yaparak yayılış gösterir. Dikey yayılışında 1650 metreye kadar çıkar. Kumsallarda, zayıf kayalık kireçli yerlerde yetişebilir. Ortalama 80-90 yıl ömürleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu çınarı</span>

Doğu çınarı, çınargiller (Platanaceae) familyasından 25–30 m boy, 5–6 m çap yapabilen bir çınar türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Doğu ladini</span> Çamgiller familyasından bir bitki türü

Doğu ladini, çamgiller (Pinaceae) familyasından 40-50 metre, bazen de 60 metre boylara ulaşan, 1,5-2 metre çap yapabilen, dolgun ve düzgün gövdeli, sivri tepeli önemli bir orman ağacı türü.

<span class="mw-page-title-main">Göynük</span> Bolu ilçesi

Göynük, Bolu ilinin güneybatı kısmında yer alan yedi mahalle ve altmış altı köy barındıran ‘şeker fasulyesi’, ‘uğut marmelatı’, ‘tokalı örtüleri’ ve ‘tahta oymacılık eserleri’ ile ünlü bir ilçesidir. 20. yüzyıl başlarına ait eski Türk evleri bakımından zengin olan ilçe, sahip olduğu 137 adet tarihî konut, 21 cami, türbe, çeşme, hamam, kule ve hazire olmak üzere toplam 158 adet sivil mimari eser sebebiyle "Kentsel SİT Alanı" ilan edilmiştir. İlçede ayrıca 14. yüzyılda Gazi Süleyman Paşa tarafından inşa ettirilen tarihi cami, hamam ve konak da bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Soğukçeşme Sokağı</span>

Soğukçeşme Sokağı İstanbul'un Sultanahmet semtinde yer alan, üzerinde tarihsel evlerin bulunduğu küçük bir sokaktır. Ayasofya ve Topkapı Sarayı arasında yer alan bu sokak trafiğe kapalıdır. Soğukçeşme Sokağı adını yine bu sokakta bulunan, III. Selim dönemine ait 1800 tarihli mermer bir Türk çeşmesinden almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Munzur Vadisi Millî Parkı</span>

Munzur Vadisi Millî Parkı, Tunceli ve Ovacık arasında uzanan Munzur Vadisi'nde, 42.000 hektarlık bir alandır. 1971 yılında millî park olarak ilan edilmiştir. Bu bölgenin millî park olarak ilan edilmesinde, başta akarsu kaynakları ve gözeler olmak üzere, zengin doğal veriler, endemik bitki türleri ve yöreye özgü hayvan türleri ile zenginleşen bitki örtüsü ve yaban hayvan varlığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Parkı</span> Türkiyede bir milli park

Dilek Yarımadası - Büyük Menderes Deltası Millî Parkı, Aydın il sınırları içinde Dilek Dağı'nın Ege Denizi'ne uzandığı son noktada yer alan millî parktır. 27.675 hektarlık bir alana sahiptir. Bu alanın 10.985 hektarı 19.05.1966 yılında Millî Park ilan edilen Dilek Yarımadasına, 16.690 hektarı 1994 yılında Millî Park ilan edilen Büyük Menderes Deltasına aittir.

<span class="mw-page-title-main">Validebağ Korusu</span> Yeşil alan

Validebağ Korusu ya da Adile Sultan Korusu, İstanbul'un Üsküdar ilçesinde bulunan ve 354 bin m2 alana sahip olan, İstanbul’un Anadolu yakasının ikinci en büyük yeşil alanıdır. İstanbul'un Kadıköy ilçesinin Koşuyolu semti ile Üsküdar ilçesinin Altûnizâde semti ve Barbaros mahallesinin kesiştiği bölgede yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gümüşi ıhlamur</span> bitki türü

Gümüşi ıhlamur, vatanı Balkanlar ve Batı Asya olan bir ıhlamur türü.

<span class="mw-page-title-main">Karagöl (Çubuk)</span>

Karagöl; Ankara'nın Çubuk ilçesinde bulunan doğal bir göldür. Yer aldığı arazi bakımından volkanik domlar arasında kalmış olan Karagöl, küçük ölçekli bir krater gölüdür. Karagöl Tabiat Parkı bu gölün çevresine kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yüzen Adalar Tabiat Anıtı</span> Solhanda bir göl

Yüzen Adalar Tabiat Anıtı tamamen doğal oluşum olup Solhan-Bingöl karayoluna 4,5 kilometre uzaklıktaki tabiat anıtıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sierra Nevada (Amerika Birleşik Devletleri)</span>

Sierra Nevada Sıradağları ) batı ABD'de "Kaliforniya Merkez Vadisi " ile "Havza ve Sıradağlar Jeolojik Bölgesi " arasında bulunan bir sıradağlar sistemidir. Bu sıradağlar "Sierra" veya "Sierralar" ve "Yüksek Sierralar" olarak da adlandırılmaktadır. Sierralar'ın en önemli ve büyük kısmı Kaliforniya eyaletinde bulunmaktadır; ama birçok coğrafyacı bu sıradağlara eklenmiş olarak Nevada eyaletine uzanan Carson Sıradağları'nı da Sierralar'ın bir kısmı olarak kabul etmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Kaçkar Dağları Millî Parkı</span>

Kaçkar Dağları Millî Parkı büyük bölümü Rizenin Çamlıhemşin ilçesinde, bir bölümü Erzurum ve Artvin illerine uzanan millî park. 51.550 hektarlık mili park Fırtına Deresi ile Hemşin Deresi arasında yer alan Kaçkar Dağları üzerinde kurulmuştur.

Azerbaycan devlet rezervleri; fauna, flora ve ekosistemlerini koruyan Azerbaycan devlet rezervlerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Eldar Çamı Devlet Tabiatı Koruma Alanı</span>

Eldar Çamı Devlet Tabiatı Koruma Alanı Azerbaycan'ın kuzeybatısında, Samuh Rayonu içerisinde yer alan bir tabiat koruma alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Turgut Özal Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0035)

Turgut Özal Tabiat Parkı, Malatya ilinin Battalgazi ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkıdır.

Camili-Efeler Ormanı, Artvin'in Borçka ilçesine 45 kilometre uzaklıkta olan ve Efeler köyü içerisinde bulunan 1023 hektarlık bu orman 24 Mart 1998 tarihinde koruma altına alınmıştır. Türkiye'deki el değmemiş ormanlardan biridir. Birçok ağaç çeşidine ve özellikle anıt ağaçlarına ev sahipliği yapar.

Bığbığ Sarmaşığı, Türkiye'nin güneyindeki Adana ilinde bulunan çok eski bir asma bitkidir.

<span class="mw-page-title-main">Güzelcehisar Bazalt Sütunları</span>

Güzelcehisar Bazalt Sütunları, Bartın, Türkiye'de bulunan bir tabiat anıtıdır. Bazalt sütunları, 80 milyon yıl önce oluşmuştur volkanik karakterdedir. Sütunlar yaklaşık 50 metre yüksekliğinde ve 5 kilometre uzunluğundadır. Alan, karasal bir ekosisteme sahiptir ve ılıman geniş yapraklı ve karma ormanlar olarak bilinen bir orman çeşidiyle kaplıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.