Yüksek hızlı demiryolu (YHD), kendine özgü ray sistemi ve bu sisteme entegre özel raylı taşıtları ile geleneksel demiryolu trafiğinden önemli ölçüde daha hızlı ulaşıma imkân tanıyan demiryolu taşımacılığı türüdür. Dünya çapında bir tek geçerli standart tanım bulunmamakla birlikte, 250 kilometre/saat (160 mph) ve üstü hıza uygun yeni demiryolu hatları ve 200 kilometre/saat (120 mph) ve üstü hıza uygun geliştirilmiş mevcut demiryolu hatları yaygın olarak yüksek hızlı demiryolu olarak kabul edilir.
Tren, raylar üzerinde bir ya da birkaç lokomotif tarafından çekilen veya itilen vagonlardan oluşan ulaşım aracı. Tren kelimesi Türkçe ve diğer dillere Latince trahereden (çekmek) türeyen eski Fransızca trahinerden gelmiştir.
Metro, genellikle kentsel alanlarda bulunan yüksek kapasiteli toplu taşıma türüdür. Otobüslerden, fünikülerden veya tramvaylardan farklı olarak, genellikle metro sistemleri özel bir geçiş hakkı üzerinde çalışan, yayalar veya diğer araçlar tarafından erişilemeyen ve tünellerde bulunan demiryollarıdır.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), Türkiye'deki demiryolu ulaşımının altyapısını geliştiren, düzenleyen ve kontrol eden resmî kurumdur.
Yüksek Hızlı Tren ya da kısaca YHT, Türkiye'de TCDD'ye ait yüksek hızlı demiryolu hatları üzerinde TCDD Taşımacılık tarafından işletilen yüksek hızlı tren setleri ile sunulan yüksek hızlı demiryolu hizmetidir.
Ankara – İstanbul yüksek hızlı demiryolu ya da kısaca Ankara – İstanbul YHD, Ankara YHT – Halkalı arasında Yüksek Hızlı Tren hizmeti verilen azami 250 kilometre/saat (160 mph) hıza uygun çift hatlı, elektrikli, sinyalli yüksek hızlı demiryolu hattıdır.
Polatlı – Konya yüksek hızlı demiryolu ya da kısaca Polatlı – Konya YHD, Polatlı YHT – Konya arasında Yüksek Hızlı Tren hizmeti verilen azami 300 kilometre/saat (190 mph) hıza uygun çift hatlı, elektrikli, sinyalli yüksek hızlı demiryolu hattıdır.
İstanbul - Konya Yüksek Hızlı Treni ya da kısaca İstanbul - Konya YHT, 673,021 kilometre (418,196 mi) uzunluğundaki Söğütlüçeşme - Konya güzergâhında TCDD Taşımacılık tarafından işletilen Yüksek Hızlı Tren'dir.
Acela Express, ABD'de Amtrak tarafından işletilen bir yüksek hızlı demiryolu treni hattıdır. Hat 734 km uzunluğunda olup Boston-Washington, DC arasında hizmet vermektedir. Hattın işletme hızı 120–240 km/h arasında değişmekte olup hat Amerika kıtasındaki en hızlı trenlere sahip olup tüm kıtadaki tek hızlı tren hattıdır.
Çin'de ulaşım, son yıllarda büyük bir büyüme ve genişleme yaşamıştır. Havaalanları, yollar ve demiryolu inşaatı, Çin'deki önde gelen iş kaynaklarındandır.
TCDD Taşımacılık A.Ş., Türkiye'de demiryolu taşımacılığı hizmeti veren bir kamu şirketidir.
Yerköy – Kayseri yüksek standartlı demiryolu ya da kısaca Yerköy – Kayseri YSD, Yerköy YHT – Kayseri YHT arasında yapımı süren 142 km uzunluğunda, 250 km/saat hıza kadar, çift hatlı, elektrikli ve sinyalli yüksek standartlı demiryolu karma (Yük-Yolcu) işletmecilik yapılması planlanan projedir.
Ankara - İstanbul Yüksek Hızlı Treni ya da kısaca Ankara - İstanbul YHT, 655,490 kilometre (407,303 mi) uzunluğundaki Ankara YHT Garı - Halkalı güzergâhında TCDD Taşımacılık tarafından işletilen Yüksek Hızlı Tren'dir.
Finlandiya'da yüksek hızlı demiryolu özel bir hattı bulunmamakla birlikte, demiryolu ağının bazı bölümleri 200 km/sa (120 mph) hıza ulaşabilmektedir. Finlandiya ulusal demiryolu şirketi VR, yatırılabilen Alstom Pendolino trenlerini işletiyor. Trenler, Kerava ve Lahti arasındaki 75,7 km'lik bir rotada düzenli operasyonda maksimum 220 km / s hıza ulaşıyor. Yolun bu kısmı 2006'da açıldı. Trenler, Helsinki ve Seinäjoki arasındaki daha uzun bir rotada 200 km/sa (120 mph) hızla ulaşabilir ve Helsinki ile Turku arasında bu hızda zirve yapabilir.
Türkiye'de yüksek hızlı demiryolu, 2003'te TCDD tarafından Ankara – İstanbul arasındaki illeri kapsayan 250 kilometre/saat (160 mph) azami hıza uygun Ankara – İstanbul yüksek hızlı demiryolu'nun inşasına başlanmıştır. Etütler yapıldıktan sonra ilk somut adım 2004'te atılmış ve yüksek hızlı demiryolu için yer açma işlerine başlanmıştır. 23 Nisan 2007'de hattın ilk etabı olan 245 kilometre (152 mi) uzunluğundaki Ankara – Eskişehir etabında deneme seferlerine başlanmış, 13 Mart 2009'da da 1 saat 25 dakika süren ilk yolculu ticari işletim yapılmıştır.
Birleşik Krallık'ta yüksek hızlı demiryolu, 125 mph (200 km/s) en yüksek hızlarda çalışan beş yükseltilmiş demiryolu hattında ve 186 mph (300 km/s) hıza ulaşan bir amaca yönelik yüksek hızlı hat üzerinde sağlanmaktadır.
Rusya'da yüksek hızlı demiryolu giderek daha popüler bir ulaşım aracı olmaktadır ve Moskova'dan Sankt-Peterburg'a seyahat süresi, yüksek hızlı tren ile sürüşten iki kat daha hızlıdır.
İstanbul - Karaman Yüksek Hızlı Treni ya da kısaca İstanbul - Karaman YHT, 741,543 kilometre (460,773 mi) uzunluğundaki Halkalı - Karaman güzergâhında TCDD Taşımacılık tarafından işletilen Yüksek Hızlı Tren'dir.
Ankara - Karaman Yüksek Hızlı Treni ya da kısaca Ankara - Karaman YHT, 419,562 kilometre (260,704 mi) uzunluğundaki Ankara - Karaman güzergâhında TCDD Taşımacılık tarafından işletilen Yüksek Hızlı Tren'dir.
Yüksek standartlı demiryolu,, yüksek performanslı demiryolu, yarı yüksek hızlı demiryolu veya orta hızlı demiryolu, konvansiyonel demiryolundan daha yüksek hız ve standartlara sahip olan ancak yüksek hızlı demiryolu olarak adlandırılacak kadar yüksek hız ve standartlara sahip olmayan şehirlerarası yolcu demiryolu hizmetlerini tanımlamak için kullanılan bir jargondur. Terim aynı zamanda planlamacılar tarafından, yüksek hızlı demiryolu ağlarını oluşturmak veya genişletmek için daha büyük çabalara alternatif olarak tren hızlarını artırmak ve seyahat süresini azaltmak için artan demiryolu iyileştirmelerini tanımlamak için kullanılır. Bazı ülkeler bunun yerine orta hızlı tren veya yarı yüksek hızlı tren terimini kullanır.
