İçeriğe atla

Amik Gölü

Amik Gölü (Arapça: بحيرة العمق); Hatay ilinde, Asi (Orontes) Nehri havzasında büyük bir tatlı su gölüdür ve Antioch (Antakya) antik kentinin (modern Antakya) kuzeydoğusunda bulunur. Göl, 1940'lardan 1970'lere kadarki dönemde kurutulmuştur.

Hidroloji, tarih

Amik Gölü, Ölü Deniz Dönüşümü'nün en kuzeyindeki Amik Ovası'nın merkezinde bulunuyordu ve sel dönemlerinde genişleyen 300-350 kilometrekarelik bir alanı kaplardı, ayrıca geniş bataklıklarla çevriliydi.[1] Tortul analizinde, Amik Gölü'nün son haliyle, son 3000 yılda gerçekleşen aralıklı sel baskınları ve Asi Nehri'nin ağzına alüvyon birikmesiyle oluştuğu ileri sürüldü.[2] Göl, çevredeki bölge ve Antakya kenti için önemli bir balık ve kabuklu deniz ürünleri kaynağı oldu.[3] 14. yüzyıl Arap coğrafyacısı Ebu el-Fida; gölü tatlı suya sahip ve 32 km uzunluğunda ve 7 km genişliğinde olarak tanımlarken,[4] 18. yüzyılda yaşamış bir gezgin olan Richard Pococke ise gölün, suyunun rengi nedeniyle "Bahr-Agoule (Beyaz Göl)" olarak adlandırıldığını kaydetti.[5] 20. yüzyılda Amik Gölü, 70 köyde yaklaşık 50.000 nüfusu; hayvancılık, kamış hasadı, balıkçılık (özellikle önemli bir yılan balığı avcılığı ile) gibi çeşitli alanlarda desteklemiştir. Ek olarak, yaz aylarında göl suları çekilirken oluşan meralarda tarım, mahsul ve yem yetiştirilmiştir.[6] Ayrıca, gölde toplanan sazlardan yerel olarak Huğ olarak bilinen konutlar inşa edilmiştir.

Ekoloji

Amik Gölü, su kuşları ve diğer kuşların, özellikle beyaz leyleklerin ve pelikanların göç yollarında son derece değerli bir habitattı ve Anhinga rufa'ın izole bir üreme alanı olarak kaydedildi. Ayrıca endemik kuş popülasyonlarını da desteklemekteydi; Francolinus francolinus billypayni ve benzer şekilde Panurus biarmicus kosswigi'nin olası farklı alt türleri. Işınsal yüzgeçli bir balık türü olan Hemigrammocapoeta caudomaculata'nın sadece Amik Gölü'nde bulunduğu bilinirken, sazangillerden Carasobarbus canis ise Türkiye'nin başka hiçbir yerinde bulunmamaktaydı. Gölün boşaltılmasıyla, endemik kuş ve balık türleri yok oldu. Bölgenin biyolojik çeşitliliği, birkaç benzer habitattan biri olan Kuzey İsrail'de bulunan Hula Gölü'nün de 1950'lerde boşaltılmasıyla daha da zarar gördü.

Kurutma

1940 yılında, pamuk yetiştirmek için ekilebilir toprağı artırmak ve sıtmayı ortadan kaldırmak amacıyla göl çevresindeki alanların ıslah edilmesi ve göl suyunun boşaltılması işlemine başlandı. Gölün geleğenlerini doğrudan Asi Nehri'ne yönlendiren büyük bir akaçlama (drenaj) projesi 1966'dan itibaren Devlet Su İşleri tarafından üstlenildi ve daha sonraki çalışmalar 1970'lerin başında tamamlandı. Bu zamana kadar göl tamamen boşaltıldı ve yatağı tarım arazileri olarak değerlendirildi. 2007 yılında göl yatağının merkezine Hatay Havaalanı inşa edilmiştir. Amik Gölü'nün boşaltılmasının ciddi çevresel hasara yol açtığına dair raporlar giderek artmaktadır. Gölün kurutulmasının ardından değerlendirilen ve sulanan arazi, artan toprak tuzluluğundan etkilenmiş ve verimlilik düşmüştür. Akaçlama çalışmalarına rağmen, birçok bölge hala belirli aralıklarda sular altında kalmaktadır. Bu durum, akaçlama kanallarının sürekli bakımını gerektirir ve kazanılan tarım alanlarının verimliliğini daha da azaltırken, su seviyesi bazı noktalarda ortalama 20 metreden 400 metreye önemli ölçüde düşmüştür.[7] Yeraltı su seviyelerindeki düşüş, çökme vakalarının artmasına ve binalarda ciddi hasara neden olmaktadır.[8]

Kaynakça

  1. ^ Çalişkan, V. Human-Induced Wetland Degradation: A case study of Lake Amik 13 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p.2
  2. ^ Friedman et al., An X-Ray Fluorescence Study of Lake Sediments From Ancient Turkey, osti.gov, p6
  3. ^ This was noted by the 4th century rhetorician Libanius, a resident of the city, in his 11th Oration: "We have a greater supply of fish than many who live on the coast [...] Fortune has provided each man with his due: to the rich she has given the harvest of the sea, to the rest that of the lake" (transl. in Norman, A. Antioch as a Centre of Hellenic Culture as Observed by Libanius, Liverpool University Press, 2000, pp.60-61)
  4. ^ Yener, K. and Wilkinson, T. The Amuq Valley Projects, 1995-96 Report 3 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., University of Chicago
  5. ^ Pococke, R. in Pinkerton, J. A General Collection of the Best and Most Interesting Voyages and Travels in all Parts of the World 20 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1811, p. 545. This name would seem to be Arabic, but the Ottoman Turkish name Ak-Deniz (White Sea / Lake) is also recorded. Amik Gölü is used in modern Turkish.
  6. ^ Çalişkan, p.3
  7. ^ Çalişkan, pp. 5-7
  8. ^ Excessive use of underground water causes collapse 7 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Today's Zaman, 17 July 2007

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hatay</span> Türkiyenin Akdeniz Bölgesinde yer alan bir il

Hatay, Türkiye'nin en güneyinde yer alıp Akdeniz Bölgesi'nde, Akdeniz'in doğu ucunda kıyıları olan bir ilidir. Hatay ilinin merkezi Antakya'dır.

<span class="mw-page-title-main">Antakya</span> Hatayın ilçesi

Antakya, Hatay ilinin nüfus bakımından en büyük ilçesidir ve merkezidir. Yeni düzenlemeyle birlikte Antakya ve Defne Belediyesi olarak ayrılmıştır. Ortasından Asi Nehri geçmektedir. Hristiyanlığın önemli mukaddes mekânlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Serinyol</span> Antakya, Hatay, Türkiyede mahalle

Serinyol veya eski adıyla Bedirge, Akdeniz bölgesinin Hatay ilinde, Antakya'ya bağlı bir mahalledir. Nüfusu 25.000 civarındadır. İskenderun-Antakya arasındaki E-5 kara yolundan güneye giderken sağda, Nur Dağları 'nın eteklerinde konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Marmara Gölü</span>

Marmara Gölü, Manisa'nın ilçesi Gölmarmara'nın güneyindeki bir alüvyal set gölüdür. Ege Bölgesi'nde yer alır. Gölün bulunduğu saha çukur olup batı ve kuzeyi tepelerle çevrilidir. Doğu kısmı Gediz Ovası'na, kuzeybatı kısmı Akhisar Ovası'na açık olup buralardan alüvyon setleriyle ayrılır. Bu durum, Marmara Gölü'ne set gölü karakterini verir. Gediz çöküntü havzası içinde bulunan gölün seviyesi, Gediz Ovası'nın seviyesinden daha alçaktır. Derinliği az olan gölün yüzölçümü 44,5 km²'dir. Gediz Nehri ile Demrek Deresi'nden ve kuzeydeki Kum Çayı'ndan göle kanallar açılmıştır. Bu kanallar bilhassa ilkbahar sonlarında kabarık olan akarsuların sularını göle taşırlar. Göl kapalı bir çukurda olup suları tuzludur. 12 Haziran 2017'de "Ulusal Öneme Haiz Sulak Alan" ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Baykal Gölü</span> Dünyanın en derin gölü

Baykal Gölü, dünyanın en derin gölü olarak anılmaktadır. Sibirya'nın güneyinde, İrkutsk Oblastı ve Buryatya arasında yer alır. İrkutsk şehrinin yakınında bulunan göl, "Sibirya'nın Mavi Gözü" diye adlandırılır. Yüzölçümü yaklaşık 31.722 km²'dir. Uzunluğu 636 km, en geniş yeri 79,5 km'dir. Gölün tabanı deniz seviyesinin yaklaşık 1285 m altındadır. Gölün dibindeki tortul kayaçların yaklaşık 7 km kalınlığında olduğu tahmin edilmektedir. Bu da gölün yeryüzündeki en derin yarıklardan biri olduğunu göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Amik Ovası</span> Hatayda yer alan bir ova

Amik Ovası, Hatay ili sınırları içerisinde Hatay çöküntü alanının ortasında yer alan Türkiye'nin en verimli arazilerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Asi Nehri</span> Nehir

Asi Nehri, Lübnan'daki Bikâ Vadisi'nin doğu kısmından doğar ve Türkiye'nin Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 556 km olup, 366 km Suriye'de, 98 km Türkiye'de, 40 km Lübnan'dadır. 52 km'si Türkiye-Suriye sınırını oluşturur. Antakya ile Akdeniz'e doğal su yolu bağlanmış olan Asi Nehri'nin ortalama su debisi 30 m³/sn dir. Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Prespa Gölü</span>

Prespa Gölü, Balkanlar'da, Kuzey Makedonya, Yunanistan ve Arnavutluk arasında bulunan bir tektonik tatlı su gölüdür.

<span class="mw-page-title-main">Eber Gölü</span> Afyonda göl

Eber Gölü, Afyonkarahisar sınırları içinde yer alan Türkiye'nin 12. büyük gölüdür. En derin yeri 21 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Işıklı Gölü</span>

Işıklı Gölü ya da Çivril Gölü, Denizli ili Çivril Ovası üzerinde yer alan bir tatlı su gölüdür. Büyük Menderes ırmağı Işıklı Gölü'nden çıkar. Göl yazın karasal tarımda sulama amacıyla kullanılması nedeniyle derinliğinde 3 metreye varan yıllık varyasyon göstermektedir. Göl, aynı zamanda bir düzenleyici (regulateur)’dir. Işıklı gölünün geleğeni de gideğeni de vardır. Aslında doğal bir göl olmasına karşın su seviyesinin yükseldiği dönemlerde etrafında yer alan yerleşim yerlerinin ve tarım alanlarının su baskınlarından korunması için DSİ tarafından etrafına bent yapılması suretiyle bir baraj gölüne dönüşmüştür. Gölün güneybatısında yapılmış bir düzenekle, sular Büyük Menderes’e aktarılır ve ekeneklerin sulanmasında kullanılır. Son yıllarda makrofitlerin aşırı çoğalmasıyla bir otlanma problemi yaşanmaktadır. Günümüzde göl sulama, balıkçılık ve balık çiftlikleri amaçları ile değerlendirilmektedir. Göl, kerevit vebasının 1984 sonbaharında Türkiye'de görüldüğü ilk yerdir.

Adana Bölümü, Türkiye'nin coğrafi bölgelerinden Akdeniz Bölgesi'nin doğuda kalan bölümüne verilen isimdir. Batıda kalan kısım ise Antalya Bölümü olarak adlandırılır. Bölümün illeri; Adana, Mersin, Osmaniye, Kilis, Hatay, Kahramanmaraş'tır. Aynı zamanda, Akdeniz Bölgesi'nin yüzölçümü bakımından en büyük bölümüdür.

<span class="mw-page-title-main">Antakya (antik kent)</span> Türkiyede bir antik kent

Antakya, Asi Nehri kıyısına kurulmuş bir antik kent. Kalıntıları günümüz Antakya şehrinde bulunur ve modern şehre ismini verir.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya Deltası</span> Sakaryada bir delta

Sakarya deltası, Sakarya nehrinin taşıdığı çökellerle Karadenize döküldüğü alanda oluşan delta ovası. Sakarya deltası aynı denize dökülen Kızılırmak ve Yeşilırmak gibi denize doğru bir çıkıntı yapmaz. Delta daha çok doğu-batı doğrultusunda, kıyıya paralel gelişmiştir. Denizin birden derinleşmesi ve güçlü akıntılar denizi doğru çıkıntıyı engellemiştir.

Karasu Çayı, Kahramanmaraş topraklarından doğan, Amik Ovasında, Asi Nehri ile birleşen akarsu.

Kusyr Platosu, Hatay ili güneyinde, Suriye sınırında yer alan bir platodur. Doğu ve güneyden Suriye toprakları, kuzeyden Amik Ovası, batıdan Akdeniz ve Asi Nehri sınırlandırır. 35° 48′ ile 36° 16′ N enlemleri ve 35° 55′ ile 36° 24′ D boylamları arasındadır. Büyük kısmı Yayladağı ve Altınözü ilçe sınırlarında, az bir kısmı Samandağ ve Antakya ilçe sınırlarındadır.

<span class="mw-page-title-main">Studenčište Bataklığı</span>

Studenčište Bataklığı, Kuzey Makedonya'daki antik Ohri Gölü'nün doğu kıyısında bir zamanlar mevcut bulunan geniş bir sulak alan habitatının son kalıntılarıdır. Aynı zamanda Ohri Gölü'ndeki son büyük kıyı şeridi sulak alanıdır ve Kuzey Makedonya'da varlığını sürdüren relikt bitki toplulukların bulunduğu yedi bataklıktan biridir. Binlerce yıllık doğal tarihiyle, koruma gerektiren önemli bir bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Gab Ovası</span>

Gab Ovası, esas olarak Suriye'nin kuzeybatısındaki Sukaylabiye ilçesinde yer alan verimli bir ovadır. Kuzeye akan Asi Nehri, Hama'nın yaklaşık 25 km kuzeybatısındaki Muhradah yakınlarında ovaya girer.

<span class="mw-page-title-main">Dicle-Fırat havzası</span>

Dicle-Fırat havzası Batı Asya'da Basra Körfezi'ne dökülen büyük bir nehir sistemidir. Başlıca nehirleri, daha küçük kolları ile birlikte Dicle ve Fırat'tır.

Save Gölü, Irak'ın Müsenna vilayetinde, Fırat Nehri yakınında, yaklaşık 23 kilometre (14 mi) uzaklıkta Semave şehrinin batısında bulunan bir kapalı havzadır. Bu gölün girişi veya çıkışı yoktur, ancak suyu altındaki akiferlere taşıyan bir eklem çatlakları ve çatlaklar sistemi aracılığıyla Fırat'tan su çeker. Su seviyesi kuru ve yağışlı mevsimlerde dalgalanır, ancak su beslemesi ve buharlaşma arasındaki denge durumu nedeniyle kurumaz.

<span class="mw-page-title-main">Tana Gölü</span>

Tana Gölü, Etiyopya'daki en büyük göl ve Mavi Nil'in kaynağıdır. Kuzeybatı Etiyopya Yaylası'ndaki Amhara Bölgesi'nde bulunan göl, yaklaşık 84 km uzunluğunda ve 66 km genişliğinde, maksimum derinliği 15 metre, ve yüksekliği 1788 metredir. Tana Gölü; Gilgel Abay, Reb ve Gumara nehirleri tarafından beslenir. Yüzey alanı, mevsime ve yağışa bağlı olarak 3.000-3.500 km2 arasında değişir. Göl seviyesi, gölün Mavi Nil'e boşaldığı kontrol savağının yapımından bu yana düzenlenmiştir. Bu, Mavi Nil Şelalesi'ne ve hidroelektrik santraline giden akışı kontrol eder.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.