İçeriğe atla

Ambopteryx

Ambopteryx
Yaşadığı dönem aralığı: 163 myö
Üst jura[1] 
PreЄ
J
Bilimsel yaşam restorasyonu
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Klad:Avialae (?)
Familya:Scansoriopterygidae
Cins:Ambopteryx
Zhang vd. 2019[2]
Tür: A. longibrachium
İkili adlandırma
Ambopteryx longibrachium
Zhang vd. 2019

Ambopteryx ("her iki kanat" anlamına gelir), Çin'in Geç Jura döneminin Oxfordiyen aşamasına ait bir scansoriopterygid dinozor cinsidir. Hem tüyleri hem de yarasa benzeri zarımsı kanatları olan ikinci dinozordur. Bu türde keşfedilen ilk dinozor olan Yi qi, 2015 yılında tanımlanmıştır ve Ambopteryx'in kardeş taksonudur. Holotip örneğinin bir alt yetişkin veya yetişkin olduğu düşünülmektedir. Numunenin vücut uzunluğu 32 santimetre (13 inç) ve ağırlığı 306 gram (0,675 lb) olduğu tahmin edilmektedir. Cins yalnızca bir tür içerir: Ambopteryx longibrachium.[3]

Etimoloji

Ambopteryx cins adı, "her ikisi" anlamına gelen Latince ambo ve "kanat" anlamına gelen Antik Yunanca πτέρυξ (pteryx) kelimesinden türetilmiştir; bu, hayvanın zarımsı kanatlarına ve kuşa benzer vücut planına atıfta bulunur. Longibrachium adı, "uzun" anlamına gelen Latince longus ve "üst kol" anlamına gelen brachium kelimelerinden türetilmiştir.[3]

Holotip

Holotip örneği, IVPP V24192, bir levha ve bir karşı levha üzerinde korunan ilişkili yumuşak dokuya sahip, eklemli ve neredeyse tam bir iskelettir. 2017 yılında, Liaoning Eyaletindeki Wubaiding Köyü yakınlarındaki Haifanggou Formasyonunun stratigrafik eşdeğerinde bulundi ve canlı Yanliao Biota'ya aitti.[3]

Kanat zarı, sol eli, sağ ön uzuvları ve karnı çevreleyen matris üzerinde sürekli kahverengimsi bir tabaka olarak korunur. Baş, boyun ve omuz bölgeleri yoğun tüy katmanlarıyla kaplıdır.[3]

Açıklama

Diğer scansoriopterygidler gibi, Ambopteryx'in de kısa, kör bir kafası ve aşırı uzun bir üçüncü parmağı vardı. Daha önce, scansoriopterygidlerin, mevcut aye-aye gibi, tahtadan kurtçukları çıkarmak için üçüncü parmaklarını kullandıklarına inanılıyordu. Ancak, Wang ve ark. üçüncü parmağın birincil işlevinin kanat zarının veya patagium'un bağlanması olduğunu söyledi, çünkü parmakları muhtemelen membranöz doku ile çevriliydi ve sınırlı hareket kabiliyetine sahipti.[3]

Scansoriopterygidler arasında, Ambopteryx, ulnanın distal (uzak) ucundan uzanan uzun bir kemik olan "stiliform element"i paylaştığı Yi ile en yakından ilişkiliydi. Stiliform eleman hafifçe kavisliydi ve distal uca doğru sivriliyordu. Üçüncü parmaktan karına kadar uzanan kanat zarını destekledi.[3]

Ortalama bir yetişkin insan erkeğe kıyasla Ambopteryx longibrachium

Ambopteryx'in ön ayakları arka ayaklardan yaklaşık 1,3 kat daha uzundu, ulna humerustan daha kısaydı ve yarıçapın genişliğinin neredeyse iki katıydı. Diğer kuş olmayan theropodların aksine, bir geçiş noktası olmayan ve bir dizi kaynaşmış kuyruk omurları olan bir pygostyle ile biten kısa bir kuyruğa sahipti. Bir pygostiline sahip olduğu bilinen diğer tek kuş olmayan theropod, belirli oviraptorosaurlar ve therizinosaurlardır.[3]

Diyet

Ambopteryx'in karın bölgesi az sayıda mide taşı ve kemik gibi görünen büyük parçalar içerir. Kemik muhtemelen mide içeriğini temsil ediyor. Daha önce, scansoriopterygidlerin diyeti bilinmiyordu, ancak alışılmadık diş morfolojileri ve Ambopteryx'te gastrolitlerin ve olası kemik parçalarının varlığı, onların omnivor olduklarını gösteriyor.[3]

Kaynakça

  1. ^ "Ambopteryx". paleobiodb.org. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021. 
  2. ^ "PBDB". paleobiodb.org. Erişim tarihi: 2021-07-18. 
  3. ^ a b c d e f g h Wang (2019). "A new Jurassic scansoriopterygid and the loss of membranous wings in theropod dinosaurs". Nature. 569 (7755): 256-259. doi:10.1038/s41586-019-1137-z. PMID 31068719. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Tyrannosaurus</i> dev bir teropod dinozor cinsi

Tyrannosaurus, Kretase'nin sonlarında yaşamış, büyük bir etobur teropod dinozordur. Tyrannosaurus, diğer tyrannosauridlerden çok daha geniş bir dağılıma sahipti ve bulunduğu yaşam alanındaki etçillerin en büyüğüydü.

<i>Archaeopteryx</i> kuş benzeri dinozor cinsi

Archaeopteryx, kuşumsu bir teropod dinozor, uçamayan tüylü dinozorlar ve çağdaş kuşlar arası geçişi simgeleyen en ünlü avialan cinsi. Cins, uzun süre geleneksel olarak kuşlar sınıfında (Aves) sınıflandırıldı; ancak daha güncel çalışmalarda, Avialae kladındaki en ilkel üyelerden biri –ya da deinonychosaur– olarak kabul edilir. 19. yüzyıl sonu ve 21. yüzyıl başı arası dönemde Archaeopteryx, paleontologlar ve popüler kitaplarca bilinen en eski kuş olarak kabul görmekteydi. İlerleyen süreçte Anchiornis, Xiaotingia ve Aurornis gibi daha yaşlı potansiyel avialanlar tanımlandı.

<i>Stegosaurus</i> Jura döneminde yaşamış kuş kalçalı dinozor

Stegosaurus, Stegosauridae familyasından Geç Jura döneminde Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış, bir kuş kalçalı dinozordur. Sırt levhaları ve kuyruk dikenleriyle ünlüdür.

<i>Dromaeosaurus</i> soyu tükenmiş teropod dinozor cinsi

Dromaeosaurus, Geç Kretase devri'nde batı Amerika'da ve Kanada'da yaşamış, paravian Theropod dinozor cinsidir.

<i>Eosinopteryx</i> kuş benzeri tüylü teropod

Eosinopteryx, Çin'in geç Jura döneminde bilinen, soyu tükenmiş bir theropod dinozor cinsidir. Tek bir tür içerir: Eosinopteryx brevipenna.

<span class="mw-page-title-main">Teropod</span> genel olarak etçil dinozorları içeren bir alt takım veya klad

Teropod veya Theropoda, kertenkele kalçalı dinozorlar (Saurischia) takımına bağlı, boş kemikleri ve üç parmaklı uzuvları ile karakterize edilen bir dinozor kladı. Karga boyutundaki Microraptor cinsi ile devasa Tyrannosaurus rex gibi boyutsal açıdan çeşitliliğe sahiptirler. Modern kuşlar da Theropoda kladına bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Coelurosauria</span> dinozor kladı

Coelurosauria, Carnosauria'dan kuşlarla daha yakın akraba olan tüm teropod dinozorları içeren bir kladdır.

<span class="mw-page-title-main">Oviraptorosauria</span> maniraptoran dinozor kladı

Oviraptorosaurlar, Asya ve Kuzey Amerika'nın Kretase döneminden bilinen tüylü, maniraptoran dinozor grubudur. Kısa, gagalı ve papağan benzeri kafatasları ile ayırt edilirler. Boyutları hindi büyüklüğündeki Caudipteryx'ten 8 metre uzunluğunda ve 1,4 ton ağırlığında Gigantoraptor'a kadar değişiyordu. Grup kuşların atalarıyla yakın akrabadır ve pek çok kuş benzeri özelliğe sahiptir. Maryanska vd. (2002) ve Osmólska vd. (2004), ilkel uçamayan kuşları temsil edebileceğini öne sürmüştür. En eksiksiz oviraptorosaur örnekleri Asya'da bulunmuştur. Kuzey Amerika'daki oviraptorosaur fosilleri seyrektir.

<i>Yi</i> (dinozor) tüylü teropod

Yi, Çin'in Geç Jura devrinden bir scansoriopterygid dinozor cinsidir. Cinse dahil tek tür olan Yi qi, yaklaşık 159 milyon yıl önce Çin'in Hebei kentindeki Orta veya Geç Jura Tiaojishan Formasyonu'nda bulunan yetişkin bir bireyin tek bir fosil örneğinden bilinmektedir. Bu küçük, büyük olasılıkla ağaçlarda yaşayan (ağaçsıl) bir dinozordu. Diğer scansoriopterygidler gibi, Yi'nin de deriden yapılmış zarsı bir kayma düzlemini desteklemeye yardımcı olduğu anlaşılan olağandışı, uzun bir üçüncü parmağa sahipti. Yi qi'nin düzlemi de bileğe bağlı uzun, kemikli bir payanda tarafından destekleniyordu. Bu değiştirilmiş bilek kemiği ve zar tabanlı düzlem, bilinen tüm dinozorlar arasında benzersizdir ve görünüşte yarasalarınkine benzer kanatlarla sonuçlanmış olabilir.

<i>Eotyrannus</i> Kretase döneminde yaşamış teropod dinozor cinsi

Eotyrannus, Erken Kretase Avrupa'sından bir theropod dinozor cinsidir ve Tyrannosaurus rex'in erken bir atasıdır. Bu cins, Coelurosauria içinde ilgili bir grup olan tyrannosauroidler arasında yer alır. Cinse ait tek tür olan Eotyrannus lengi, güney İngiltere'de bulunan ve muhtemelen Alt Kretase'den (Barremiyen) gelen yüzde 40 korunmuş bir iskeletten bilinmektedir.

<i>Arkansaurus</i>

Arkansaurus, bir ornithomimosaurian theropod dinozor cinsi. Erken Kretase'nin Albiyen ve Aptiyen evrelerinde yaşamıştır. Tip ve tek türü Arkansaurus fridayi'dir.

<i>Anchiornithidae</i> kuşlarla ilişkili dinozor familyası

Anchiornithidae, Avialae soyundaki kuşların en bazal familyası olabilecek bir eumaniraptoran familyasıdır. Anchiornithidler, maniraptoran ağacında çeşitli konumlarda sınıflandırılmıştır, bazı bilim adamları onları ayrı bir aile, Troodontidae'nin bir bazal alt familyası, veya Archaeopterygidae familyasının üyeleri olarak avialae veya Paraves içinde evrimsel bir grup dinozor topluluğu olarak sınıflandırır.

<i>Yuanchuavis</i> Kretase döneminde yaşamış kuş cinsi

Yuanchuavis, Enantiornithes grubundan soyu tükenmiş bir pengornithid kuş cinsidir. Türü ve tek örneği IVPP V27883, tek türü olan Y. kompsosoura için holotiptir. Çin'in Jiufotang Formasyonu'ndan çıkarıldı ve yüksek dereceli dümencinin fosilleşmiş bir yelpazesi vardı.

<i>Confuciusornis</i> Erken Kretase döneminde yaşamış, ilkel kuş cinsi

Confuciusornis, Çin'in Yixian ve Jiufotang Oluşumlarının Erken Kretase Dönemi'nden 125 ila 120 milyon yıl öncesine tarihlenen, ilkel, karga büyüklüğünde bir avialan cinsidir. Modern kuşlar gibi, Confuciusornis'in dişsiz bir gagası vardı, ancak Hesperornis ve Ichthyornis gibi modern kuşların yakın akrabaları dişliydi, bu da Confuciusornis ve canlı kuşlarda diş kaybının yakınsak bir şekilde meydana geldiğini gösteriyor. Gagası olduğu bilinen en eski kuştur. Adını Çinli ahlak filozofu Konfüçyüs'ten almıştır. Confuciusornis, Yixian Formasyonu'nda bulunan en bol omurgalılardan biridir ve birkaç yüz tam, eklemli örnek bulunmuştur.

<i>Aurornis</i> Jura döneminde yaşamış paravian dinozor cinsi

Aurornis, Çin'in Jura döneminden soyu tükenmiş bir anchiornithid theropod dinozor cinsidir. Aurornis cinsi, bilinen tek bir tür içerir: Aurornis xui. Aurornis xui, bugüne kadar bilinen en temel ("ilkel") avialan dinozor olabilir ve bugüne kadar bulunan en eski paravianlardan biridir. Hayvanın fosil kanıtları, genellikle en eski kuş türü olarak kabul edilen Archaeopteryx lithographica'dan yaklaşık 10 milyon yıl öncesine dayanmaktadır.

<i>Anchiornis</i> jura döneminde yaşamış kuş benzeri dinozor cinsi

Anchiornis, Üst Jura'da (Oxfordiyen) yaşamış, Paraves grubundan küçük, kuş benzeri bir dinozordu. Hayvanın kollarında ve bacaklarında iyi gelişmiş tüyleri ve dolayısıyla raptorgil Microraptor'a benzeyen dört kanadı vardı.

<i>Kamuysaurus</i> ördek gagalı dinozor cinsi

Kamuysaurus, Japonya'da Hokkaido, Mukawa kasabası yakınlarındaki Hobetsu bölgesindeki Yezo Grubu'nun Geç Kretase (Maastrihtiyen) deniz çökeltilerinden gelen otçul bir edmontosaurin saurolophine hadrosaurid dinozor cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Scansoriopterygidae</span> maniraptoran dinozor familyası

Scansoriopterygidae tırmanan ve süzülen maniraptoran dinozorlarından oluşan soyu tükenmiş bir familyadır. Scansoriopterygidler, Liaoning ve Hebei, Çin'deki Tiaojishan Formasyonu fosil yataklarında ortaya çıkarılan dört türü temsil eden iyi korunmuş beş fosilden bilinmektedir.

<i>Daurlong</i>

Daurlong, Çin'in Erken Kretase yaşlı (Aptian) Longjiang Formasyonundan soyu tükenmiş bir dromaeosaurid dinozor cinsidir. Cins, neredeyse eksiksiz bir iskeletten bilinen tek bir tür, D. wangi, içerir. Daurlong, kuşlarla yakından ilişkili bir teropodda korunmuş bir bağırsak bölgesinin ilk tanımlanan oluşumunu temsil eder

Fujianvenator, Çin'in Fujian Eyaletinin Geç Jura yaşlı Nanyuan Formasyonu'nda bulunan soyu tükenmiş bir anchiornithid avialan cinsidir. Bu cins, bir ölçüde eklemli iskeletinden bilinen tek bir tür olan F. prodigiosus'u içerir. Olasılıkla karasal veya sucul bir yaşam biçimine sahip olduğu öne sürülüyor.