Amon Başrahibi
Amon Baş Rahibi veya Amon'un İlk Kahini, eski Mısır tanrısı Amon'un en yüksek rütbeli rahibiydi. İlk Amon başrahipleri, Onsekizinci Hanedanlığın başlangıcında Yeni Krallıkta ortaya çıktı.
Tarihi
Amon rahipliği, 18.hanedanlığın başlarında, Hatşepsut ve III.Thutmose gibi hükümdarlar tarafından tanrı Amon'a yapılan önemli miktarda bağışlarla güç kazandı.[1] Amon rahipliğinin gücü, Amarna döneminde geçici olarak kısıtlandı. Maya adında bir başrahip, Akhenaton'un 4. yılında kaydedilmiştir. Akhenaton, Amon'un adını hükümdarlığı sırasında anıtlardan ve diğer birkaç tanrının adlarından sildirmiştir. Akhenaton'un ölümünden sonra Amon, Mısır'daki önemini geri kazandı. Genç firavun Tutankhaton, Amon'un eski önemine geri döndüğünü belirtmek için adını Tutankamon olarak değiştirdi.[2]
Amon Başrahibi, Firavun tarafından atanırdı. Devlette ileri gelenlerin bu pozisyona atanması nadir değildi. II.Ramses zamanında başrahiplerin birçoğu vezir olarak görev yaptı.[3]
Yeni Krallığın sonuna doğru, Yirminci Hanedanın başrahibi genellikle Ramessesnakht'ti. Oğlu Amenhotep, babasının yerini aldı ve kendini Kuş Genel Valisi Panehesy ile çatışmada buldu. Panehesy birliklerini kuzeye gönderdi ve Teb'i kuşattı. Bu dönemden sonra Herihor ve Piankh adındaki generaller Başrahip olarak görev yaptı.
Herihor, M.Ö.1080'de XI.Ramses'in saltanatının 19.yılında, firavunun yönetme yetkisini Aşağı Mısırla sınırlayarak Yukarı Mısır'ı Teb kentinden yönetti. Amon rahipleri bu dönemde Mısır'daki tüm tapınak topraklarının üçte ikisine ve gemilerinin %90'ına ve diğer birçok kaynağa sahipti.[4] Kısaca Firavun kadar olmasa da güçlülerdi. Herihor ile başlayarak Amon Başrahipleri M.Ö.943 yılına kadar firavunların ayrıcalıklarını kullandılar. Pratikte Yukarı Mısır'ı yönettiler. Kraliyet mezarlarına gömüldüler ve isimlerini kartotlara yazdılar. Rahiplerden I.Pinedjem'in oğlu I.Psusennes firavun oldu. Amon başrahibi III.Psusennes ise Firavun II.Psusennes olarak tahta geçti. Amon Başrahiplerinin etkileri MÖ 943'ün ardından azaldı.
Başrahiplerin Listesi
Yeni Krallık Dönemi (18. 19. ve 20. Hanedanlar)
| Başrahip | Firavun | Firavun'un Hanedanı |
|---|---|---|
| Thuty, Minmontu | I.Ahmose | 18.Hanedan |
| Hapuseneb | Hatşepsut | 18.Hanedan |
| I.Menkheperraseneb II.Menkheperraseneb | III.Thutmose | 18.Hanedan |
| AmenemhatMery | II.Amonhotep | 18.Hanedan |
| PtahmoseMeryptah | III.Amonhotep | 18.Hanedan |
| Maya | Akenaton | 18.Hanedan |
| Wennefer | Tutankamon | 18.Hanedan |
| Nebneteru Tenry | I.Seti | 19.Hanedan |
| NebwenenefHori Paser Bakenkhonsu | II.Ramses | 19.Hanedan |
| Roma-Rui | II.Ramses | 19.Hanedan |
| Bakenkhons | SethnakhtIII.Ramses | 20.Hanedan |
| Ramessesnakht | IV.Ramses V.Ramses VI.Ramses VII.Ramses VIII.Ramses IX.Ramses | 20.Hanedan |
| Amenhotep | IX.Ramses X.Ramses | 20.Hanedan |
Üçüncü Ara Dönem
21.Hanedan Dönemi
Resmi olarak firavun olmasalar da, Teb'deki Amon Başrahipleri, Yirmi birinci hanedanlık döneminde Yukarı Mısır'ın fiili hükümdarlarıydı, isimlerini kartotlara yazıyor ve kraliyet mezarlarına gömülüyorlardı.
| İsim | Resim | Notlar | Saltanat (MÖ) |
|---|---|---|---|
| Herihor |  | Firavun olduğunu iddia eden ilk Amon Başrahibi. Teb'te güneyde hüküm sürerken, XI.Ramses kuzeyde Pi-Ramses'te hüküm sürdü. | 1080–1074 |
| Piankh |  | Bazı kaynaklar Herihor'dan önce hüküm sürmüş olabileceğini öne sürüyor. | 1074–1070 |
| I.Pinedjem |  | 1070–1032 | |
| Masaharta |  | 1054–1045 | |
| Djedkhonsuefankh |  | 1046–1045 | |
| Menkheperre |  | 1045–992 | |
| II.Nesbanebdjed (II.Smendes) |  | 992–990 | |
| II.Pinedjem |  | 990–976 | |
| III.Pasebakhaennuit (III.Psusennes) | Muhtemelen II.Psusennes ile aynı kişi. kendisini firavun benzeri bir figür olarak gören son Amon Başrahibi olarak kabul edilir. | 976–943 |
22.Hanedan Dönemi
| Başrahip | Notlar | Firavun | Firavunun Hanedanı |
|---|---|---|---|
| Iuput | Firavun I.Shoshenq'in oğlu | I.ShoshenqI.Osorkon | 22.Hanedan |
| II. Soshhenq | I.Osorkon'un oğlu, daha sonra firavun oldu. | I.Osorkon | 22.Hanedan |
| Iuwlot | I.Osorkon'un oğlu | I.Osorkon I.Takelot | 22.Hanedan |
| III.Nesibanebdjedet | I.Osorkon'un oğlu | I.Takelot | 22.Hanedan |
| I.Harsiese | II.Soshhenq'in oğlu | II. Osorkon | 22.Hanedan |
| Nimlot C | II.Osorkon'un oğlu | II. OsorkonIII. Shoshenq | 22.Hanedan |
| III.Osorkon | 22.Hanedan | ||
| II.Takelot | 22.Hanedan |
25. ve 26.Hanedan Dönemi
| Başrahip | Notlar | Firavun | Firavunun Hanedanı |
|---|---|---|---|
| Haremachet | Shebaka'nın oğlu | TaharqaTantamani | 25.Hanedan |
| Harchebi | I. Psamtek | 26.Hanedan | |
| Anchnesneferibre | II.Psamtek | 26.Hanedan | |
| II.Nitokris | II.Ahmose | 26.Hanedan | |
| Nespautitawi | 26.Hanedan | ||
| Wsirwer | 26.Hanedan |
Tanis Amon Başrahibi
21.Hanedan Teb Amon Başrahiplerinin güç kazanması sonucunda sadece Aşağı Mısır'a hakim oldular. Aşağı Mısır'ın başkenti Tanis'te, 21. Hanedanlığın firavunları,kendi Amon-Ra tapınaklarını inşa edip genişleterek Karnak'ı açıkça taklit etmeye karar verdiler. Böylece kendi rahiplerini atadılar. Bu unvanı alan kişilerin sayısı oldukça azdır;
- Muhtemelen yardımcısı Wendjebauendjed olan Firavun I.Psusennes
- Firavun Amenemope
- II.Osorkon'un oğlu Prens Hornakht
- III.Shoshenq'in oğlu Prens Padebehenbast
- Prens Shoshenq, Pami'nin oğlu, muhtemelen firavun V.Shoshenq
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Breasted. Ancient Records of Egypt, vol. 2: The Eighteenth Dynasty (İngilizce).
- ^ Aldred (1991). Akhenaten: King of Egypt (İngilizce).
- ^ Kitchen (1996). Ramesside Inscriptions, Translated & Annotated, Translations, Volume III (İngilizce).
- ^ Clayton, Peter A. (2006). Chronicle of the Pharaohs: The Reign-by-reign Record of the Rulers and Dynasties of Ancient Egypt (İngilizce). 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
