İçeriğe atla

Amu Nevruz

Amu Nevruz rolünde aktör Cevad Ensafi

Amu Nevruz (Farsça: عمو نوروز, "Nevruz Amca"), Baba Nevruz (بابا نوروز) olarak da bilinen,[1][2] İranlı Noel Baba benzeri bir figür veya İran folklorunda yer alan efsanevi bir karakterdir. Folklora göre her yıl baharın başında arkadaşı Hacı Firuz ile birlikte İran Yeni Yılı olan Nevruz'un başlangıcını kutlamak için ortaya çıkar. Bazı tarihçilere göre Şehname'nin kahramanı Rüstem'ın babası Zal'i simgelemektedir.[3]

Bahar ekinoksunun arifesinde, Batı'da Arnavutluk'tan doğuda Batı Çin'e kadar İran kültür alanında yer alan yerlerde İran Yeni Yılı kutlandığında, Amu Nevruz'un çocuklara Batı Hristiyan halk karakteri Noel Baba'ya benzer şekilde hediyeler getirdiği söylenmektedir.[4] Geleneksel bir aşk hikâyesinde söylenegelen ve yılda yalnızca bir kez karşılaşabileceklerine inanılan Nane Sarma'nın kocasıdır.[5][6]

Amu Nevruz; keçe şapka takan, bastonu, mavi kanvastan uzun bir pelerini, kuşağı, ince tabanlı bir govesi ve bir çift keten pantolonu olan, gümüş saçlı, yaşlı bir adam olarak tasvir edilir. Nevruz'un eski hikâyesini gençlere aktaran bilge tarihi bir varlıktır. Hikâyede Hacı Firuz tef çalar, dans eder ve hediyeler ister. Amu Nevruz da hediyeleri verir.

Amu Nevruz ve Nane Sarma

Amu Nevruz ve Nane Sarma'nın hikâyesi, eski yıldan yeni yıla geçişin sembolik efsanelerinden birisidir:

Efsaneye göre Nane Sarma ("Buz Büyükanne") adında yaşlı bir kadın, Amu Nevruz'un karısıdır ancak onu yılın yalnızca nevruz gecesinde görebilmektedir. Ardından onu terk eder ve bir sonraki yıla kadar kendi yoluna devam eder.

Hikâyenin başka bir versiyonunda, Nane Sarma'nın her yıl baharın ilk gününde Nevruz Amca'nın gelip kendisini ziyaret etmesini beklediği, ancak o gelmeden önce yorgunluktan uykuya daldığı ve uyandığında ise Nevruz Amca'nın onu görmeden gelip gittiğini anladığı anlatılır. Ayrıca ikilinin birbirini görmesi halinde dünyanın yok olacağı da söylenir.

Başka bir anlatımda Amu Nevruz, kendisini çok seven Nane Sarma ile görüşmek için dünyanın dört bir yanındaki çocuklara hediyeler (Noel Baba'ya benzer şekilde) vererek seyahat etmektedir. Nane Sarma, bahar ekinoksunda evini temizlemek ve sofrasını hazırlamak için erkenden uyanır. Ancak her yıl o gelmeden hemen önce uykuya dalar. İyi kalpli Amu Nevruz onu uyandırmaz; bunun yerine, ortaya konan yiyeceklerin bir kısmını yer ve Nane Sarma'nın yeni kıyafetlerine bir çiçek koyar. Daha sonra uzun yolculuğuna devam etmek üzere tekrar yola çıkar. Şafakta güneş ışıkları Nane Sarma'nın yüzüne dokunduğunda Nane uyanır ve Amu Nevruz'u yeniden görmeyi çok istediğini ve onu özlediğini fark eder. Döngü her yıl tekrarlanır ve her baharda Nane yine Amu Nevruz'u bekler.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ هفت سین، حاجی فیروز، بابا نوروز، ننه سرما و .. درگفتگو با جلال‌الدین کزازی 31 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Mir Jalaleddin Kazzazi. March 22, 2012.
  2. ^ نگاهی به حضور عمو نوروز و ننه سرما در ادبیات فارسی 27 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Serat News. March 26, 2013.
  3. ^ Iran’s national doll Amu Nowruz unveiled Webarşiv şablonunda hata: |url= value. Boş., 16 March 2011
  4. ^ "Haji Firooz & Amoo Norooz - The Persian Troubadour & Santa Claus". PersianMirror Article. 15 Kasım 2004. 25 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2010. 
  5. ^ Thus Speaks Mother Simorq 30 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Page 151
  6. ^ Iranica: Pir-e Zan 7 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zazalar</span> Türkiyenin doğu ve güneydoğusunda yaşayan bir etnik grup

Zazalar, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı bir dil olan Zazaca konuşup Türkiye'nin çoğunlukla Doğu Anadolu Bölgesi'nde; Bingöl, Bitlis, Elazığ, Erzincan ve Tunceli, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde ise; Diyarbakır, Adıyaman, Şanlıurfa illerinin belirli bölgelerinde yaşayan İranî bir halktır. Yaklaşık 2-3 milyon nüfusa sahip olan Zazalar; Türkler, Kürtler ve Araplardan sonra sayısal olarak Türkiye'deki dördüncü en büyük etnik grubu oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bektaşîlik</span> Sufi/tasavvufî tarikat

Bektâşîlik, adını 13. yüzyıl Anadolu'sunun İslâmlaştırılması sürecinde etkin faaliyet gösteren ve Hoca Ahmed Yesevî'nin öğretilerinin Anadolu'daki uygulayıcısı konumunda olan Hacı Bektaş-ı Veli'den alan, daha sonra ise 14. ilâ 15. yüzyıllarda Azerbaycan ve Anadolu'da yaygınlaşan Hurûfilik akımının etkisiyle ibahilik, teslis (üçleme), tenasüh ve hulul anlayışlarının da bünyesine katılmasıyla 16. yüzyılın başlarında Balım Sultan tarafından kurumsallaştırılan, On İki İmam esasına yönelik sufi/tasavvufî tarikat.

<span class="mw-page-title-main">Binbir Gece Masalları</span> Orta Doğu kökenli fantastik edebî eser

Binbir Gece Masalları, Orta Çağ'da kaleme alınmış olan Orta Doğu kökenli edebi eserdir. Prenses Şehrazad'ın hükümdar kocası Şehriyar'a anlattığı hikâyelerden oluşur. Arapçaya çevrildikten sonra yayılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dolma</span> doldurulmuş sebze, meyve, deniz ürünleri ve çiçek yemeklerinin genel adı

Dolma, Balkan, Güney Kafkasya, Orta Asya, Akdeniz, Ege ve Orta Doğu mutfaklarında yeri olan bir yemek çeşididir. Biber, domates, soğan, patlıcan ve kabak gibi sebzelerden yapılmaktadır. 2017 yılında Azerbaycan'ın "Dolma yapımı ve paylaşımı geleneği" UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerine dahil edilmiştir. Bu geleneğe halen daha Azerbaycan'da rastlanmaktadır. Dolma aynı zamanda geleneksel Irak mutfağının en popüler yemeklerinden biridir ve Irak'ın yöresel yemeği olarak kabul edilir. Dolma, Irak'taki tüm etnik gruplar tarafından tüketilir.

<span class="mw-page-title-main">Nevruz</span> Baharın ve yeni yılın gelişinin kutlandığı bir gelenek

Nevruz Bayramı ya da kısaca Nevruz dünya çapında çeşitli halklar tarafından kutlanan geleneksel yeni yıl ya da doğanın uyanışı ve bahar bayramı. Nevruz bayramına 4 hafta kala, her salı günleri özel günler olur ki, bunlara çarşamba denir.

<span class="mw-page-title-main">Yılbaşı</span> yeni yılın ilk günü

Yılbaşı, Miladi takvim kullanan ülkelerde 31 Aralık'ı 1 Ocak'a bağlayan geceye denmektedir. Yılbaşı, Jülyen takvimine göre Hristiyanlık öncesi Roma'da, Ocak ayının da adının verildiği geçit ve başlangıç tanrısı Janus'a adanmıştı. Hristiyan aleminin Miladi takviminde bir tarih olarak, hâlen Anglikan ve Lutheran kiliselerinde İsa'nın Adlandırma ve Sünnet Bayramı olarak törenlerle kutlanır.

<span class="mw-page-title-main">Sasani İmparatorluğu</span> İslamın gelişinden önceki son Fars imparatorluğu, dördüncü büyük İran hanedanı (224–651)

Sasani İmparatorluğu, dördüncü büyük İran Hanedanı ve ikinci Pers İmparatorluğu'nun adıdır. Sasani İmparatorluğu, son Arşaklı hanedanı (Partlar) kralı IV. Artabanus'u yenmesinin ardından I. Ardeşir tarafından kurulmuş, son Sasani hükümdarı Şehinşah III. Yezdigirt'in (632-651), erken Halifelik'le yani ilk İslam Devleti ile girdiği 14 senelik mücadeleyi kaybetmesiyle sona ermiştir. İmparatorluğun sınırları bugünkü İran, Irak, Azerbaycan, Ermenistan, Afganistan, Türkiye'nin doğu bölgesi, Suriye'nin bir kısmı, Pakistan, Kafkaslar, Orta Asya ve Arabistan'ın bir kısmını kapsıyordu. II. Hüsrev'in hükümdarlığı (590-628) sırasında Mısır, Ürdün, Filistin ve Lübnan da kısa süreli olarak imparatorluğa dahil oldu. Sasaniler, imparatorluklarını 'İranşehr' ايرانشهر (Iranshæhr) 'İranlıların (Aryanların) memleketi' diye adlandırırlardı.

<span class="mw-page-title-main">Noel</span> çoğunlukla 25 Aralıkta İsanın doğumunun kutlandığı bayram

Noel, her yıl çoğunlukla 25 Aralık tarihinde İsa'nın doğumunun kutlandığı bir Hristiyan bayramıdır. Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş, Milat Yortusu olarak da bilinmektedir. 20. yüzyılın başlarından itibaren Noel; Hristiyan olmayanlar tarafından da kutlanan, dinî motiflerden arınmış, hediye alışverişi etrafında yoğunlaşan bir bayram olarak da kutlanmaya başlanmıştır. Bu seküler Noel versiyonunda mitolojik bir figür olan Noel Baba temel bir rol oynamaktadır.

Urumca ya da Urum Türkçesi Urumlar tarafından konuşulan Türk dillerinin Oğuz dilleri grubundan dildir. Urumca Türkçeye çok benzeyen bir dildir. Bir Yunan dili olan Rumeyce ile karıştırmamak gerekir.

<i>Prince of Persia: The Sands of Time</i> oyun

Prince of Persia: The Sands of Time Sands of Time üçlemesinin ilk oyunudur. Ubisoft firması tarafından 6 Kasım 2003 tarihinde piyasaya sürülen oyun; Xbox, Nintendo GameCube, PlayStation 2 ve Microsoft Windows platformları için üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bâtınîlik</span> İslam dininin kutsal kitabı olan Kuranın bâtıni tevillere dayanan ezoterik yorumu

Bâtınîlik ya da Bâtınîyye ; İslamda Kur'an ayetlerinin görünür anlamlarının dışında, daha derinde gerçek anlamları bulunduğu inancı, ayetleri buna göre yorumlayan akıma Bâtınîlik, bu düşünceyi benimseyen kişiye de Bâtınî denir. Şiîlikte bu anlamları ancak Tanrı ile ilişki kurabilen ve Ali'nin soyundan gelen masum On İki İmam'ın bilebileceğine inanılır.

Slav mitolojisi, Slavların Hristiyanlığı kabul etmelerinden önce inandıkları çok tanrılı dinin mitolojisidir. Din, Ön Hint-Avrupa dinleriyle bağlantısı olan pek çok dinle ortak özelliklere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Firuz</span>

Hacı Firuz veya Hacı Piruz, İran'ın yeni yılı Nevruz'un geleneksel habercisidir. Yüzü kurum kaplıdır, parlak kırmızı elbise ve kafasındaki külahı ile dikkati çeker. Nevruz'a girilirken, Hacı Firuz bir tef çalar ve "Hacı Firuzem, sali yek ruzem" der. Her yaştan insan onun ve müzik topluluğun etrafında toplanır, çaldıkları davul, saz ve kemençeyi dinleyerek dans ederler. Aynı zamanda Emu Noruz 'da denilir.

<span class="mw-page-title-main">Hansel ve Gretel (opera)</span>

Hansel ve Gretel, bestelerini Engelbert Humperdinck'nin yaptığı 3 perdelik bir operadır. Bu operanın janrı Almanca "Märchenoper " olarak verilmektedir ama genellikle bir "çocuk operası" niteliği taşımaktadır. Librettosu Alman folklor masalları toplayıcısı Grimm Kardeşler'in aynı isimli bir masalından uyarlanarak, bestecinin kardeşi olan Adelheid Wette tarafından Almanca olarak hazırlanmıştır. Operanın prömiyeri 23 Aralık 1873 tarihinde Almanya'da Weimar kentinde bulunan Hofteater'da yapılmış ve bu ilk gösterimde orkestra şefliğini Richard Strauss yapmıştır.

Alevî nüfusu, Türkiye'de üçte biri İstanbul bölgesinde yaşayan Alevîler’in daha sonra en yoğun olarak bulundukları yöreler arasında Ankara, Adana, Bursa, Antalya, Aydın Damal ve Zile şehirleriyle, Orta ve Doğu Anadolu'da yer alan Erzincan, Sivas, Malatya, Tunceli illeri gelmektedir. Türkiye'de en çok Alevî köyü ise 60'ı karışık olmak üzere toplam yaklaşık 460 adet köy olup Sivas ilinde yer almaktadır. Bunların ardından sırasıyla, Tunceli, Erzincan, Tokat, Çorum, Kahramanmaraş, Bingöl, Amasya, Erzurum, Malatya, Adıyaman, Yozgat, Hatay, Elazığ, Muş, Balıkesir, Mersin, Kars, Adana, Ankara, Eskişehir, Gaziantep, İzmir, Kırıkkale, Kütahya ve Ordu illeri gelmektedir.

İlkbahar yeşili renk çarkına göre Camgöbeği ile yeşil arasında olan bir renktir. CIE kromatikliği diyagramı üzerine çizildiğinde, görünür spektrum üzerinde 505 nanometrelik bir görsel uyarıya karşılık gelir. İlkbahar yeşili renk tekerleğinde saf bir kroma rengidir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan folkloru</span>

Azerbaycan folkloru, Azerbaycan halkının yüzyıllar boyunca gelişen halk geleneğidir. Azerbaycan folkloru, geniş bir anlatı koleksiyonunda ve üstü kapalı olarak vazo boyama ve adak hediyeleri gibi temsili sanatlarda somutlaşmıştır.

Azerilerin kökeni ya da Azerilerin etnogenezi, Tarihsel süreçte Doğu Transkafkasya ve İran Azerbaycanı coğrafyalarında, farklı etnik ve dilsel unsurlar temelinde gerçekleşmiş ve takrîben de MS 15 ve 16. yüzyıllarda tamamlanmış olan çağdaş Azeri halkının etno-dilsel oluşumunun asırlık sürecidir. Azerbaycan Türkleri, Anadolu Türklerinden sonra Türk halkları arasında en çok nüfusa sahip olan ikinci Türk dilli etnik gruptur.

Nane Sarma, aynı zamanda Bibi Barfi olarak da bilinen İran folklorunda yer alan efsanevi bir karakterdir. Nevruz Amca olarak bilinen Amu Nevruz'un karısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sade (festival)</span>

Sade, Ahameniş İmparatorluğu'na kadar uzanan İran festivalidir. Sade, Nevruz'dan 50 gün önce kutlanır. Farsça'da "Sade" kelimesi "yüz" anlamına gelir ve baharın başlamasına yüz gün kaldığını ifade eder. Sade, eski İran'da görkemli bir şekilde kutlanan bir kış ortası festivalidir. Aynı zamanda ateşin onurlandırıldığı ve karanlık, don ve soğuğun yenildiği bir şenlikti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.