İçeriğe atla

Amerika tarihi

Amerika haritası

Amerika tarihi ilk insan yerleşimlerinden modern dönemdeki devletlere kadarki dönemi kapsar. İnsanların Bering Boğazı'ndan geçip Sibirya üzerinden Alaska'ya geçişi ile Amerikan tarihi başlar. Buzul çağının bitimi ile birlikte Amerika kıtası diğer kıtalardan izole kalmıştır. Mezoamerikan, Kızılderili ve Eskimo gibi birçok halk ortaya çıkmıştır. 15. yüzyıl'dan itibaren Avrupa kolonizasyonuna uğramıştır. Sonrasında ise bağımsızlık hareketleri ile bağımsız devletler ortaya çıktı.

Tarih Öncesi

İlk kez insanlar 10.000 yıl önce bulunan Bering boğazı üzerinden aşağı yukarı 40.000 yıl öncesinde geçtiler. Bundan binlerce yıl sonra günümüz ABD topraklarını vardılar. Buzul çağının bitmesi ile birlikte Amerika kıtasının Asya ile bağlantısı koptu. Bunun sonucunda Amerika kıtası izole oldu. MÖ 14.000 yılında insanlar Güney Amerika'ya ulaştı. Amerika kıtası belli bir süre sonra tarıma geçti.

Kolomb Öncesi Amerika

Kolomb öncesi ilk medeniyet MÖ 3000 yılında günümüzdeki Peru topraklarındaki Caral medeniyetidir.

Orta Amerika'da ise ilk medeniyet Olmekler'dir. Daha sonraları Olmek medeniyeti Maya ve Aztek uygarlıklarına örnek olmuştur. Maya uygarlığı ise Amerika kıtasının en büyük uygarlıklarından biridir. Maya uygarlığı altın çağında tıp, matematik, mimari vb. birçok alanda çok gelişmişti. Kuzey Amerika'da ise ABD topraklarında Missisipi Kültürü ve Kızılderililer vardı. Kanada, Alaska ve Grönland topraklarında Eskimolar vardı. Vikingler, Amerika kıtasına ilk basan Avrupalılar oldular ve Grönland'ı kolonize ettiler. Mezoamerika'da ise Olmek ve Maya uygarlıkları yanında Totmek ve Aztekler de örnek verilebilir.

Kolonizasyon Süreci

1492'de başlayan bu süreç 20. yüzyıl'ın ortalarına kadar sürmüştür. Kristof Kolomb, Amerika‘yı keşfedince kolonizasyon süreci başladı. İspanyol-Aztek savaşı sonucunda Aztek medeniyeti çöktü. 15. yüzyıl'da İspanyol kolonizasyonu ile başlayıp 16. yüzyıl'da Hollanda, İngiltere, Fransa ve Portekiz devletlerinin kolonizasyonu ile devam etti. Kolonizasyon sayesinde Avrupa kauçuk, çikolata, domates ve patates gibi ürünler ile tanışırken Amerika kıtası ise hastalıklar ve soykırımlar ile uğraştı. Bu kolonizasyon süreci sonucunda Yedi Yıl Savaşları başladı.[1][2][3][4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Amerika Kıtalarına Yerleşen İlk İnsanlar". Arkeofili. 25 Nisan 2017. 29 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  2. ^ Admin, Gizemli (2 Aralık 2017). "Caral uygarlığı nasıl yok oldu? Caral uygarlığı tarihi". Gizemli Dünyam. 5 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mu</span> 14 bin yıl önce batarak yok olduğu söylenen efsanevi kıta

Mu kıtası veya kısaca Mu, ilk olarak 19. yüzyılda yaşamış yazar ve gezgin Augustus Le Plongeon tarafından Büyük Okyanus'ta yer aldığı ve 14 bin yıl önce batarak yok olduğu ileri sürülmüş, günümüzde bilim çevrelerinde sözdebilimsel bir iddia olduğu kabul gören efsanevi kıtadır. Le Plongeon, kıtada Antik Mısır ve Mezoamerika toplumlarının atalarının yaşadığını iddia etmiştir. Kavram daha sonra, kıtanın bir zamanlar Pasifik Okyanus'unda var olmuş olduğunu iddia etmiş James Churchward tarafından popülarize edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika</span> Tek bir kıta veya kara kütlesi olarak birlikte ele alındığında Kuzey Amerika ve Güney Amerika

Amerika veya Amerika Kıtası, Batı Yarımküre'de Yeni Dünya olarak adlandırılan bölgede, Kuzey Amerika, Orta Amerika, Güney Amerika ve bunlara bağlı adalardan meydana gelen kıtalar ve adalar topluluğu. Amerika Kıtası, Batı Yarımküre'deki kara alanının çoğunu kapsar ve Yeni Dünya'yı oluşturur. Amerika sözcüğü birçok dilde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) anlamında da kullanıldığı için kavram karmaşasına neden olabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İnuit halkları</span> “İNUİT" bir halk topluluğunun ismi

İnuit halkları, Arktik bölgede, Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan Eskimoların ayrıldığı iki ana koldan biri. Diğer kol Yupik halklarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Coğrafi keşifler</span> Dönem

Keşifler Çağı olarak da bilinen Coğrafi keşifler dönemi, 15. yüzyılın ilk yarısından 17. yüzyılın ortalarına kadar Portekizli ve İspanyol kaptanlar tarafından Asya'daki baharat ve değerli maden zenginliğine ulaşacak alternatif ticaret yollarının bulunması amacıyla başlatılıp bu yolda yeni kıtalar, okyanuslar ve denizaşırı toprakların Eski Dünya tarafından keşfedilmesine sebep olan tarihsel aralıktır.

<span class="mw-page-title-main">Bering Denizi</span> deniz

Bering veya İmarpik Denizi, Kuzey Büyük Okyanus'undan, Alaska Yarımadası ve Aleut Adaları'nın ayırdığı büyük su kütlesi. İki milyon km² yüzölçümüne sahiptir. Doğusunda ve kuzeydoğusunda Alaska, batısında Sibirya ve Kamçatka Yarımadası, güneyinde Alaska Yarımadası ve Aleut Adaları ile çevrilidir. Kuzeyindeki Bering Boğazı vasıtasıyla, Arktik Okyanusu'ndaki Çukçi Denizi'nden ayrılır. İsmini, kâşifi Danimarkalı seyrüseferci Vitus Bering'den almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tüylü yılan</span> Maya ve Aztek kültürlerinde rüzgar ve yağmur tanrısı

Tüylü yılan, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarında önemli doğaüstü varlık ya da tanrı.

<span class="mw-page-title-main">Toltekler</span> Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından biri

Toltekler, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından birini oluşturan halk olup, Meksika'daki Aztek-öncesi üç kültürden biri olarak kabul edilirler. Meksika topraklarında ilk insan topluluklarına ait izler, tarihçilere göre, yaklaşık 20.000 yıl öncesine dayanır.

<span class="mw-page-title-main">Zapotekler</span>

Zapotekler Orta Amerika'daki Kolomb öncesi bir uygarlığa ve bu uygarlığı kuranların soyundan gelenlere verilen bir addır. Zapotekler'in kökeni hakkında fazla bilgi bulunmamakla birlikte, MÖ yaklaşık 1500 yıllarında ortaya çıktıkları sanılmaktadır. İspanyol istilasına kadar Oaxaca vadisinin en önemli topluluğunu olmuşlardır. Orta Amerika kültürünü etkileyen birçok şehir-devletler kurmuşlardır. Zapotekler'in ana yerleşim bölgesi Maya ülkesi ile yukarı Meksika ovaları arasında kalan Oaxaca vadisi ve Monte Albán'dır. Maya dili Uto-aztek dil ailesine sokulurken, Zapotek dili Mistek dili gibi Otomang dil ailesine sokulur.

<i>Age of Empires II: The Conquerors</i> 2000 video oyunu

Age of Empires II: The Conquerors Age of Empires II: The Age of Kings'in genişleme paketi ve Age of Empires Serisi'nin dördüncüsü olan gerçek zamanlı strateji oyunu.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo halkları</span> Eski bir kuzey dünya topluluğu

Eskimolar ya da İnuit ve Yupikler, Arktik bölgedeki dört ülkeye dağılmış olarak, Doğu Sibirya, Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan ve Eskimo - Aleut dillerini konuşan Eskimo - Aleut halklarının en büyük grubunu oluşturan avcı ve toplayıcı halk.

<span class="mw-page-title-main">Beringia</span> Coğrafi Bölge

Beringia, 10-12 bin yıl öncesine kadar var olmuş Kuzey Amerika'yı Asya'ya bağlayan ve insanların ilk kez Amerika kıtasına varmalarını mümkün eden kara bağlantısıydı.

<span class="mw-page-title-main">Olmekler</span> En eski mezoamerikan uygarlık

Olmekler, bilinen en eski Mezoamerikan uygarlığıydı. Soconusco'daki ilerici bir gelişmenin ardından, günümüz Meksika eyaletleri Veracruz ve Tabasco'nun tropikal ovalarını işgal ettiler. Olmeklerin kısmen komşu Mokaya veya Mixe-Zoque kültürlerinden türediği tahmin edilmektedir. Olmekler, Mezoamerika'nın oluşum döneminde gelişti ve kabaca MÖ 1500'den MÖ 400'e kadar sürdü. Olmek öncesi kültürler yaklaşık MÖ 2500'den beri gelişti, ancak MÖ 1600-1500'de, erken Olmec kültürü, güneydoğu Veracruz'da sahile yakın San Lorenzo Tenochtitlán bölgesinde merkezlenmiş olarak ortaya çıktı. İlk Mezoamerikan uygarlığıydılar ve sonraki uygarlıkların birçoğunun temellerini attılar. Diğer "ilkler" arasında, Olmek, ritüel kan alma pratiği yapıyor gibi göründü ve neredeyse tüm Mezoamerikan toplumlarının ayırt edici özelliği olan Mezoamerikan balo oyununu oynadı. Olmeklerin şu anda en aşina olduğu yönü, sanat eserleri, özellikle uygun bir şekilde adlandırılan "devasa kafalar"dır. Olmek medeniyeti ilk olarak koleksiyoncuların 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Kolomb öncesi sanat pazarından satın aldıkları eserlerle tanımlandı. Olmek eserleri, antik Amerika'nın en çarpıcıları arasında kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Maya dilleri</span>

Maya dilleri, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarından birini oluşturan Mayalar'ın vaktiyle kullanmış oldukları Klasik Mayaca dahil hepsi ana Proto-Mayacadan türemiş olan dillerdir. SIL International (Ethnologue) verilerine göre 68 dilden oluşur ve 6.038.172 kişi tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Kolomb öncesi okyanus ötesi temas</span>

Kolomb öncesi okyanus ötesi temas, Kristof Kolomb'un 1492 yılında Amerika kıtasına ayak basmasından önce Amerika yerli halklarıyla diğer kıta halkları – Afrika, Asya, Avrupa ve Okyanusya - ile olduğu iddia edilen temasları kapsar. Çeşitli dönemlerde tarihi, arkeolojik ve kültürel kanıtlara dayanılarak değişik iddialar ortaya atılsa da sadece tek bir temas kanıtlanmıştır. Akademik çevrelerce ispatlanmış olarak kabul edilen temas Avrupalı halklardan Vikinglerin Kanada Newfoundland’da MS 1021 yılında L'Anse aux Meadows yerleşimini kurmalarıdır. Diğer tüm temas iddiaları akademik çevreler tarafından dayanaksız olarak reddedilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kolomb öncesi Amerika</span>

Kolomb öncesi Amerika, Amerika olarak adlandırılan bölgede Avrupalı sömürgecilerin varlığının hissedilir derecede olan döneme kadarki tarihsel dönemi kapsar. Bu uzun dönem Eski Taş Çağından Orta Çağa kadar uzanır. Teknik olarak Kolomb öncesi dönem Kolomb'un 1492 ile 1504 yılları arasında yaptığı yolculuklara vurgu yapsa da bu tarihsel dönem yerli Amerika halkların egemenliğinin Avrupalılarca sona erdirilmesine kadar sürer, bu bazı durumlarda Kolomb'un Yeni Dünya'ya gelişinden sonra birkaç yüzyıl sürmüştür.

Kolomb öncesi sanat; Kuzey Amerika, Meksika, Orta Amerika, Karayipler ve Güney Amerika'da 15. yüzyılda Avrupa'dan kolonici fetihçiler gelmeden önceki zaman dönemindeki sanat olarak kabul edilebilir. Kolomb öncesi sanat MÖ 1800'den M.S. 1500'lere kadar Amerikalarda gelişip meyve verdiği kabul edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Mayalar</span> Orta Amerikada bulunan yerli halk.

Mayalar ya da Maya halkları, Mezoamerika'da Maya uygarlığını kuran atalarının topraklarında, günümüzdeki Guatemala, Güney Meksika ve Yukatan Yarımadası, Belize, El Salvador ve Batı Honduras'ta yaşayan ve 7 milyon nüfusa sahip olan Orta Amerika'nın en tanınmış yerli Kızılderili halkıdır. Konuştukları anadil Maya dillerine giren dil ve lehçeler olsa da İspanyolca ve İngilizce (Belize) gibi sömürge dilleri de kullanılır.

Meksika'nın tarihi, Kuzey Amerika'nın güney kısmında bulunan bir ülke olan Meksika'nın, üç bin yıl olarak bilinen sürecini kapsamaktadır. İlk olarak 13,000 yıl önce uygarlıklar tarafından bulunulmuştur. Bölge, 16. yüzyılda İspanyollar tarafından işgal edilmeden önce, Meksika Kızılderilileri ve Aztekler olarak anılan yerli uygarlıklar bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Asya tarihi</span> Kıta Tarihi

Asya tarihi, Asya'nın çeşitli bölgelerinde, merkezi Avrasya bozkırlarındaki duruma bağlı olarak daha fazla veya daha az bağlama sahip Doğu Asya, Güney Asya ve Orta Doğu'nun tarihi olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Amerika tarihi</span>

Kuzey Amerika tarihi, Kuzey Amerika kıtasında yaşayan insanların geçmişteki gelişmelerini kapsar. Kıtanın ilk kez 40.000 ila 17.000 yıl önce insanlar Bering Denizi'ni aşarak göç ettiğinde bir insan yaşam alanı haline geldiğine yaygın olarak inanılırken son keşifler bu tahminleri en az 90.000 yıl daha geriye götürmüştür. İnsanlar, uzak kuzeydeki Inuitlerden güneydeki Mayalar ve Azteklere kadar kıtanın her yerine yerleştiler. Bu karmaşık toplulukların her biri kendi benzersiz yaşam biçimlerini ve kültürlerini oluşturdu.