İçeriğe atla

Ança ikonası

Mesih'in Ança İkonası (Gürcistan Sanat Müzesi, Tiflis)

İsa Mesih'in Ança İkonası, Gürcistan'da Ançishati (Gürcüce: ანჩისხატი) olarak bilinen ve Orta Çağ'a tarihlenen ankostik tekniğinde yapılmış bir Gürcü ikonasıdır. Geleneksel olarak bir Keramidion (kutsal keramik) olarak adlandırılan ikona, İsa Mesih'in yüzünün baskısını içerir ve görüntünün Kutsal Mendil (Mandylion) ile temas yoluyla mucizevi bir şekilde aktarıldığı kabul edilir. 6-7. yüzyıla tarihlenen ikona, kabartma işlemeli bir gümüş muhafaza ile kaplıdır ve daha sonraki yüzyıllarda kısmen yeniden boyanmıştır. 1664 yılında Tiflis'e nakledilen ikona, adını getirildiği yerden, yani bugün Türkiye topraklarında bulunan Gürcü manastırı Ança'dan almıştır. Eser, şu anda Tiflis'teki Gürcistan Ulusal Sanat Müzesi'nde muhafaza edilmektedir.[1][2]

Tarih

Orta Çağ Gürcü kaynakları, Ança ikonunu, Kutsal Mendil ile temas yoluyla mucizevi bir şekilde aktarılan İsa'nın yüzünün basıldığı "kutsal bir keramik" olan Keramidion ile özdeşleştirir. Ança piskoposu Gürcü ilahi yazarı İoane'ye göre (takriben 1195) ikon Gürcistan'a Hierapolis'ten Havari Andreas tarafından getirildi. İkon muhafazası üzerindeki 18. yüzyıldan kalma bir yazıt, Ançishati'yi, Bizans imparatoru III. Leon'un ikonoklastik kampanyasından korumak için Gürcistan'ın Klarceti prensliğindeki Ança Katedrali'ne getirilen "insan eliyle yapılmamış bir ikona" olan Edessa Tasviri ile ilişkilendirmektedir.[1]

16. yüzyılda Klarceti'nin de parçası olduğu Gürcü Samtshe Prensliği'nin Osmanlı tarafından işgalinden sonra bölgede Hristiyanlık gerilemeye başladı. 1664 yılında tüccar Amircan İevangulişvili, Ança ikonasını Tiflis'e getirdi ve burada Gürcistan Katolikosu III. Domenti, o sıralar Tiflis'te yenilenen ve bundan sonra Ançishati Kilisesi adıyla anılacak olan Meryem Ana'nın Doğumu kilisesi için 2.000 gümüş para karşılığında satın aldı.[3] İkona, Gürcistan'ın Sovyetler tarafından ele geçirilmesine kadar Gürcü Hristiyanlığının en hürmet edilen kutsal emanetlerinden biri olarak kaldı ve 1920'lerde Gürcistan Ulusal Sanat Müzesi'ne taşındı. Ançishati Kilisesi kapatıldı ve ancak Sovyetler Birliği'nin son yıllarında, 1980'lerde yeniden açıldı. O zamandan bu yana Ortodoks Hristiyanlar, ikonun kilisenin mülkiyetine iade edilmesi konusunda defalarca çağrıda bulundu.[1]

Tanımlama

2010 yılında Cannes'daki Doğu Ortodoks Kilisesi'ndeki Ança ikonasının bir kopyası.

Kurtarıcı Ança İkonu, 1920'li yıllarda sanat tarihçisi Şalva Amiranaşvili'nin detaylı analiziyle tespit ettiği üzere 6.-7. yüzyıla tarihlenen ankostik bir ikonadır. 12. yüzyılın sonuna gelindiğinde ikon, Ança piskoposu İoane Rkinaeli ve Gürcistan kraliçesi Tamar'ın emriyle Gürcü usta Beka Opizari tarafından yaldızlı rölyefle kaplandı.[4] 14. yüzyılın başlarında ikon, Samtshe'nin Cakeli prenslerinin finansmanıyla bir triptiğe dönüştürüldü. Rölyef birkaç kez değiştirildi ve 12., 14., 16. ve 18. yüzyıllara tarihlenen çeşitli yazıtlarla süslendi. Yan yapraklardaki 14. ve 17. yüzyıl rölyefleri, Beşaret'ten İsa'nın Göğe Yükselişine kadar Yeni Ahit'ten 12 sahneyi tasvir etmektedir.[1][3]

İkona (kiot yani kutusuz haliyle 105X71X4,6 cm) üç parçalı triptiğin orta paneline yerleştirilmiştir, böylece yalnızca Mesih'in yüzü görünür haldedir. 1825 yılında yeniden düzenlenen gümüş rölyef, Pantokrator İsa'yı tasvir ederken, orijinal ankostik resim, İsa'nın büstünü göstermektedir. Orta panelin çerçevesi, Orta Çağ Gürcü sanatının zirve noktası olan Beka Opizari'nin işçiliğiyle süslenmiştir. Vaftizci Yahya ve Meryem'in simetrik olarak duran iki figürü, İsa ikonuyla birleşerek deesis sahnesini oluşturur. Çerçevenin köşelerinde baş melekler Mikail ve Cebrail ile havariler Petrus ve Yuhanna görülür.[1][3]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e (Rusça) Анчийский Спас 1 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (The Savior of Ancha), «Православная энциклопедия» (2001), Т. 3, С. 16-17 (Orthodox Encyclopedia, 2001, Vol. 3, pp. 16-17) [Online version]
  2. ^ Karaulashvili, Irma (2007). "The Abgar Legend Illustrated: The Interrelationship of the Narrative Cycles and Iconography in the Byzantine, Georgian, and Latin Traditions". Hourihane, Colum (Ed.). Artistic Interchange Between the Eastern and Western Worlds in the Medieval Period. University Park, PA: Penn State University Press. ss. 223-224. ISBN 978-0-9768202-4-6.  r eksik |soyadı1= (yardım)
  3. ^ a b c Chichinadze, Nino (2008), "Precious metal revetments on Georgian medieval painted icons: some observations on a devotional practice" 26 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in: Caucasus Journal of Social Sciences, vol. 1, issue 1: pp. 261–262
  4. ^ Djobadze, Wachtang Z. (1992), Early Medieval Georgian Monasteries in Historic Tao, Klarjet'i, and Šavšet'i, p. 18. F. Steiner, 3-515-05624-6

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Krallığı</span> Orta Çağda kurulmuş Gürcü krallığı

Gürcistan Krallığı ya da Gürcü İmparatorluğu, Orta Çağ'da kurulmuş olan Gürcü devleti. Gürcistan pek çok alanda, Altın Çağ olarak adlandırılan dönemi bu krallık zamanında yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">İkona</span>

İkona Doğu Ortodoks Kilisesi, Oryantal Ortodoksluk, Katolik ve Doğu Katolik Kiliselerinin kültürlerinde en yaygın şekli illüstrasyon olan dinî bir sanat eseridir. Türkçeye Fransızca icône sözcüğünden geçmiş olan kavramın kökeni Yunanca eikon "benzerlik, resim, portre" sözcüğüdür. Bu sözcük ise yine Yunanca eikenai kökünden gelir. En yaygın konular Mesih, Meryem, azizler ve meleklerdir. Özellikle bir veya iki ana figür üzerinde yoğunlaşan portre tarzı görüntülerle ilişkili olsa da, terim aynı zamanda Doğu Hristiyanlığı tarafından üretilen ve anlatım sahneleri de dahil olmak üzere çeşitli sanatsal basındaki dini imgelerin çoğunu kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Bizans sanatı</span>

Bizans sanatı genel olarak 4. yüzyıl ile 15. yüzyıl arasında varlığını sürdüren Bizans İmparatorluğu döneminde yapılan sanata verilen addır. Bunun dışında Bizans sanatından etkilenen Yakın Doğu, Kafkasya, Balkan, Hazar denizi ve Rusya gibi komşu bölgelerde de etkisini göstermiştir. İstanbul'un Fethi'nden sonra da devam eden Bizans sanatı etkisi Karolenj ve Otto dönemi sanatı ve mimarisini de etkilemiştir. Bizans sanatı daha çok dini sanat olarak da ele alınabilir. Mozaik, kitap sanatları, ikonalar, freskler vb. başlıca inceleme alanı arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Svetitshoveli Katedrali</span>

Svetitshoveli Katedrali,, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'in kuzeybatısında yer alan Mtsheta tarihi kentinde bulunan bir Gürcü Ortodoks katedralidir. Erken Orta Çağa ait bir eser olan Svetitshoveli, UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine dahil edilmiştir. Halen Tiflis'teki Üçleme Katedrali'nden sonra ikinci en büyük kilise binasıdır.

Ortodoks Hristiyanlık, Doğu Ortodoks Kilisesi ve Oryantal Ortodoksluk için kullanılan ortak adlandırma. Hristiyanlığın bu iki mezhebi de antik Hristiyan Kilisesi'nin inancı, doktrini ve uygulamalarına olan bozulmaz bağı vurgulamak için ortodoks kavramını kullanır. Bu iki mezhebin üyeleri kendilerine sadece "Ortodoks Hristiyan" dese de "Doğu" ve "Oryantal" sıfatları bu grupların dışındakiler tarafından bu iki grubu ayırmak için kullanılır. Bu iki grup 451 yılındaki Kalkedon Konsili'nin ortodoksisi hakkında görüş ayrılığı yaşamışlardır ve hala aralarında bir komünyon yoktur; ancak hala birçok aynı doktrine, benzer kilise yapılanmasına ve benzer ibadetlere sahiptirler. İki inancın birleşmesi için yakın zamanda birçok görüşme yapılmış, birçok konuda uzlaşı sağlanmışsa da resmi bir birlik için henüz somut adımlar atılmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ança Manastırı</span>

Ança Manastırı, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Anca olan İncilli köyünde Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü Ortodoks manastırıdır. Ança Manastırı, Tao-Klarceti bölgesindeki beş Gürcü piskoposluğundan biri olan Ança Piskoposluğu'nun da merkeziydi.

<span class="mw-page-title-main">İprari Kilisesi</span>

İprari Başmelekler Kilisesi veya yerel olarak bilindiği adıyla Tarngzel, Gürcistan'ın Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesindeki Mestia Belediyesine bağlı İprari köyünde bulunan bir 11. yüzyıl kilisesidir. Köy, tarihi ve kültürel yayla bölgesi Svaneti'nin parçasıdır. Mimari olarak sıradan bir salon kilisesi olan İprari, Orta Çağ Gürcü anıtsal sanatının en önemli eserlerinden biri olan ve 1096'da Tevdore tarafından boyanmış bir dizi freski içermektedir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ançishati Bazilikası</span>

Ançishati Meryem Ana Bazilikası Gürcistan'ın başkenti Tiflis'teki mevcut kiliseler arasında en eskisidir. Gürcü Ortodoks Kilisesi'ne bağlı olan kilise, altıncı yüzyıldan kalmadır.

<span class="mw-page-title-main">Meryem Ana Blakernai İkonası Katedrali</span>

Meryem Ana Blakernai İkonası Katedrali, Gürcistan'ın Zugdidi şehrinde bulunan, Zugdidi ve Tsalenciha Piskoposluğuna bağlı bir Gürcü Ortodoks manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pavnisi Kilisesi</span>

Pavnisi Yorgi Kilisesi, Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Kaspi Belediyesinde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. 9-10. yüzyıllara tarihlenen yapı, bir salon kilisesidir. 12. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen freskleriyle tanınan kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lagurka</span>

Kala Aziz Cyricus ve Julitta Kilisesi, ayrıca yerel olarak bilindiği adıyla Lagurka (ლაგურკა), Gürcistan'ın Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesindeki Mestia Belediyesinde konumlanmış bir Orta Çağ kilisesidir. Kilisenin bulunduğu alan, Lagurka'nın başlıca Hristiyan tapınağı olarak kabul edildiği tarihi, kültürel ve dağlık Yukarı Svaneti bölgesinin bir parçasıdır. Lagurka adı, "Cyricus" adının Svancasından türemiştir. Orta Çağ anıtsal Gürcü sanatının tepe noktalarından olan yapı, 1111-1112'de Tevdore tarafından boyanmış fresklerle bezenmiş bir salon kilisesidir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hahuli Manastırı</span> tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, Tao bölgesinde orta çağ Gürcü Ortodoks manastırı

Hahuli Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Hahuli olan Bağbaşı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapılar topluluğudur. 10. yüzyılda kurulmuş olan manastırın ana kilisesi 19. yüzyılda camiye dönüştürülmüş ve adına da "Taş Cami" denmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Doliskana yazıtları</span>

Doliskana yazıtları, tarihi Orta Çağ Gürcü devleti Tao-Klarceti Krallığı'nda bulunan Doliskana Manastırı'nda, Gürcü dilinde, Asomtavruli yazı formunda yazılmış yazıtlardır. Yazıtlarda Gürcü prensi ve İberya kralı unvanına sahip I. Sumbat'tan söz edilmektedir. Yazıtlar, 10. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bolnisi yazıtları</span>

Bolnisi yazıtları Gürcistan'ın Bolnisi şehrinde bulunan bir bazilika olan Bolnisi Sioni Katedrali'nde, Eski Gürcü dilinde, Gürcü Asomtavruli yazı formunda yazılmış yazıtlardır. Yazıtlar, M.S. 494 yılı tarihlidir.

<span class="mw-page-title-main">Bedia Kadehi</span>

Bedia Kadehi, duka altınından yapılmış ve zengin bir biçimde bezenmiş litürjik bir kadeh olup Orta Çağ Gürcü kuyumculuğunun bir eseridir. Takriben 999 yılına tarihlenen kadeh, Kral III. Bagrat tarafından Abhazya’da bulunan Bedia Manastırı için yaptırılmıştır. Kadehin yalnızca çanak kısmı korunmuştur ve günümüzde Tiflis’teki Gürcistan Ulusal Müzesi’nde muhafaza edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İoane Petritsi</span>

İoane Petritsi, Çimçimeli İoane olarak da bilinir, 11-12. yüzyılda yaşamış Yeni Platoncu Gürcü filozofudur. Bizans İmparatorluğu ve Gürcistan Krallığı'nda özellikle Proklos'tan yaptığı çevirilerle tanınır. Stanford Encyclopedia of Philosophy, Petritsi'yi "en önemli Gürcü ortaçağ filozofu" ve "en çok okunan Gürcü filozof" olarak tanımlamıştır.

Helena Argyre veya Argyropoulaina, Argyros ailesinden bir Bizans asilzadesi ve Bagrationi kralı IV. Bagrat'ın ilk karısı olmasından dolayı Gürcistan Kraliyet Eşi idi. Amcası Bizans imparatoru III. Romanos Argyros tarafından çocuk-kral Bagrat ile 1032 yılı civarında evlendirildi. Helena herhangi bir rahatsızlık belirtisi göstermeden bir yıl içinde öldü.

İoane Şavteli 12 ve 13. yüzyıllarda yaşamış, yazdığı kasidelerle tanınan Gürcü şairdir. Arapçada "Mesih'in kölesi" anlamına gelen Abdulmesia (აბდულმესია) adıyla bilinmektedir. Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Şavteli lakabının Şavşeti bölgesindeki Şavmta köyünden geldiğini ve İoane'nin bu köyden olduğunu yazmıştır.

Gürcistan kültürü, ülkenin uzun tarihi ile beraber gelişmiş, Gürcü dili ve alfabesi üzerine dayanan güçlü bir edebiyat geleneği ve eşsiz bir ulusal kültür barındırmaktadır. Bu özelliği güçlü bir ulusal kimlik sağlayarak tarih boyunca tekrarlanan yabancı işgali ve asimilasyon çabalarına rağmen Gürcü kimliğinin korunmasına yardımcı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Hahuli triptiği</span>

Hahuli triptiği Orta Çağ Gürcistanında kabartma tekniğiyle üretilmiş ve kısmen korunmuş üç parçalı büyük bir Meryem Ana (Theotokos) ikonasıdır. Sekizinci yüzyıldan on ikinci yüzyıla kadar tarihlenen yüzün üzerinde Gürcü ve Bizans orijinli işlenmiş mine örneği içermektedir. İkona, günümüzde Tiflis'te bulunan Gürcistan Sanat Müzesi'nde sergilenmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.