Amman
| Amman عمّان | |
|---|---|
Şehir | |
 | |
 Bayrak | |
Takma ad: Yedi tepeli şehir | |
| Ülke |  Ürdün |
| İl | Başkent |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Akil Bilteci[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1.680 km² |
| Rakım | 773 m |
| Nüfus (2014) | |
| • Toplam | 4.007,526 |
| • Yoğunluk | 2380/km² |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAYS) |
Resmî site ammancity.gov.jo | |
Amman (Arapça: عمان), Ürdün'ün başkenti ve en büyük şehri olup ülkenin siyasi, kültürel ve ticari merkezidir. 2014 yılı itibarı ile nüfusu 4,007.526'dir.[2]
Tarihçe
Amman M.Ö. 7000 yılında kurulmuş olup tarihteki en eski şehirlerden biridir. Şehirdeki ilk insan yerleşimi belirtileri kalkolitik çağa (MÖ 4000-3000) kadar uzanmaktadır.[3]
MÖ 13. yüzyılda Amman, şehrin sakinleri olan Ammonlular tarafından Rabbath Ammon veya Rabat Ammon olarak adlandırılmaktaydı. İncil'e göre şehir Ammon Krallığı'nın başkenti idi. Helenistik dönemde şehrin adı Filadelfeia olup Dekapolis'e bağlıydı.
635 yılında Müslümanların eline geçen Amman, 1516'da Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi sırasında Osmanlı topraklarına katıldı. II. Abdülhamit devrinde Rusya'dan kaçarak Osmanlı devletine sürülen Çerkeslerin bir kısmı Amman civarına yerleştirildi.
1908'de tamamlanan Hicaz Demiryolu hattının Amman'dan geçmesi şehrin önemini arttırdı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra İngiliz manda yönetimine giren Amman 1946'da Ürdün Krallığı'nın başkenti oldu.
Modern Amman, bir Çerkes köyü olarak başlamış olup, geliştirilerek büyük bir şehir haline getirilmiştir.
Coğrafya
Amman, Lut Gölü'nün 35 km kuzey doğusunda, Akdeniz'in 110 km doğusunda ve Kudüs'ün 65 km doğusunda yer almaktadır. Şehir, Ürdün bayrağındaki yedi köşeli yıldızını temsil eden yedi tepe üzerinde yer almaktadır. Amman'da Akdeniz iklimine benzer ancak ama yine de kıtasal olarak farklı bir iklim görülmektedir. Deniz seviyesinden 773 m yükseklikte olması bunu etkilemektedir. Şehirde sık sık yoğun sis görülebilmektedir.
 Amman iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 12,3 | 13,7 | 17,2 | 22,6 | 27,8 | 30,8 | 32,0 | 32,4 | 30,7 | 27,1 | 20,4 | 14,4 | 23,5 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 3,6 | 4,2 | 6,1 | 9,5 | 13,5 | 16,6 | 18,5 | 18,6 | 16,6 | 13,8 | 9,3 | 5,2 | 11,3 |
| Ortalama yağış (mm) | 63,4 | 61,7 | 43,1 | 13,7 | 3,3 | 0 | 0 | 0 | 0,3 | 6,6 | 28,0 | 49,2 | 269,3 |
| Kaynak: Dünya Meteoroloji Örgütü[4] | |||||||||||||
Şehrin yapısı
Amman keskin bir şekilde ikiye ayrılmıştır. Şehrin doğu kesimi geleneksel bir İslam şehri olup eteklerindeki barınaklarda çok sayıda Filistinli mülteci yaşamaktadır. Batı kesimi ise yeşillik içinde olup kafeler ve sanat galerileri bulunmaktadır.[5] Kraliyet Sarayı doğu kesiminde, Meclis ise batı kesiminde yer almaktadır.[3] Şehrin en önemli tarihî eseri, Romalılar'dan kalma kalesidir. Kalenin içinde antik bir tiyatro bulunmaktadır.
Yönetim
Amman beş yılda bir doğrudan seçilen 41 üyeli belediye meclisi tarafından yönetilmektedir. Belediye meclisi 1909 yılında kurulmuş olup 1914 yılında ilk ilçe merkezi kuruldu.[6] 18 yaşın üzerindeki tüm Ürdün vatandaşları belediye seçimlerinde oy kullanma hakkına sahiptirler. Ancak, belediye başkanı kral tarafından atanmaktadır.[7]
Amman Büyükşehir Belediyesi 27 semtten oluşmaktadır:[8]
| № | Semt | Yüzölçümü (km²) | Nüfus (2004) | № | Semt | Yüzölçümü (km²) | Nüfus (2004) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | El-Madine | 3.1 | 38,465 | 15 | Bedir El-Cedide | 19 | 15,000 |
| 2 | Basman | 13.4 | 223,816 | 16 | Süveyleh | 20 | 69,400 |
| 3 | Marka | 23 | 99,818 | 17 | Tla El-Ali | 19.8 | 129,812 |
| 4 | El-Nasır | 28.4 | 150,000 | 18 | Cubeyhe | 25.9 | 71,828 |
| 5 | El-Yermuk | 5.5 | 207,866 | 19 | Şefa Badran | 45 | 35,000 |
| 6 | Resülayn | 0.68 | 118,232 | 20 | Ebu Nseyr | 50 | 50,000 |
| 7 | Bedir | 0.01 | 250,000 | 21 | Uhud | 250 | 40,000 |
| 8 | Zahran | 13.8 | 60,000 | 22 | El-Cize | 558 | 57,000 |
| 9 | El-Abdali | 15 | 120,000 | 23 | Saheb | 12 | 60,000 |
| 10 | Tarık | 25 | 100,000 | 24 | El-Müvekker | 250 | 60,000 |
| 11 | Kuveisme | 45.9 | 156,781 | 25 | Husban El-Cedide | 55 | 30,000 |
| 12 | Herbet El-Suk | 0.5 | 100,000 | 26 | Naur | 87 | 50,000 |
| 13 | El-Mgableyn | 23 | 60,000 | 27 | Merc El-Hamam | 53 | 50,000 |
| 14 | Vadi es-Sir | 80 | 136,000 |
Ekonomi
Önemli bir sanayi merkezi olan şehirde 14 üniversite bulunmaktadır. Ürdün Üniversitesi Amman'daki en büyük üniversitedir.
Amman, Ortadoğu ve Afrika'da iş için seyahat edenler ve turistler tarafından en çok ziyaret edilen şehirler arasında 8. sırada, uluslararası ziyaretçilerin en çok para harcadığı şehirler arasında ise 9. sırada yer almaktadır. Şehri 2011'de ziyaret eden 1,8 milyon turist 1,3 milyar dolardan fazla harcama yapmıştır.
Spor
2009 IAAF Dünya Kros Şampiyonası Amman'da düzenlenmiştir.
Ulaşım
Karayolları ile ülkenin diğer şehirlerine bağlanan başkent Amman'ın 30 km güneyinde Kraliçe Aliye Uluslararası Havalimanı yer almaktadır. Şehir içi toplu ulaşım taksi ve otobüsle yapılmaktadır. Taksilerin bazılarında sabit bir yol ve ücret bulunmaktadır.[9] Şehirde ayrıca Akabe kentine yolcu taşıyan çok sayıda özel otobüs şirketi bulunmaktadır.[10]
Kardeş şehirler
Amman'ın aşağıdaki şehirler ile kardeş şehir anlaşması bulunmaktadır.[11]
Maskat, Umman (1986)
Bakü, Azerbaycan
Cidde, Suudi Arabistan (1988)
Kahire, Mısır (1988)
Rabat, Fas (1988)
Sylhet, Bangladeş
Bağdat, Irak (1989)
San'a, Yemen (1989)
İslamabad, Pakistan (1989)
Pekin, Çin (1990)
Ankara, Türkiye (1992)
Hartum, Sudan (1993)
Nalçik, Rusya (1994)- Kırklareli, Türkiye (1994)
Miami, Amerika Birleşik Devletleri (1995)
Doha, Katar (1995)- İstanbul, Türkiye (1997)
São Paulo, Brezilya (1997)
Cezayir, Cezayir (1998)
Bükreş, Romanya (1999)
Nuakşot, Moritanya (1999)
Tunus, Tunus (1999)
Beyrut, Lübnan (2000)- Edremit, Türkiye (2000)
Sofya, Bulgaristan (2000)
Pretoria, Güney Afrika Cumhuriyeti (2002)
Tegucigalpa, Honduras (2002)- Chicago, Amerika Birleşik Devletleri (2004)
Cenevre, İsviçre (2005)
Milano, İtalya (2005)- Calabria, İtalya (2005)
Saraybosna, Bosna-Hersek (2005)- Moskova, Rusya (2005)
Merkez, Bahreyn (2006)
Bişkek, Kırgızistan (2006)- San Francisco, Amerika Birleşik Devletleri (2010)
Tokyo, Japonya (2011)
Düsseldorf, Almanya
Sidmouth, Birleşik Krallık
Amman şehir merkezi
Ebu Derviş Camii
Amman'da bir kıpti kilisesi
Kral I. Abdullah Camii
Hamleys
Abdün Köprüsü
Ayrıca Bakınız
Kaynakça
- ^ "Aqel Biltaji appointed as Amman mayor". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
- ^ a b "Population stands at around 9.5 million, including 2.9 million guests". The Jordan Times. The Jordan News. 22 Ocak 2016. 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
- ^ a b "Amman" (İngilizce). Encyclopedia Britannica. 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.
- ^ "World Weather Information Service – Amman" (İngilizce). Dünya Meteoroloji Örgütü. 9 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2013.
- ^ "Amman" (İngilizce). Lonely Planet. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.
- ^ "GAM council". Greater Amman Municipality. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
- ^ "About GAM". Greater Amman Municipality. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
- ^ "Greater Amman Municipality – GAM Interactive". Ammancity.gov.jo. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
- ^ "Getting around" (İngilizce). Lonely Planet. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.
- ^ "Getting there & Away" (İngilizce). Lonely Planet. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013.
- ^ "Amman's Relations with Other Cities" (İngilizce). Ammancity.gov.jo. 26 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012.
Dış bağlantılar
- Amman in Encyclopædia Britannica Online26 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
