İçeriğe atla

Ametist

Bir ametist kümesi. Magaliesburg, Güney Afrika.
İşlenmiş bir ametist
İşlenmemiş bir ametist
Kaya parçası üzerindeki ametist kristalleri, 13 cm (5in) uzunluğunda
Jeodun içinde ametist kristalleri, resimde jeodun dışı ve içi görülebiliyor.

Ametist (Antik Yunanca: ἀμέθυστος / amethystos, = ἀ (a)(değil) + μεθὐω / methýô, (methus) « sarhoş etmek »), SiO2, mor renkli bir kuvars türü. Genellikle mücevher olarak kullanılır. Renksiz, şeffaf kayaç kristali, kuvarsın en saf halidir.

Etimolojisi

Ametistin adını Yunanca a, "değil" (olumsuzluk eki) ve methuskein, "sarhoş etmek" kelimelerinden aldığı söylenir. Bunun nedeni eski zamanlarda yaygın olan taşın sahibini sarhoşluktan koruduğuna dair inançtır. Ametistten yapılmış bir kase veya kupadan şarap içmenin kişiyi sarhoş etmeyeceğine inanılıyordu. Yine de taşın isminin, taş için Doğu'da kullanılan bir ismin dejenere olmasından türemiş olabileceği de düşünülmektedir.

Özellikleri

20. yüzyılda ametistin rengini sahip olduğu manganezden aldığı düşünülmüştür. Fakat, bazı otoriteler rengin organik bir kaynağı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Ferrik tiyosiyanat önerilmiş ve mineralde kükürtün saptandığı belirtilmiştir. 2005 yılından itibaren, ametistin renginden yabancı (katışkı) atomların sorumlu olduğu düşünülmektedir.

Isıya maruz kaldığında, ametistin rengi sarıya döner. Genel olarak sarı kuvars cevherlerinin (sitrin, dumanlı kuvars ve diğerleri) genel olarak yanmış ametist olduğu söylenmektedir. Kayacın yeryüzüne çıkmış uzantılarında, ametist damarlarının renklerini kaybetmeleri muhtemeldir.

Ametistin sertliği 7'dir.

Popüler bir değerli taş olan ametistin çeşitli renklerine farklı tanımlar verilmiştir. Örneğin, "Rose de France" genellikle açık pembemsi lavanta veya leylak gölgeye sahiptir.

Coğrafi dağılım

Ametist dünyanın birçok yerinde bulunur. 2000 ve 2010 yılları arasında en çok üretim Marabá ve Pau d'Arco, Pará ve Paraná Basin, Rio Grande do Sul, Brezilya; Sandoval, Santa Cruz, Bolivya; Artigas, Uruguay; Kalomo, Zambiya; ve Thunder Bay, Ontario’daydı.

Afrika, Brezilya, İspanya, Arjantin, Rusya, Afganistan, Güney Kore, Meksika ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki diğer birçok yerde daha düşük miktarlarda bulunur.[1]

Büyük kristaller kayanın içindeki açık boşluklarda büyüdüğünde oluşan bir ametist jeod.

Ametist, volkanik kaya’ların içinde büyük jeod’larde oluştuğu Brezilya'daki Rio Grande do Sul eyaletinden bol miktarda üretilir.[2][3][4][5][6]

Güneybatı Brezilya ve Uruguay'daki oyuk akiklerin çoğu, iç kısımda bir ametist kristali mahsulü içerir. Artigas, Uruguay ve komşu Brezilya eyaleti Rio Grande do Sul, Minas Gerais ve Bahia eyaletlerinde daha az miktarlarda çıkarılan büyük dünya üreticileridir.[1]

Hindistan'daki Mineral müzesinde Brezilya'dan Ametist

Ametist Güney Kore'de de bulunur ve çıkarılır.[7] Aşağı Avusturya'daki Maissau'daki büyük açık ametist damarı tarihsel olarak önemliydi,[8] ancak artık önemli üreticiler arasında değildir.[1]

Çok ince ametist Rusya'dan gelir, özellikle Ekaterinburg bölgesindeki Mursinka yakınlarında, granitik kayalar'daki drusy boşluklarda oluşur.[1][8] En değerli rengi kırmızı parıltılara sahip koyu menekşe rengi olanıdır; bu renkteki ametist "Sibiryalı" olarak adlandırılır. Bu renkteki ametist genellikle Sibirya'dan çıkarılır.

Ametist, tarihsel olarak güney Hindistan'daki birçok bölgede çıkarıldı,[8] artık bunlar önemli üreticiler değildirler.[1] En büyük küresel ametist üreticilerinden biri güney Afrika'da yıllık yaklaşık 1000 ton üretimle Zambiya‘dır.[9] Ametist Namibya ve diğer Afrika ülkelerinde de çıkarılır.

Ametist ABD'de birçok yerde bulunsa da bunlar mücevherlerde kullanabilecek kadar güzel ve değerli değildir. En önemli üretim Four Peaks, Gila ve Maricopa İlçeleri, Arizona ve Jackson's Crossroads, Wilkes İlçesi, Georgia'dadır.[1] Fort Collins, Colorado yakınlarındaki Red Feather Lakes; Ametist Dağı, Teksas; Yellowstone Milli Parkı; Delaware County, Pensilvanya; Haywood İlçesi, Kuzey Karolina; Deer Hill ve Stow, Maine ve Minnesota, Wisconsin ve Michigan Superior Gölü bölgesinde daha az rezervler rapor edilmiştir.[8] Ametist, Kanada'nın Ontario ve Nova Scotia eyaletlerinde nispeten yaygındır. Kuzey Amerika'daki en büyük ametist madeni Ontario'daki Thunder Bay'de bulunur.[1]

Ametist, Güney Carolina'nın eyalet resmî değerli taşıdır. Smithsonian Museum Doğa Tarihi'nde birkaç Güney Carolina ametisti sergilenir.[10]

En kaliteli kristalli ametistler genellikle Hindistan, Brezilya ve Uruguay'daki volkanik kayaçların içindeki gaz boşluklarında (jeodlarda) oluşur.[11]

Türkiye'de Balıkesir - Dursunbey ilçesinde, Erzincan ve Ordu'da da ametist yatakları olduğu bilinmektedir.

Kültürel ve tarihi önemi

Ametist taşı birçok farklı kültür ve bölgede kraliyet aileleri tarafından sevilmiştir. Mısır kraliyet hanedanları tarafından sevilen ametist, Mısır'da genel olarak oymalarda kullanılırdı.

Leonardo Da Vinci ametistin şeytani, günahkar düşünceleri dağıttığı ve zekayı canlandırdığını yazmıştır. Bu büyük ihtimalle o zamanlarda var olan yaygın bir kanıydı.

6 karatlık armut kesimli ametist yüzük

Ayrıca, eski zamanlarda ametist dindarlığın ve bekaretin sembolü olarak görülürdü. Bu nedenle Orta Çağ boyunca Katolik Kilisesi ve diğer dini grup ve kiliselerde, özellikle oymalarda fazlasıyla kullanılmış ve değer verilmiştir. Yine aynı nedenlerle taş piskoposlar için özel bir önem arz etmiştir. Bugün hâlâ birçok piskopos ve diğer bazı din görevlileri ametist taşlı yüzükler takar.

Ayrıca, Tibet'te ametist taşı kutsal sayılır.

Eski zamanlarda en değerli taşlardan (elmas, safir, yakut ve zümrüt) sayılan ametist daha sonraları bu değerini ve önemini yitirmiştir. Bunun en büyük nedeni, Brezilya gibi, bazı bölgelerde büyük yatakların keşfedilmesidir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g Shigley, J.E.; Laurs, B.M.; Janse, A.J.A.; Elen, S.; Dirlam, D.M. (2010). "Gem Localities of the 2000s" (PDF). Gems & Gemology. 46 (3): 188-216. doi:10.5741/GEMS.46.3.188. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Nisan 2021. 
  2. ^ "Algumas Gemas Clássicas". 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021. 
  3. ^ "Rio Grande do Sul: o maior exportador de pedras preciosas do Brasil". 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021. 
  4. ^ "Os alemães e as pedras preciosas gaúchas". 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021. 
  5. ^ "Maior pedra de água-marinha é brasileira e ficará exposta nos EUA". 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021. 
  6. ^ "Pedras de Ametista são atrativos para turistas em cidade no norte do Rio Grande do Sul". 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021. 
  7. ^ Yang, K. H.; Yun, S. H.; Lee, J. D. (2001). "A fluid inclusion study of an amethyst deposit in the Cretaceous Kyongsang Basin, South Korea". Mineralogical Magazine. 65 (4): 477-487. Bibcode:2001MinM...65..477Y. doi:10.1180/002646101750377515. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021. 
  8. ^ a b c d  Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Rudler, Frederick William (1911). "Amethyst". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 1 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 852. 
  9. ^ Anckar, B. (2006). "Amethyst Mining in Zambia". Gems & Gemology. 42 (3): 112-113. 
  10. ^ South Carolina State Gemstone - Amethyst 14 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sciway.net (1969-06-24). Retrieved on 2016-02-04.
  11. ^ R.F. Symes, Çeviren: Gürol Seyitoğlu, "Taşların Dünyası" (Eyewitness Rock and Mineral), Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Başvuru Kitaplığı 9, sf.55

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Brezilya</span> Güney Amerikada bir ülke

Brezilya, resmî adıyla Brezilya Federatif Cumhuriyeti, Güney Amerika'nın en büyük ve en kalabalık ülkesidir. Latin Amerika'nın %47,7'sini kaplayan Brezilya, Ekvador ve Şili haricinde Güney Amerika ülkelerinin hepsi ile sınır komşusudur. Başkenti Brasília ve en kalabalık şehri São Paulo'dur. Brezilya, 26 eyaletten ve bir Federal Bölgeden oluşan bir federasyondur ve Portekizcenin resmi dil olduğu tek Güney Amerika ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Dolomit</span> kalsiyum ve magnezyumlu karbonat birleşiminde mineral

Dolomit, kalsiyum ve magnezyumlu karbonat birleşiminde meydana gelen bir mineral.

<span class="mw-page-title-main">Safir</span>

Safir (Gökyakut), demir, titanyum, kobalt, kurşun, krom, vanadyum, magnezyum, bor ve silisyum gibi eser miktarda element içeren alüminyum oksitten (α-Al2O3) oluşan, çeşitli mineral korindonlardan oluşan bir değerli taştır. Safir adı Latince sapphirus kelimesinden türetilmiştir ve kendisi de lapis lazuli'ye atıfta bulunan Yunanca sappheiros σάπφειρος kelimesinden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Kumtaşı</span>

Kumtaşı, kum tanelerinin doğal bir çimento maddesi yardımıyla yapışması sonucu oluşan fiziksel tortul bir taştır. Bir kumun doğal çimentolaşmasından doğan ve kuvars taneleri oranı yüksek olan tortul kayaç; kumtaşı inşaatta, yol ve kaldırımlara taş döşemede, çok ince olanları da bileme taşı olarak kullanılır. Kalkerli kumtaşı ise içinde kireçtaşı taneleri bulunan yeşilimsi bir tür kumtaşı.

<span class="mw-page-title-main">Kuvars</span> saf silisyum dioksit (SiO2) kristallerine verilen ad

Kuvars, oldukça saf silisyum dioksit (SiO2) kristallerine verilen addır. Silisyum ve oksijen atomlarından oluşan sert, kristalli bir mineraldir. Birçoğu yarı değerli taşlar olan birçok farklı kuvars çeşidi vardır. Antik çağlardan beri, kuvars çeşitleri, özellikle Avrasya'da mücevher ve sert taş oymalarının yapımında en çok kullanılan mineraller olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rio de Janeiro</span> Brezilyanın ikinci büyük şehri ve Rio de Janeiro eyaletinin başkenti

Rio de Janeiro, bulunduğu eyaletin başkenti ve Brezilya'nın en büyük ikinci kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Granit</span>

Granit, sert, kristal yapılı minerallerden meydana gelen tane görünüşlü magmatik felsik müdahaleci magmatik bir kaya türüdür. Granit kelimesi, tamamen kristalli bir kayanın kaba taneli yapısında bulunan Latince granumdan gelir. Plüton içindeki taneler çoğunlukla gözle görülebilir büyüklüktedir. Feldispatın esas mineralleri ortoklas cinsi ile az miktarda plajioklas ve kuvarstır. Ayrıca mika, hornblend, piroksen ve ikinci gruba giren turmalin, apatit, zirkon, grena, manyetit gibi mineraller de bulunabilir. Ancak genellikle "granit" terimi daha geniş bir yelpazede ifade etmek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Sitrin</span>

Sitrin, sitrin kuvarsı veya sitrin topazı olarak da anılan, amber renginde bir değerli taştır. Sarımsı, kahverengimsi veya kırmızımsı olabilir. Şeffaf olmayan bir kuvars çeşididir. Doğal olarak nadir bulunan bir kuvars çeşidi olan sitrinin renginin kaynağı yapısındaki demir katışıkları; hematit veya limonittir.

<span class="mw-page-title-main">Dumanlı kuvars</span>

Dumanlı kuvars kahverengimsi bir makrokristalin kuvars çeşidi. Bir dağ kristali türü olan dumanlı kuvars koyu duman renginde ve yarı şeffaftır. Çok koyu kahverengiden opak siyah renge kadar olan bir çeşidine morion denir.

<span class="mw-page-title-main">Silikat</span> mineral grubu

Silikat, mineral grupları arasında en geniş gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Tortul kayaçlar</span>

Üç ana kayaç türünden biri olan tortul kayaçlar, yeryüzünde en çok görülen kayaç türüdür. Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık yüzde 75'ini yerkabuğunun ise yaklaşık yüzde 8'ini kaplarlar. Bu kayaçlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerisinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Sarkıt ve dikitler bu kayaçların oluşturduğu jeolojik yapılara örneklerdir. Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmenler tarafından yeryüzünün aşındırılmasıyla meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların (sediman) taşınarak çukur sahalara biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır. Bu olaya genel anlamda tortullaşma denir. Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler. Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler. Bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde birikerek ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar. Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler. Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılık gösterirler.

<span class="mw-page-title-main">Minas Gerais</span> Brezilyanın güneydoğusunda eyalet

Minas Gerais Brezilya'nın 26 eyaletinden biridir. Ülkenin güneydoğusunda yer alır. En kalabalık ikinci, yüzölçümü bakımından en büyük dördüncü eyalettir. Belo Horizonte başkenti ve en büyük şehridir. Fiat'ın Brezilya fabrikası burada yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Kuvarsit</span>

Kuvarsit, genel olarak kuvars kumu tanelerinin, silisten meydana gelmiş bir çimento ile birbirlerine çok sağlam şekilde bağlanmalarıyla oluşmuş direnci yüksek bir kayaç olup, sedimanter ve metamorfik olmak üzere 2 çeşidi mevcuttur. Kuvarsitin kimyasal bileşimi, kuvars, kumtaşı ve kuvars kumu gibi SiO2 olup, ancak kuvarsit içerisinde çeşitli miktarlarda feldspat, mika, kil, manyetit, hematit, granat, rutil, kireçtaşı vb. bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Rio Grande do Sul</span> Brezilyanın güneyinde eyalet

Rio Grande do Sul, Brezilya'nın en güneyindeki eyaleti. Atlas Okyanusu kıyısında bulunur. Kuzeyinden Santa Catarina eyaleti, güneyinden Uruguay ve batısından Arjantin tarafından da çevrelenir. Başkenti ve en büyük şehri Porto Alegre.

<span class="mw-page-title-main">UTC-02.00</span>

UTC−02:00, UTC'den 2 saat geri zaman dilimi.

<span class="mw-page-title-main">Diyorit</span>

Diyorit, esas olarak silikat mineralleri plajiyoklaz feldispat, biyotit, hornblend ve / veya piroksenden oluşan müdahaleci bir magmatik kayadır.Diyoritin kimyasal bileşimi, mafik gabro ve felsik granit arasında ara maddedir.Diorit genellikle griden koyu griye renktedir, ancak siyah veya mavimsi gri de olabilir ve sıklıkla yeşilimsi bir döküme sahiptir.Plajiyoklaz türlerinin bileşimi temelinde gabro'dan ayırt edilir; dioritteki plajiyoklaz oranı sodyum bakımından daha zengin ve kalsiyumdan daha fakirdir.Diorit az miktarda kuvars, mikroklin ve olivin içerebilir. Zirkon, apatit, titanit, manyetit, ilmenit ve sülfitler aksesuar mineraller olarak ortaya çıkar. Az miktarda muskovit de mevcut olabilir.Hornblend ve diğer koyu minerallerde eksik olan çeşitlere lökodiyorit denir.Olivin ve daha fazla demir bakımından zengin augit mevcut olduğunda, Kaya, gabro'ya geçiş olan ferrodiorite dönüşür.Önemli kuvars varlığı kaya tipi kuvars-diorit veya tonalit yapar ve ortoklaz yüzde 10'dan daha büyük bir oranda mevcutsa, Kaya tipi monzodiyorit veya granodiyorit haline gelir.Feldispatımsı mineral/ler ve kuvars içeren bir dioritik kayadır, içeriğe göre foyid taşıyan diyorit veya foyid diyorit olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Getúlio Vargas</span> 14. ve 17. Brezilya devlet başkanı

Getúlio Dornelles Vargas, 1930-1945 ve 1951-1954 dönemlerinde Brezilya devlet başkanı. Kimilerince ilkesiz bir diktatörlük kurmakla suçlanmasına karşın, büyük iş insanlarıyla toprak sahiplerine karşı açtığı savaştan ötürü yandaşlarınca Yoksulların Babası olarak yüceltilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Güney bölgesi, Brezilya</span>

Güney Bölgesi, Brezilya'daki beş büyük bölgeden biridir. Paraná, Santa Catarina ve Rio Grande do Sul eyaletini içerir. Güney Bölgesi, 576.779 km² ile Brezilya alanının sadece %6.77'sini oluşturuyor; bu onu beş bölgenin en küçüğü yapar. Nüfus 2014 yılında 29.016.114 olarak tahmin edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rio Grande (Paraná Nehri)</span>

Rio Grande güney Brezilya'da yer alan bir nehirdir. Minas Gerais eyaletindeki Mantiqueira Dağları'ndan doğar ve batıdan kuzeybatıya doğru ilerler. Aşağı bölümleri, Minas Gerais-São Paulo sınırının bir bölümünü oluşturur. 1.090 km'lik (677 mi) bir yolculuktan sonra, Mato Grosso do Sul eyalet sınırında, Paranaíba Nehri'ne katılarak Yukarı Paraná Nehri'ni oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya'nın bölgeleri</span>

Brezilya'nın bölgeleri, Brezilya'nın jeopolitik amaçlarla kullanılan bölgeleridir. Bölgeler, Brezilya Coğrafya ve İstatistik Enstitüsü (IBGE) tarafından tanımlanmış olup coğrafi, sosyal ve ekonomik faktörleri göz önünde bulundurarak yalnızca akademik olarak faaliyet göstermektedirler ve federal düzeydeki hükûmet programlarının yönlendirilmesinden başka siyasi etkileri bulunmamaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.