Amida (Mezopotamya) - Turkipedia

359 yılındaki Amida kuşatmasından önce II. Constantius tarafından inşa edilen Amida surları

Amida (Yunanca: Ἄμιδα) Günümüzde Modern Diyarbakır'ın bulunduğu Mezopotamya antik şehri. Romalı yazarlar Ammianus Marcellinus ve Procopius, Roma eyaleti Mezopotamya'nın bir şehri olarak kabul ederler.

Şehir, Dicle'nin sağ kenarında yer alır. Şehir surları azametli ve sağlamdır ve eski binalardan devşirilerek inşa edilmiştir.

Tarih

Uzun tarihi boyunca birçok isimle bilinen Amid(a), Asurlular tarafından MÖ yaklaşık 3. binde kurulmuştur. Amida'da bulunmuş en eski kalıntı MÖ yaklaşık 3. bine ait olduğuna inanılan Kral Naram-Sin'e ait ün steldir. Amida ismi ilk Asur topraklarının bir parçası olan şehre hükmeden Asurlu Kral Adad Nirari (yak. MÖ 1310 -1281 ) yazılarında görülür. Amida Kral Tiglath-Pileser-I (MÖ 1114–1076) hükümdarlığı boyunca Asur topraklarının önemli bir parçası olmaya devam etmiş ve MÖ 705 yılına kadar Asur hükümdarlarının aralarında Amida ismi yer almıştır ayrıca 305 yılında Ermeni Kral II. Tiridates'in ve Romalı tarihçi Ammianus Marcellinus (325–391) arşivlerinde yer alır.

359 yılında Sasani Kralı II. Şapur tarafından 73 günlük kuşatma sonrası Amida ele geçirilmeden önce II. Constantius tarafından şehir surları genişletilmiş ve güçlendirilmiştir. Roma askerleri ve şehrin nüfusunun büyük kısmı Persler tarafından öldürülmüştür. Şehrin savunmasında yer alan tarihçi Ammianus Marcellinus kuşatmanın detaylarını anlatır.^[1] 363 yılında Amida, Roma İmparatoru Julianus tarafından geri alınmıştır.

Amida, Sasani Kralı I. Kavad tarafından Anastasya Savaşı sırasında sonbahar ve kış (502-503) boyunca kuşatılmıştır. Şehrin kuşatması, Kavad'ın beklediğinden daha çetin geçti; savunma yapanlar, destek birlikleri gelmemesine rağmen, nihai olarak mağlup olmadan önce, Sasani ataklarını başarıyla üç ay boyunca püskürttüler.^[2]^[3] Aynı savaş sırasında, generaller Patricius ve Hypatius komutasında Romalı kuvvetlerin Sasani elindeki Amida'yı ele geçirme teşebbüsleri başarısız oldu.^[4] 504 yılında, Romalılar 504 yılında tekrar ele geçirdiler, I. Justinianos duvar tahkimatları tamir ettirdi.^[5]

Sasaniler şehri 602 yılında üçüncü kez ele geçirdi ve 602–628 yılları arasında devam eden Bizans-Sasani savaşları boyunca ellerinde tuttular. 628 yılında, Herakleios Amida'yı geri aldı.

En sonunda 639 yılında Müslüman Arap kuvvetleri şehri ele geçirdi ve Kürt Mervaniler 10. ve 11. yüzyıl boyunca bölgede hüküm kurana kadar ellerinde tuttular.

1085 yılında Selçuklu Hanedanı, bölgeyi Mervaniler'den ele geçirdiler ve bölgeye birçok Türkmen yerleştirdiler. Fakat, Eyyûbîler şehri Selçuklular'dan 1201 yılında aldılar ve şehri, Moğol İlhanlılar tarafından ele geçirildiği 1259 yılına kadar yönettiler. Sonra Türkmen Artuklu Beyliği şehri ele geçirip 1409 yılına kadar yönettiler. Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim şehri 1515 yılında Safevî Devleti'nden aldı.

Ayrıca bakınız

Diyarbakır

Kaynakça

^ Ammianus Marcellinus, xix. 1, seq.
^ Greatrex-Lieu (2002), 63
^ Procopius, Bellum Persicum i. 7, seq.
^ Greatrex-Lieu (2002), 69-71
^ Procopius, De aedificcis, ii. 3. 27.

Kaynakça

George Long, "Amida", in William Smith, Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü, Volume 1, Walton & Maberly, 1854, p. 122.
Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C. (2002). "Justinian's First Persian War and the Eternal Peace". The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars. Routledge. ss. 82-97. ISBN 0-415-14687-9. 22 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2017.
Matthew Bennett, "Amida", The Hutchinson dictionary of ancient & medieval warfare, Taylor & Francis, 1998, , p. 13.

İlgili Araştırma Makaleleri

I. Kubâd ya da I. Kavâd (473-531), I. Fîrûz'un oğlu, 488-531 yılları arasında Sasani İmparatorluğu'nun hükümdarı. Kör edilmiş amcası Belâş'ın (484-488) yerine asiller tarafından taç giydirildi.

Flavius Iulius Valens (Latince: Imperator Caesar Flavivs Ivlivs Valens Avgvstvs) 364-378 yılları arasında Doğu Roma imparatoru. İmparatorluğun doğusu kendisine abisi I. Valentinianus tarafından verilmişti. Zaman zaman Son Gerçek Romalı olarak da anılan Valens Roma İmparatorluğu'nun çöküşünü başlatan Hadrianapolis Muharebesi'nde yenilmiş ve öldürülmüştür.

MÖ 8. yüzyıl, MÖ 800'ün ilk günü başlamış ve MÖ 701'in son günü bitmiştir.

Adiabene, isim klasik Süryanice'den türetilmiştir: ܚܕܝܐܒ‎, Ḥaḏy’aḇ veya Ḥḏay’aḇ, merkezi Arbela (Erbil) olan, eski Asur'daki bir Yahudi (Uydu) devletiydi.

Edessa, Yukarı Mezopotamya'da, Seleukos İmparatorluğu'nun kurucusu Kral Selevkos I Nicator tarafından Helenistik dönemde kurulan antik bir şehir (polis) idi. Daha sonra Osroene Krallığı'nın başkenti oldu ve Roma eyaleti Osroene'nin başkenti olarak devam etti. Geç Antik Çağ'da, Hristiyan öğreniminin önde gelen merkezi ve Edessa Katekistik Okulu'nun merkezi oldu. Haçlı Seferleri sırasında, Edessa Kontluğu'nun başkentiydi.

Bessas, Bizanslı general. Trakyalı olup aslen Got (Cermen) kökenlidir. I. Justinianus dönemi savaşlarında oynadığı aktif rolle tanınır. Sasani Devleti ile yapılan İberya Savaşı'nda ve Belisarius'un komutası altında katıldığı Gotlar Savaşı'yla ünlenmiştir. Ancak Belisarius'un İtalya'dan çekilmesinin ardından tekrar toplanan Gotlar ile giriştiği mücadeleyi kaybedince 546 yılında Roma düşmüş, Bessas da bu başarısızlığın en büyük sorumlusu olarak görülmüştür. Mahçubiyet içinde Doğu'ya dönen General, ilerleyen yaşına rağmen Lazika Savaşı'nda, komutan olarak görevlendirilmiştir. Petra şehrinin geri almasıyla itibarını kurtarsa da, devamında sergilediği başıboş tavırlar yüzünden Justinianus tarafından görevden alınmış ve Abaskya'ya sürgüne gönderilmiştir.

Amida Kuşatması, II. Şapur yönetimindeki Sasaniler 359 yılında Roma'nın Amida şehrini kuşattığında gerçekleşti.

Bizans-Sasani Savaşı (572-591), Bizans İmparatorluğu ile Sasani İmparatorluğu arasında gerçekleşen savaştır. Kafkasya bölgesinde Pers egemenliği altında olan Bizans yanlılarının ayaklanmaları ile başladı, ancak diğer olaylar patlak verdi. Çatışma büyük oranda Güney Kafkasya ve Mezopotamya ile sınırlıydı, ancak Doğu Anadolu, Suriye ve Kuzey İran'a da yayılmıştı. Bu, 6. ve 7. yüzyılın çoğunu kapsayan bu iki imparatorluk arasındaki yoğun bir savaş dizisinin bir parçasıydı. Büyük ölçüde sınır eyaletleri ile sınırlandığı ve bu sınır bölgesinin ötesinde herhangi bir düşman topraklarının kalıcı bir şekilde işgal edilmediği aralarındaki birçok savaşın sonuncusuydu. 7. yüzyılın başlarındaki çok daha kapsamlı ve belirgin son çatışmadan önce geldi.

Şahen ya da Şahin II. Hüsrev döneminde (590-628) üst düzey bir Sasani generali (spahbed) idi. Spandiyadh Hanedanı üyesidir.

Philippicus ya da Filippikos Ermeni asıllı bir Bizans generalidir, comes excubitorum ve İmparator Mauricius'un kayınbiraderiydi. General olarak başarılı bir kariyeri, esas olarak Sasani Perslere karşı olmak üzere 30 yıla yayılmıştır.

Şahraplakan, Yunan kaynaklarında Sarablangas olarak tercüme edilir. 602-628 Bizans-Sasani Savaşı'na katılmış, Sasani İmparatorluğu generali.

İberya Savaşı, Bizans İmparatorluğu ile Sasani İmparatorluğu arasında İberya'nın Doğu Gürcü Krallığı üzerine 526'dan 532'ye kadar süren savaştır.

Anastasya Savaşı Bizans İmparatorluğu ile Sasani İmparatorluğu arasında 502'den 506'ya kadar süren savaştır. İki güç arasında 440'dan itibaren ilk büyük çatışmadır ve ertesi yüzyıl iki imparatorluk arasında gerçekleşecek olan yıkıcı çatışmalar serisinin başlangıcıdır.

Sürekli Barış Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu arasında 532 yılında imzalanmış, iki güç arasındaki İberya Savaşı (527-531) sonucunu belirleyen süresiz bir barış antlaşmasıdır. Göreceli olarak samimi ilişkiler dönemini müjdeledi, ancak Lazika'nın kontrolü üzerine düşmanlıkların başladığı 540'a kadar sürdü.

Satala Muharebesi Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu ile Sasani (Pers) İmparatorluğu'nun güçleri arasında 530 yazında, Bizans Ermenistanı'ndaki Satala yakınlarında gerçekleşen savaştır. Pers ordusu, kuşatma yapmak için kente yaklaşırken, küçük bir Bizans kuvveti tarafından arkadan saldırıya uğramıştır. Persler, onlarla karşılaşmak için geri döndü, ancak kentin içinden ana ordu tarafından saldırıya uğradı. Bizanslı bir birimin kararlı saldırısı, Pers generalinin bayrağının kaybına yol açması Persler'in paniğe kapılıp geri çekilmelerine neden oldu.

Martyropolis Kuşatması, 531 Sonbaharında, I. Kavad altındaki Sasani İmparatorluğu ile I. Justinianus altındaki Bizans İmparatorluğu arasındaki İberya Savaşı sırasında meydana gelmiştir.

Thannuris Muharebesi 528 Yazında, Kuzey Mezopotamya'da Dara yakınlarında Serhas komutasındaki Sasani İmparatorluğu ile Belisarius ve Coutzes komutasındaki Bizans İmparatorluğu kuvvetleri arasında gerçekleşen askeri çatışmadır. Minduous'ta bir kale inşa etmeye çalışırlarken, Bizanslılar Sasani ordusu tarafından mağlup edilmiştir. Belisarius kaçmayı başardı ama Sasaniler binaları yıktı. Zaferlerine rağmen, Persler, Sasani şahı I. Kubâd'ı kızdıracak ağır kayıplara maruz kalmışlardır.

Sasani donanması, Sasani İmparatorluğu'nun Deniz kuvvetleridir. Donanmanın lideri, iddiaya göre navbed unvanını taşıyordu.

Amida Kuşatması, Anastasya Savaşı sırasında 502–503 yıllarında gerçekleşmiştir. Bizans İmparatorluğu birliklerinin garnizonunun olmamasına rağmen şehir üç ay boyunca I. Kubâd komutasındaki Sasani ordusuna direndi. Zacharias Rhetor anlatımındaki detaylara göre, şehrin düşmesi özellikle çok vahşiydi ve üç gün ve gece boyunca şehir halkı katledildi. Şehrin düşmesi, İmparator I. Anastasius'un 505 yılında iki taraf arasında imzalanan mütareke öncesi askeri cevap vermesine neden oldu.

Petra Kuşatması, Şehinşah I. Hüsrev komutasındaki Sasani İmparatorluğu'nun Lazika'da yer alıp Bizans İmparatorluğu'nun elinde olan Petra şehrini 541 yılında kuşatmasıdır. Sasaniler şehri başarılı bir şekilde kuşatıp, Bizans güçlerini mağlup etmişlerdir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.