İçeriğe atla

Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri

Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri
United States Air Force
Etkin18 Eylül 1947-günümüz
ÜlkeABD
Büyüklük329,638 aktif personel
68,872 rezerv personel
94,597 hava güvenlik personeli
60,000 sivil devriye personeli
5,573 uçak, 2,132 savaş uçağı
450 ICBMs
32 uydu
KarargâhPentagon
RenklerUltramarine Blue & Hava Kuvvetleri Sarısı   
SavaşlarıKore Savaşı
Vietnam Savaşı
Panama Savaşı
Soğuk Savaş
Bosna Savaşı
Kosova Savaşı
Afganistan Savaşı
Irak Savaşı
Libya İç Savaşı
WebsiteA.B.D. Hava Kuvvetleri
Komutanlar
Hava Kuvvetleri SekreteriFrank Kendall III
KomutanGen David W. Alvin
Komutan YardımcısıGen James C. Slife
Kurmay BaşkanıCMSAF Kaleth O. Wright
Ünlü
komutanları		David A. Flosi
Nişanlar
Hava Kuvvetleri Sembolü
USAF "Hap" Arnold Sembolü
Madalyon
Fin Flash
USAF Bandosu Sembolü
Hava Araçları
SaldırıA-10, AC-130
BombardımanB-52H, B-1B, B-2
Elektronik
savaş		E-3, E-8, EC-130
AvcıF-15C, F-15E, F-16, F-18, F-22, F-35
HelikopterUH-1N, HH-60
Kargo helikopteriCV-22
KeşifU-2, RC-135, RQ-4, RQ-1
EğitimT-6, T-38, T-1, TG-10
NakliyeC-130, C-135, KC-135, C-5, C-9, KC-10, C-17, VC-25, C-32, C-37, C-21, C-12, C-40

Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (İngilizce: United States Air Force; USAF), ABD askeri örgütlenmesinin başlıca kollarından biridir. Hava savaşları, hava savunması ve askeri uzay araştırmalarının geliştirilmesiyle görevlidir. Diğer askeri kollara hava desteği ve hizmeti de sağlar. 1941'de hava kuvvetleri olarak kara kuvvetleri içinde özerk bir komutanlık hâline getirilmiş, 1947 Ulusal Güvenlik Yasası ile bağımsız ABD Hava Kuvvetleri oluşturulmuştur.

Tarih

ABD Savaş Bakanlığı, 1 Ağustos 1907'de ABD Ordusunun bir parçası olarak ABD Hava Kuvvetleri'nin ilk öncülünü yarattı ve bu, 40 yıl sonra nihai bağımsızlığa doğru ilerleyen bir dizi organizasyon, unvan ve görev değişikliği ile ilerledi. II.Dünya Savaşı'nda, yaklaşık 68.000 ABD'li havacı savaşı kazanmaya yardım ederken öldü, sadece piyadeler daha fazla zayiat verdi.[1] Uygulamada, ABD Ordusu Hava Kuvvetleri (USAAF) II.Dünya Savaşı sırasında Ordu'dan neredeyse bağımsızdı ve neredeyse her yönden bağımsız bir hizmet dalı olarak işlev görüyordu, ancak havacılar hala resmi bağımsızlık için baskı yapıyordu.[2] 1947 Ulusal Güvenlik Yasası, Hava Kuvvetleri Dairesini kuran Başkan Harry S. Truman tarafından 26 Temmuz 1947'de imzalandı, ancak 18 Eylül 1947'de Hava Kuvvetleri'nin ilk sekreteri W.Stuart Symington, Hava Kuvvetlerinin resmi olarak bağımsız bir hizmet şubesi olarak kurulduğuna yemin etti.[3][4]

Yasa, Ordu Dairesi, Donanma Dairesi ve yeni oluşturulan Hava Kuvvetleri Dairesi olmak üzere üç alt Askeri Bölümden oluşan Ulusal Askeri Teşkilatı (1949'da Savunma Bakanlığı olarak değiştirildi) yarattı.[5] 1947'den önce, askeri havacılığın sorumluluğu, Ordu Hava Kuvvetleri ve selefi örgütleri (kara tabanlı operasyonlar için), Donanma (uçak gemileri ve amfibi uçaklardan deniz tabanlı operasyonlar için) ve Deniz Piyadeleri (için Deniz Piyadeleri operasyonlarının yakın hava desteği). 1940'lar askeri havacılık için başka şekillerde de önemli olduğunu kanıtladı. 1947'de Hava Kuvvetleri Kaptanı Chuck Yeager, X-1 roketle çalışan uçağında ses bariyerini kırarak Amerika'da yeni bir havacılık çağını başlattı.[6]

21'inci yüzyıl

2000'lerin başında, iki USAF uçak tedarik projesi, KC-X ve F-35 programları beklenenden uzun sürdü. Sonuç olarak USAF, ortalama uçak yaşı için yeni rekorlar kırıyordu.[7]

USAF, 2005 yılından bu yana, kayıtlı personel için Temel Askeri Eğitimin (BMT) iyileştirilmesine güçlü bir şekilde odaklanmıştır. Yoğun eğitim daha uzun hale gelirken, aynı zamanda bir dağıtım aşamasını da içerecek şekilde değişti. Artık BEAST olarak adlandırılan bu konuşlandırma aşaması, kursiyerleri konuşlandırdıktan sonra deneyimleyebilecekleri simüle edilmiş bir savaş ortamına yerleştiriyor. Kursiyerler, BEAST ile birlikte büyük engelli parkurların üstesinden gelirken diğer bölümler arasında operasyon tabanlarını savunmak ve korumak, bir liderlik yapısı oluşturmak, arama ve iyileşmeyi yönetmek ve temel kendi kendine yardım arkadaşı bakımı yer alıyor. Bu olay sırasında, Askeri Eğitim Eğitmenleri (MTI) bir konuşlandırma tatbikatında akıl hocaları ve muhalif güçler olarak hareket eder.[8]

Mevcut Komutanlıklar

  • Hava Muharebe Komutanlığı (Air Combat Command), 1 Haziran 1992-
  • Hava Öğretim ve Eğitim Komutanlığı (Air Education and Training Command), 17 Eylül 1947-
  • Hava Kuvvetleri Malzeme Komutanlığı (Air Force Materiel Command), 1 Temmuz 1992-
  • Hava Kuvvetleri İhtiyat Komutanlığı (Air Force Reserve Command), 17 Şubat 1997-
  • Hava Kuvvetleri Uzay Komutanlığı (Air Force Space Command), 1 Eylül 1982-
  • Hava Kuvvetleri Özel Harekât Komutanlığı (Air Force Special Operations Command), 22 Mayıs 1990-
  • Hava Nakliye Komutanlığı (Air Mobility Command), 1 Haziran 1992-
  • Pasifik Hava Kuvvetleri (Pacific Air Forces), 1 Ocak 1947-
  • Avrupa Amerikan Hava Kuvvetleri (U.S. Air Forces Europe), 26 Eylül 1947-

Eski Komutanlıklar

  • Hava Savunma Komutanlığı (Aerospace Defense Command)
  • Hava Kuvvetleri Haberleşme Komutanlığı (Air Force Communications Command)
  • Hava Kuvvetleri Lojistik Komutanlığı (Air Force Logistics Command)
  • Hava Kuvvetleri Sistem Komutanlığı (Air Force Systems Command)
  • Hava Deney Saha Komutanlığı (Air Proving Ground Command)
  • Hava Üniversitesi (Air University)
  • Alaska Hava Komutanlığı (Alaskan Air Command)
  • Kıta Hava Komutanlığı (Continental Air Command)
  • Hava Kuvvetleri Karargâh Komutanlığı (Headquarters Command, USAF),
  • Kuzeydoğu Hava Komutanlığı (Northeast Air Command)
  • Pasifik Hava Komutanlığı (Pacific Air Command)
  • Özel Silahlar Komutanlığı (Special Weapons Command)
  • 3. Hava Tümeni (3rd Air Division)
  • Amerikan hava Kuvvetleri Güney Komutanlığı (United States Air Forces Southern Command)
  • Stratejik Hava Komutanlığı (Strategic Air Command), 21 Mart 1946-1 Haziran 1992
  • Taktik Hava Komutanlığı (Tactical Air Command), 21 Mart 1946-1 Haziran 1992
  • Askeri Hava Nakliye Komutanlığı (Military Airlift Command), 1 Ocak 1966-1 Haziran 1992

Rütbeler

NATO koduOF-10OF-9OF-8OF-7OF-6OF-5OF-4OF-3OF-2OF-1OF (D)Öğrenci subay
 Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri
Karşılığı yok
Hava Kuvvetleri Generali OrgeneralKorgeneralTümgeneralTuğgeneralAlbayYarbayBinbaşıYüzbaşıÜsteğmenTeğmenÖğrenci Subay / Yedek Subay
(Çeşitli rütbeler)
NATO koduOR-9OR-8OR-7OR-6OR-5OR-4OR-3OR-2OR-1Öğrenci astsubay
 Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri
Rütbe yok
Kıdemli Başkan Danışmanı Baş Başçavuş Ulusal Muhafız Bürosu Şefi Kıdemli Danışmanı Kıdemli Kadameli Başçavuş Kıdemli Başçavuş Başçavuş Birinci başçavuş Kıdemli başçavuş Başçavuş Astsubay başçavuşTeknik üstçavuş Kıdemli üstçavuş Kıdemli havacı İlk sınıf havacı HavacıTemel havacı


Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta United States Air Force ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

  • USAAF

Kaynakça

  1. ^ Robert Pitta, Gordon Rottman, Jeff Fannell (1993). US Army Air Force (1) Archived 28 April 2016 at the Wayback Machine. Osprey Publishing. p. 3. ISBN 1-85532-295-1
  2. ^ "The Army Air Forces in World War II Volume VI: Men and Planes: Chapter 2". www.ibiblio.org. Archived from the original on 28 October 2017. Retrieved 8 November 2017.
  3. ^ "The Air Force Fact Sheet" 8 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. U.S. Air Force. Retrieved 30 December 2014.
  4. ^ National Security Act of 1947. U.S. Intelligence Community, October 2004. Retrieved 14 April 2006.
  5. ^ U.S. Department of State. National Security Act of 1947 27 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved 3 October 2010.
  6. ^ Wildsmith, Snow (2012). Joining the United States Air Force. United States of America: McFarland. s. 56. ISBN 978-0-7864-4758-9. 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Bennett, John T. "Panetta Selects Trusted Hand for New Air Force Chief." 29 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. U.S. News & World Report, 14 May 2012.
  8. ^ "Air Force Basic Military Training – Home". af.mil. 8 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri</span> ABDnin askerî gücü

Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri, ABD'nin bütün silahlı kuvvetlerinin birleşik olarak oluşturduğu yapıdır. ABD Ordusu ilk kez, yeni kurulan ulusu Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nda Büyük Britanya'ya karşı savunmak üzere 13 kurucu eyaletin oluşturduğu Kongre yönetimi sırasında kuruldu. Amerika Birleşik Devletleri Kara Kuvvetleri, ABD Deniz Piyadeleri ve ABD Deniz Kuvvetleri 1776'daki bağımsızlık bildirisinin açıklanacağı öngörüsüyle 1775'te oluşturuldu. Dünyadaki en büyük hava kuvvetlerinden birine sahip olmasına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri 1947'ye kadar bağımsız bir komutanlık haline getirilmedi.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Deniz Piyade Kolordusu</span>

Amerika Birleşik Devletleri Deniz Piyadeleri ABD Savunma Bakanlığı bünyesinde yer alan başlı başına bir kuvvet komutanlığıdır. ABD Deniz Kuvvetleri Komutanlığı gibi doğrudan ABD Savunma Bakanlığı Deniz Kuvvetleri Dairesine bağlı olduğu halde ayrı bir kuvvet komutanlığıdır. Komutanı organizasyon, idare, plan ve program bakımından doğrudan Deniz Kuvvetleri Müsteşarına karşı sorumludur. Gerekli hallerde Başkan, Savunma Bakanı, Ulusal Güvenlik Konseyi ve Anavatan Güvenlik Konseyi'ne tavsiyede bulunmakla yükümlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed AC-130</span> Amerikan askeri uçağı

Lockheed AC-130 gunship, C-130 Hercules nakliye, sabit kanatlı uçağının ağır silahlı, uzun ömürlü, yer saldırı varyantıdır. Gelişmiş sensörler, navigasyon ve atış kontrol sistemleri ile entegre edilmiş çok çeşitli kara saldırı silahları taşır. Diğer modern askerî sabit kanatlı uçakların aksine AC-130 görsel hedeflemeye dayanır. Geniş profili ve 7,000 feet civarındaki düşük çalışma irtifaları onu kolay bir hedef hâline getirdiğinden, yakın hava desteği görevleri genellikle geceleri uçurulur.

<span class="mw-page-title-main">A-26 Invader</span>

Douglas A-26 Invader, (İstilacı), Amerika Birleşik Devletleri'nin Douglas Airfact Company firması tarafından yapılan çift motorlu hafif bombardıman uçağıdır. Birkaç binbaşı bu uçağı Soğuk Savaş'ta kullanmıştır. Sınırlı sayıda uçak 1969'da modifiye edilmiştir. Son A-26 ordu servisinden emekli olmuş, 1972'de National Guard Bureau ve National Air and Space Museum'e hibe edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Hava Kuvvetleri</span>

Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Hava Kuvvetleri, 1941'den 1947'ye kadar ABD'nin hava kuvvetleriydi.

<span class="mw-page-title-main">Air Force One</span>

Air Force One ABD başkanlarını taşıyan başkanlık uçağıdır. Mavi-beyaz renkli Boeing 747 modelidir. Air Force One ABD başkanı'nın içinde bulunduğu, hava kuvvetlerine ait hava aracının kodudur. Başkanlık uçağı, Amerikan başkanlığı ve gücünü önemli bir sembolüdür. Air Force One'ın kuyruk numarası 28000 ve 29000 olan iki jet uçaktan başkanın bindiğine verilen isimdir. ABD'de, devlet başkanı, tüm silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. Bu sebepten dolayı başkanın adımını attığı her askeri araç call sign değiştirir ve bağlı olduğu kuvvetin isminin ardına one eklenerek başkomutanın araçta olduğu vurgulanır.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Donanması</span>

Amerika Birleşik Devletleri Donanması veya Birleşik Devletler Ulusal Donanması ABD Silahlı Kuvvetleri'nin deniz koludur. Yedi Amerika Birleşik Devletleri düzenli servisi'nden birisidir. 31 Aralık 2008 itibarıyla ABD Deniz Kuvvetleri etkin görevde 347.487 personele ve Deniz Kuvvetleri Yedekleri'nde ise 96.710 personele sahiptir. Askerlik hizmetinde 296 gemi ve 3.700'den fazla uçak işletmektedir. ABD Deniz Kuvvetleri dünyanın en büyük deniz kuvvetlerine sahiptir; muharebe donanma tonajı, sonraki 13 ortağından daha büyüktür. ABD Deniz Kuvvetler aynı zamanda Hizmet-içi 11 ile dünyanın en büyük taşıyıcı donanmasına sahiptir ve bir tanesi de henüz yapım aşamasındadır.

Hurricane Harekâtı, 13 ve 15 Ekim 1944 arası Ruhr bölgesine düzenlenen stratejik seri bir bombardıman saldırısıydı. Saldırılar Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin RAF Bomber Command tarafından geceleri ve ABD'nin 8. Hava Ordusu tarafından gündüzleri düzenleniyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hava kuvvetleri</span> Bir ordunun, hava savaşından ve hava savunmasından sorumlu silahlı hizmet dalı

Hava kuvvetleri ya da bazı ülkelerde anıldığı ismiyle hava ordusu, en geniş anlamda, ana olarak hava savaşı yürütmek üzere kurulmuş ve ülkenin havadan savunulmasını sağlamak için uçak, helikopter gibi hava araçlardan ve bunlarla ilgili yer hizmetlerinden, kuruluşlarından oluşturulan teşkilattır. Daha spesifik olarak, hava kuvvetleri bir ordunun; kara kuvvetleri, donanması ve diğer askeri kuvvetlerinden farklı olarak hava savaşından sorumlu silahlı hizmet dalıdır. Tipik olarak, hava kuvvetleri, ülkenin hava sahasının kontrolünü sağlamak, kontrol stratejik ve taktik bombardıman görevleri yürütmek ve kara ve deniz kuvvetlerine destek sağlamaktan sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">İsviçre Hava Kuvvetleri</span> İsviçrenin hava kuvvetleri komutanlığı

İsviçre Hava Kuvvetleri 31 Temmuz 1914'te ordunun bir parçası olarak kurulan ve Ekim 1936'da bağımsız bir hizmete dönüştürülen bir İsviçre Silahlı Kuvvetleri bölümüdür.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Stratejik Komutanlığı</span>

Amerika Birleşik Devletleri Stratejik Komutanlığı (İngilizce: United States Strategic Command; USSTRATCOM), Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı'na bağlı on Birleşik Muharip Komutanlık'tan biridir. Görevi askerî uydu'lar gibi uzay operasyonları, bilgi operasyonları (bilgi savaşı gibi), füze savunması, küresel komuta ve kontrol, istihbarat, gözetim ve keşif (C4ISR), küresel vuruş ve nükleer caydırıcılık (Amerika Birleşik Devletleri nükleer cephaneliği) ve kitle imha silahlarıyla mücadele etmektir. Karargâhı Nebraska eyaletinde bulunan Offutt Hava Kuvvetleri Üssü'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Offutt Hava Kuvvetleri Üssü</span>

Offutt Hava Kuvvetleri Üssü, Amerika Birleşik Devletleri'nin Omaha kenti yakınlarında yer alan Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne ait bir üstür. Üs ABD Stratejik Komutanlığı (USSTRATCOM), Hava Kuvvetleri Hava Durumu Ajansı ve ana birlik olarak görev yapan Hava Müdahale Komutanlığı'nın (ACC) 55. Kanat'ın karargâhıdır.

<span class="mw-page-title-main">Müşterek Muharip Komutanlığı</span>

Müşterek Muharip Komutanlığı, Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı'na bağlı en az iki askeri birimden gelen kuvvetlerden oluşan ve geniş ve devam eden bir misyona sahip komutanlıktır. Bu komutanlıklar hizmet dalından bağımsız olarak barış ve savaşta etkili bir komuta ve kontrol sağlamak amacıyla kurulmuşlardır. Bunlar ya coğrafi olarak ya da özel işlemler, güç projeksiyonu ya da nakliye gibi işlevsel bir temel üzerine organize edilmektedirler. UCC'ler bağlı olduklarını gösteren özel rozetlere sahip "ortak" komutanlıklardır.

<span class="mw-page-title-main">Kandehar Uluslararası Havalimanı</span>

Kandehar Uluslararası Havalimanı, Afganistan'daki Kandehar'ın 16 kilometre güneydoğusunda bulunan bir havalimanıdır. Ülkenin ikinci ana uluslararası havaalanı ve en büyük askeri üslerden biri olarak, 250'ye kadar uçağı barındırabilecek kapasiteye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri</span>

Kanada Kraliyet Hava Kuvvetleri, Kanada Silahlı Kuvvetleri'nin hava kuvvetleridir. Hava Kuvvetleri, ilk olarak 1920 yılında kurulmuş olup günümüz halini 1924 yılında aldı. 2011 yılına kadar Hava Komutanlığı olarak bilinmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Uzay Kuvvetleri</span>

Amerika Birleşik Devletleri Uzay Kuvvetleri, Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri'nin uzay kuvvetleri ve altı branşından biridir. 20 Aralık 2019 tarihinde Hava Kuvvetleri Uzay Komutanlığı'nın yerine kurulmuş olup ve 1947'de bağımsız ABD Hava Kuvvetleri'nin kuruluşundan bu yana ilk yeni silahlı hizmet branşı oldu. Merkezi Pentagon'da yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Avrupa Komutanlığı</span> Avrupa bölgesinden sorumlu Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetlerinin birleşik muharip komutanlığı

Amerika Birleşik Devletleri Avrupa Komutanlığı, Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı'nın 11 Müşterek Muharip Komutanlığı'ndan biridir. 1 Ağustos 1952 tarihinde kurulmuş olup sorumluluk alanı başta Avrupa olmak üzere ek olarak Rusya, Türkiye, Grönland ve İsrail'i de kapsamaktadır. Merkezi Almanya'nın Stuttgart kentinde bulunan Patch Kışlası'nda yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri Kuzey Komutanlığı</span>

Amerika Birleşik Devletleri Kuzey Komutanlığı, Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı'nın 11 Müşterek Muharip Komutanlığı'ndan biridir. 1 Ekim 2002 tarihinde yeni Müşterek Muharip Komutanlığı planı dahilinde kurulmuş olup sorumluluk alanı başta ABD'deki askeri olmayan yetkililere askeri destek sağlamak üzere Kıtasal Amerika Birleşik Devletleri, Porto Riko, Kanada, Meksika ve Bahamalar olmak üzere Kuzey Amerika'yı kapsamaktadır. Merkezi Colorado eyaletine bağlı Colorado Springs kentinde bulunan Peterson Hava Kuvvetleri Üssü'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Martin B-57 Canberra</span>

Martin B-57 Canberra, 1953 yılında Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri ile hizmete giren, Amerikan yapımı, ikiz jet taktik bombardıman ve keşif uçağıdır. B-57, Glenn L. Martin Company tarafından üretilen, British English Electric Canberra'nın lisanslı bir sürümüdür. İlk Martin yapımı modeller, İngiliz yapımı emsalleriyle neredeyse aynıydı; Martin daha sonra tasarımı daha büyük miktarlarda ABD kaynaklı bileşenleri içerecek şekilde değiştirdi ve uçağı birkaç farklı varyantta üretti.

Amerika Birleşik Devletleri özel operasyon birimleri (SOF) özel kuvvetler, Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı 'nın Amerika Birleşik Devletleri Özel Operasyonlar Komutanlığı içinde (USSOCOM) Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri için kullanılan, özel operasyonlar gerçekleştirmek amacıyla kurulan birimleri kapsamaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.