İçeriğe atla

Amerikan doları tarihi

Amerika Birleşik Devletleri Dolarının tarihi, Amerika Birleşik Devletleri Kıta Kongresi'nin 1775'te Kıta Para Birimi'nin çıkarılmasına izin vermesinden bu yana 240 yıldan fazla bir süreye atıfta bulunmaktadır.[1] 2 Nisan 1792'de Amerika Birleşik Devletleri Kongresi, ülkenin standart para birimi olarak ABD dolarını yarattı. Dolar terimi ise İspanyollar tarafından, Yeni İspanya'da kullanılan sekiz gerçek madeni paraya (İspanyol dolarları) atıfta bulunulduğu, sömürge döneminden beri zaten yaygın olarak kullanılıyordu.

1775 yılında Kıta Kongresi, Amerikan Özgürlük Savaşını finanse etmek amacıyla kâğıt para basmaya başlar. Kıta parası tırtıklı İspanyol dolarına uygun olarak basılır. Yeterli karşılığı olmayan ve kolaylıkla taklit edilebilen bu banknotlar hızla değer kaybederek "bir kontinental bile etmez" deyiminin oluşmasını sağlar. Yeni kurulan ABD Kongresi, 1781 yılında yeni hükûmetin mali operasyonlarına destek olmak amacıyla, Philadelphia'da bulunan The Bank of North America'yı ilk ulusal banka ilan eder. 1792'de kabul edilen Tedavüle Para Çıkarma Yasası ile ABD Darphanesi kurulur ve federal para sistemi çerçevesinde her birinin değeri altın, gümüş veya bakır üzerinden saptanan farklı değerdeki madeni paraların basımına başlanır. 1785 yılında ABD Kongresi Doları ABD'nin para birimi olarak kabul eder. 1791 yılında ilk Merkez Bankası kurulur. ABD Kongresi "The Bank of the United States"i 20 yıllık bir süre için ABD Hazinesinin mali temsilcisi ilan eder. Bu banka hükümet adına merkez bankası görevini yerine getiren ilk bankadır ve 1811-1816 yılları arasındaki kopukluk dışında 1913 yılına kadar görev yapmıştır. Federal hükümet ülke genelinde ilk kâğıt parayı 1861 yılında dolaşıma çıkarır. İç Savaşı finanse etmekte zorlanan Kongre ABD Hazinesine faiz getirisi olmayan vadesiz banknot ihraç etme yetkisi verir. Bu banknotlara, renkleri dolayısıyla "yeşil" adı takılır. 1861 tarihinden bu yana dolaşıma çıkmış olan tüm ABD banknotları bugün hala geçerlidir ve üzerlerinde belirtilen değer karşılığında kabul edilir.

Amerikan İç Savaşı sırasında, Amerika Konfedere Devletleri tarafından çıkarılan 22 Aralık 1862 tarihli 100 dolarlık banknot. Banknotun orta bölümünde pamuk çapalayan köleler, solda Birleşik Devletler'in 7. Başkan Yardımcısı John C. Calhoun, sağda ise ABD'nin kişileştirilmiş sembolü olan Columbia yer alır. Ağustos 1862 - Ocak 1863 aralığında, 670.000'den fazla banknot tedavüle çıkarılmıştır.[2]

1862 yılında, ABD banknotlarına kalpazanlığa karşı caydırıcı nitelikler olarak, ince çizgili gravürler, karmaşık geometrik desenler, Hazine Bakanlığının mührü ve gravürlü imzalar eklenir. 1863 yılında ABD Kongresi ulusal bankacılık sistemini kurması ve ulusal banknotların basımını denetlemesi için ABD Hazinesine yetki verir. 1865'te, kalpazanlığı kontrol altına almak üzere Hazine Bakanlığına bağlı bir denetim kurumu olarak Amerikan Gizli Servisi kurulur. 1913'te çıkarılan Amerikan Merkez Bankası Kanunu, Amerikan Merkez Bankasını (Federal Reserve Bank) ülkenin merkez bankası ilan eder. Banka, Amerikan Merkez Bankası Banknotları (Federal Reserve Notes) adlı yeni bir parayı dolaşıma sunar.

1929'da üretim maliyetini düşürmek amacıyla banknotlar yüzde 30 küçültülür, farklı değerdeki paralar için standart desenler saptanır. Bu şekilde dolaşımda bulunan tasarım sayısı azaltılır ve standartlaştırma yapılır. Bu çalışma gerçek ve sahte banknotların birbirinden ayırt edilmesini kolaylaştırır. In God We Trust (Tanrıya Güveniyoruz) ibaresi tüm banknotlar üzerinde kullanımı 1955'te kanunla zorunlu kılınmıştır. İlk olarak bir dolarlık 1957 Serisi Gümüş Sertifikaların tedavüle çıkarılması sırasında görülmüş, Amerikan Merkez Bankası Banknotlarında ise 1963 Serisiyle başlayarak devam etmiştir. Gelişmiş kopya ve baskı makineleri kullanılarak sahte banknot üretimini önlemek amacıyla emniyet şeridi ve mikrobaskı yöntemleri kullanılmaya başlanır. Bu özellikler ilk olarak 1990 serisi 100 dolarlık banknotlarda kullanılır. 1993 Serisine kadar söz konusu özellikler 1 ve 2 dolarlık banknotlar hariç tüm banknotlarda kullanılır.

1996 yılında sahte banknot üretimini caydırmaya yönelik olarak alınan bir dizi önlem çerçevesinde Amerikan banknotlarının tasarımı 67 yıl sonra ilk kez önemli ölçüde değiştirilir. İlk yeni banknot 1996'da tedavüle çıkarılan 100 dolarlık banknottur. Bunu 1997'de 50 dolarlık, 1998'de 20 dolarlık ve 2000'de de 10 ve 5 dolarlık banknotlar izler. Gravür ve Baskı Dairesi sahte banknot üretimini önlemek amacıyla yedi ila on yılda bir tasarım değişikliğine gidileceğini ilan eder. 2003 yılında ABD Gizli Servisi'nin yeni kurulan ABD Ulusal Güvenlik Dairesine bağlanmasıyla birlikte, Amerikan dolarının sahtecilikten korunmasına yönelik faaliyetler de bir arada yürütülmeye başlanır. Aynı yıl yeni tasarımlı 20 Dolarlık banknotlar dolaşıma sunulur. Bunu 2004 yılında yeni 50 ve 2006 yılında yeni 10 Dolar izler.

2010 yılının Nisan Ayında ABD Merkez Banka'sı 2011 Şubat'ında tedavüle girecek olan yeni 100 dolarları tanıttı. "Yeni Benjaminler" olarak adlandırılan gelecek nesil 100 dolarlar sahteciliğin önüne geçecek birçok yeni önlem bulunuyor. Bunların içinde en dikkat çeken özellik 3 boyutlu şerit.[3] Dolaşımda az bulunan banknot ise 2 Dolardır. Dünyada sadece sınırlı sayıda üretilmiştir.

Bu grafik, Yıllık olarak ABD dolarının son kapanış değerini gösterir. Değer altın miligram cinsinden ölçülür.

Kaynakça

  1. ^ "Independence, Colonial and Continental Currency: A New Nation's Currency". San Francisco, California: Federal Reserve Bank of San Francisco. 13 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2020. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011. 
  3. ^ "ABD Darphanesi internet sitesi". 2 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Para</span> devletçe bastırılan, üzerinde değeri yazılı kâğıt veya metalden ödeme aracı, nakit

Para, mal ve hizmetlerin değiş-tokuşu için kullanılan araçlardan en yaygın olanı. Para sözcüğü ile genellikle madenî para ve banknotlar kastedilmekle birlikte; ekonomide, vadesiz mevduatlar ve kredi kartları da parayı meydana getiren unsurlardan sayılır. Vadeli mevduat, devlet tahvili gibi değişim araçları ise para benzeri olarak değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Banka</span> finansal etkinlikte bulunan kurum

Banka, faizle para alınıp verilebilen, kredi, iskonto, kambiyo işlemleri yapan, kasalarında para, değerli belge, eşya saklayan ve bunun dışındaki diğer ticari, finansal ve ekonomik etkinliklerde bulunan kuruluşlara denir. En yaygın üçüncül sektörlerden biridir. Banka sözcüğü İtalyanca banca sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Para bozma gişesi, para bozma yeri anlamına gelir. Kredilendirme faaliyetleri doğrudan banka tarafından veya sermaye piyasaları aracılığıyla dolaylı olarak da yapılabilir. Bankalar genellikle uluslararası bir dizi sermaye standardı olan Basel Anlaşmalarına dayanan asgari sermaye gereksinimine tabidir. Bankalar bir ülkenin finansal sistem ve ekonomisinde önemli bir rol oynadıklarından, yargı alanlarının çoğu bankalar üzerinde yüksek derecede düzenleme uygulamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türk lirası</span> Türkiyenin para birimi

Türk lirası, Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde resmî olarak, Suriye Geçici Hükûmetinin ve Suriye Kurtuluş Hükûmetinin kontrol ettiği bölgelerde ise gayriresmî olarak kullanılan para birimidir. Alt birimi kuruş olan Türk lirasının basma ve yönetme faaliyetleri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından sürdürülür.

<span class="mw-page-title-main">Döviz</span> mal veya hizmetler için genel olarak kabul edilen takas aracı

Döviz, dar anlamda yabancı parayı temsil eden belgeler. Türkçede yabancı ülkelerin paralarına da döviz denmektedir. Herhangi bir ülkenin parasının, başka bir ülkenin parasına dönüştürülmesiyle ilgili işlemlere de döviz işlemi veya kambiyo işlemi denir. Döviz kelimesi Türkçeye Fransızcadaki deviseden geçmiştir. Genel olarak döviz dendiğinde milletlerarası ödemelerde kullanılan ödeme araçlarının tamamı ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası</span> Türkiyenin merkez bankası

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), banknot ihraç eden, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'nin para ve kredi politikasını yürüten, veznedarlık görevini üstlenmiş ve devletin iktisadi ve mali danışmanlığını yapan yasal olarak bağımsız bir ekonomik kurumdur. Kâğıt para (banknot) basma tekelini elinde bulundurur ve bu yetkiye istinaden bağımsız olarak para politikasını belirler. Ayrıca Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünce basılan madeni paraların tedavülü de Merkez Bankasınca sağlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Banknot</span>

Banknot ya da kâğıt para; taşıyana üzerinde yazan miktarın ödenmesi basan kurum tarafından garanti edilen, faiz taşımayan, yasal bir ödeme aracı. İngilizcedeki bank ve note yani banka ve not kavramlarının birleşiminden gelir. Banknotun, altın, gümüş, döviz gibi menkul kıymetlerden teşekkül eden bir karşılığı bulunmayabilir. Eskiyen para tedavülden çekilerek imha edilir.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan doları</span> Amerika Birleşik Devletlerinin para birimi

Amerikan doları veya Birleşik Devletler doları, 1792 Para Yasası ile yürürlüğe girmiş, Amerika Birleşik Devletleri'nin resmî para birimidir. Dünya ticareti üzerinde en yaygın kullanılan para birimi olmasıyla da bilinir. Serbest dalgalanan bir para birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan somu</span> Özbekistan para birimi

Özbekistan'ın önceki para birimleri: Buhara tengesi, Hokand tengesi ve Harezm tengesi.

<span class="mw-page-title-main">Tenge</span> Kazakistan para birimi

Tenge, Kazakistan'ın para birimidir. Ülkenin SSCB'den ayrılması sonucu ekonominin yeniden yapılandırılması ve 1993 yılında ulusal para birimi olan tenge, Kazakistan Ulusal Bankası tarafından tedavüle sürüldü. Kazakistan'ın bağımsız bir ekonomik gelişme yolunda ilerleme çabaları 1996 yılından itibaren sonuç vermeye başladı ve bağımsızlık tarihinde ilk defa büyümeye geçmiş, aynı yıl içerisinde enflasyon denetim altına alınmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan manatı</span> Azerbaycanda kullanılan para birimi

Manat, Azerbaycan'da kullanılan para birimidir. Azerbaycan'ın millî parası olarak 15 Ağustos 1992'te Ruble ile beraber kullanılmaya başlanmıştır. 1 Ocak 1994'ten beri ülkede geçerli olan tek para birimidir.

Merkez bankası, bir ülkenin ya da ülkeler grubunun para politikasından sorumlu kurumdur. Merkez bankasının temel amacı para biriminin ve para arzının istikrarının sürdürülmesidir. Fakat merkez bankalarının bunun dışında bankacılık sektörünün son kredi mercii olmak, faiz haddinin kontrolü gibi görevleri de vardır. Bunun yanında merkez bankasının, bankalar ve diğer finansal kurumları, tedbirsizlik ve dolandırıcılığa karşı denetlemek gibi yetkileri de olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Türk Lirası</span> Türkiyenin 2005 ile 2008 yılları arasındaki para birimi

Yeni Türk Lirası, 1 Ocak 2005 ile 31 Aralık 2008 tarihleri arasında Türkiye'nin ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin para birimi olmuştur. Yeni lira, 100 yeni kuruşa bölündü. Sembol YTL ve ISO 4217 kodu TRY idi.

<span class="mw-page-title-main">Suriye lirası</span> Suriyenin para birimi

Suriye lirası, Suriye'de kullanılan para birimidir. Bir lira, yüz kuruştan (piastre) oluşmaktadır. Ancak günümüzde Suriye lirasında kuruşlar tedavülde kullanılmamaktadır. Suriye Lirası'nın uluslararası kısaltılışı SYP'dir. Suriye Lirası'nın üzerinde ihracat kısıtlamaları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Kore wonu</span> Güney Kore wonu, ya da sadece won, Güney Korede kullanılan resmî para birimidir.

Güney Kore wonu ya da sadece won (원), Güney Kore'de kullanılan resmî para birimidir. Won, merkezi Güney Kore'nin başkenti Seul'de bulunan Kore Bankası tarafından servis edilir. Won, yüz tane Jeon'a bölünür; ancak jeonlar artık günlük ticarî işlemlerde kullanılmamaktadır ve sadece döviz kurlarında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">100 Amerikan doları banknotu</span> Amerikan dolarının banknotu

100 Amerikan doları banknotu veya kısaca yüz dolar ($100), Birleşik Devletler para birimi olan Amerikan dolarının en çok kullanılan banknotudur. Bu değere sahip ilk Birleşik Devletler Senedi 1862'de yayımlandı ve Federal Rezerv Senedi versiyonu diğer kupürlerle birlikte ancak 1914'te piyasaya sürülebildi. Banknotun ön yüzünde 1914'ten beri, Amerikalı devlet adamı, mucit ve diplomat olan Benjamin Franklin; arka yüzünde ise 1929'den beri, Philadelphia şehrindeki Independence Hall yer alıyor. 500 dolarlık, 1.000 dolarlık, 5.000 dolarlık ve 10.000 dolarlık banknotların tedavülden kalktığı 13 Temmuz 1969'dan bu yana basılan ve dolaşıma giren en büyük banknot 100 dolarlık banknottur. Gravür ve Baskı Bürosu, dolaşımdaki 100 dolarlık bir banknotun ortalama ömrünün, aşınma ve yıpranma nedeniyle 90 ay olduğunu söylüyor.

<span class="mw-page-title-main">1 Amerikan doları banknotu</span>

1 Amerikan doları banknotu veya kısaca bir dolar ($1), Birleşik Devletler para birimi olan Amerikan dolarının en çok kullanılan ve en düşük değere sahip banknotlarından biridir. Banknotun ön yüzünde 1796'da Gilbert Stuart'ın resmettiği, ilk ABD Başkanı George Washington'un portresi; arka yüzünde ise Amerika Birleşik Devletleri Büyük Mührü yer alıyor. Bir dolarlık banknot, günümüzde aktif olan diğer ABD doları banknotlarına kıyasla en eski, genel tasarıma sahiptir. İlk defa 1955'te, yasa gerekçesi ile Tüm ABD para birimlerine "In God We Trust" sloganının eklenmesi gerekli kılındı ve 1957'de bir dolar banknotuna da eklendi.

<span class="mw-page-title-main">Tuvalu doları</span> Tuvalu para birimi

Tuvalu doları, resmî olmayan uluslararası para birimi kodu TVD olan Tuvalu'nun para birimidir. Tuvalu'nun hiçbir zaman kendine ait banknotları olmamıştır. 1976'dan beri sadece bozuk para çıkarmaktadır. Tuvalu doları bir hesap birimi olarak kullanılmaktadır ve Avustralya doları paritesinde sabitlenmiştir. 1966'dan 1976'ya kadar Tuvalu resmen Avustralya dolarını kullandı. 1976'da Tuvalu, Avustralya madeni paralarının yanında dolaşımda olan kendi madeni paralarını çıkarmaya başladı. Tuvalu, Avustralya banknotlarını kullanmaya devam ediyor. Tuvalu madeni paraları Avustralya'da yasal ödeme aracı değildir. Faroese króna'nın Danimarka kronuyla ilişkisine ve Panama balboasının ABD doları ile ilişkisine benzer şekilde, Tuvalu doları bağımsız bir para birimi değil, Avustralya dolarının bir varyasyonudur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Cumhuriyeti banknotları</span>

1926'da Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı, 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1000 Türk lirası değerindeki birinci emisyon banknotları tedavüle sürdü. Birinci emisyon, üzerinde hem Fransızca hem de Arap alfabesiyle yazılmış Türkçe metinlerin basılı olduğu son emisyondur. Banknotların ön yüzünde ise Mustafa Kemal Atatürk portresi yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">20 Amerikan doları banknotu</span>

20 Amerikan doları banknotu veya kısaca yirmi dolar ($20), Birleşik Devletler para birimi olan Amerikan dolarının banknotlarından biridir. Banknotun ön yüzünde 1928 yılından bu yana Amerika Birleşik Devletleri'nin 7. Başkanı (1829-1837) Andrew Jackson'ın portresi ve arka yüzünde ise Beyaz Saray'ın 16. Cadde tarafında yer alan cephesi görülmektedir. 2013 yılı itibari ile 1996-2009 serisi banknotlar tedavüldedir.

<span class="mw-page-title-main">Bernhard Operasyonu</span>

Bernhard Operasyonu Nazi Almanyası döneminde Sicherheitsdienst (SD) tarafından Reichssicherheitshauptamt'a (RSHA) yaptırılan bir kalpazanlık eylemiydi. Tarihte bugüne kadar bilinen en büyük kalpazanlık operasyonudur. Amaç, 1A kalitesinde İngiliz sterlini banknotların toplu kalpazanlığıydı. Bu sayede İkinci Dünya Savaşı sırasında İngiliz ekonomisinin çökmesine neden olacaktı. İlk aşama, 1940 başlarından itibaren Sicherheitsdienst (SD) tarafından Unternehmen Andreas adı altında yürütüldü. Birim, başkanı Alfred Naujocks'un amiri Reinhard Heydrich'in gözünden düşmesinin ardından 1942'nin başlarında kapandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.