İçeriğe atla

Amazon Ormanları

Amazon Ormanları

Portekizce: Floresta amazônica

İspanyolca: Selva amazónica
Amazon yağmur ormanlarının kapladığı alan. (24 Ocak 2007, NASA
Brezilya üzerinde Amazon Ormanları
Amazon Ormanları
Amazon Ormanları
Güney Amerika üzerinde Amazon Ormanları
Amazon Ormanları
Amazon Ormanları
Ülke(ler)Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Fransız Guyanası, (Fransa), Guyana, Peru, Surinam, Venezuela
Koordinatlar3°9′36″G 60°1′48″B / 3.16000°G 60.03000°B / -3.16000; -60.03000
Yüzölçümü5.500.000 km2 (2.100.000 sq mi)
OluşturulmaDoğal
DurumHalka açık
Bitki türüBiyoçeşitlilik
Hayvan türüBiyoçeşitlilik
ÖzelliklerTropik yağmur ormanı' nın yarısı
Wikimedia Commons
Harita

Amazon yağmur ormanları, Amazon Havzası'nın çoğunu kaplayan bir yağmur ormanıdır.

Coğrafya

Güney Amerika'da yaklaşık beş buçuk milyon kilometrekarelik bir alanı kaplar. Brezilya, Peru, Kolombiya, Venezuela, Ekvador, Bolivya, Guyana, Surinam ve Fransız Guyanası olmak üzere dokuz ülkenin sınırları içerisinde bulunur. Ormanların %60'ı Brezilya, %13'ü Peru sınırları içerisindedir.[1]

Önemi

Amazon ormanları dünyada kalan yağmur ormanlarının yarısından fazlasını oluşturur ve dünyanın en büyük ormanıdır. Amazon ormanları, dünyadaki su kaynaklarının yüzde 20’sini oluşturur. Amazon ormanlarının en büyük özelliklerinden biri, atmosferdeki oksijen ve karbondioksit dengesini korumasıdır. Dünyadaki hayvanların çoğunun ihtiyaç duyduğu oksijenin bitkilerin ürettiği kısmının %20'si Amazon ormanlarında üretilmektedir.[1]

Biyolojik çeşitlilik

Ana madde: Biyoçeşitlilik

Amazon Ormanları içerisinde 40.000 ağaç çeşidi, 2.000 kuş çeşidi ve memeli hayvan, 2.200 balık çeşidi ile 128.843 çeşit omurgasız hayvan bulunur ve bu nedenle dünya üzerinde en fazla türe sahip olan ormandır. Dünyadaki hayvan ve bitki türlerinin de yüzde 10'unu barındıran Amazonlar, 8 ayrı Güney Amerika ülkesinde yaşayan 400'den fazla yerli kabileye de ev sahipliği yapıyor.[1]

Denizde yaşamayan tek denizineği türü olan amazon denizineği gibi çok sayıda endemik hayvan ve bitki barındırmaktadır.[2]

Ormansızlaşma

Braziya'nın Maranhão eyaletindeki ormansızlaştırılmış alanlar. (15 Temmuz 2016)
Ana madde: Ormansızlaşma

Amazon Ormanları'ndaki ormansızlaşmanın ana kaynakları insan yerleşimi ve arazilerin genişletilmesidir.[3] 2018 itibarıyla Amazon yağmur ormanlarının yaklaşık %17'si zaten yok edilmiş durumdadır. Bilim insanları, yok edilen alanın %20-25 oranına ulaştığında, artık doğu, güney ve orta Amazon Ormanları'nın orman dışı ekosistemlere, bozulmuş savanlara dönüşmesi için kritik eşike varılmış olacağını göstermektedir.[4][5]

1991 ve 2000 yılları arasında, Amazon'da kaybedilen toplam orman alanı 415.000 km²'den 587.000 km²'ye yükseldi ve kaybolan ormanın çoğu sığırların otlak alanı (ranç) haline geldi.[6] Amazon'da önceden ormanlaştırılmış arazinin yüzde yetmişi ve 1970'ten beri ormansızlaştırılmış arazinin yüzde 91'i hayvancılık meraları için kullanılmıştır.[7][8]

Çevre savunucuları, bölgenin ekonomik kalkınması adına ormanı yok etmek için yasadışı tomrukçular, madenciler ve arazi spekülatörlerini cesaretlendirdiği için Brezilya devlet başkanı Jair Bolsonaro’yu sorumlu tutuyor. Bolsonaro ise, bölgeyi yoksulluktan kurtarmanın bir yolu olarak korunmuş rezervlerde madencilik ve çiftçiliği teşvik etmeyi savunuyor.[9]

Yangınlar

Ana madde: 2019 Amazon orman yangınları

2019'un ilk 8 ayında,[10] Brezilya'da -yarısından fazlası Amazon bölgesinde olmak üzere- 72.843 yangın meydana geldi.[11][12][13] Ağustos 2019'da rekor sayıda yangın çıktı.[14] Brezilya Amazonundaki ormansızlaşma, 2018'in aynı ayına kıyasla Haziran 2019'da% 88'den fazla arttı.[15]

2019 Amazon orman yangınları küresel ölçekte bir kez daha dikkatleri bölge üzerinde topladı. 11 Ağustos 2019'da Brezilya'nın en çok bakir yağmur ormanı alanına sahip[16] ve en büyük eyaleti olan Amazonas, olağanüstü hâl ilan etti.[10] Yalnız 2019’un Ağustos ayında 30.900 yangın yaşandı.[9]

Resmî veriler, Brezilya'daki yangınların sayısının 2020'nin Temmuz ayında, bir önceki yılın aynı dönemine oranla %28 arttığını gösterdi.[9]

  • 22 Ağustos 2019 itibarıyla devam eden yangınların NASA uydu gözlem fotoğrafı.
    22 Ağustos 2019 itibarıyla devam eden yangınların NASA uydu gözlem fotoğrafı.
  • Brezilya'nın Mato Grosso eyaletindeki ormansızlaşmanın NASA uydu fotoğrafı. Ormandan tarlaya dönüşümler, daha soluk renkteki kare biçimindeki alanlar olarak görülmektedir.
    Brezilya'nın Mato Grosso eyaletindeki ormansızlaşmanın NASA uydu fotoğrafı. Ormandan tarlaya dönüşümler, daha soluk renkteki kare biçimindeki alanlar olarak görülmektedir.
  • Rondônia eyaletinde yangınlar ve ormansızlaşma.
    Rondônia eyaletinde yangınlar ve ormansızlaşma.
  • Amazon Ormanlarındaki orman katliamının bir sonucu: Ormanın üzerinde asılı kalın bir duman. (30 Eylül 2007)
    Amazon Ormanlarındaki orman katliamının bir sonucu: Ormanın üzerinde asılı kalın bir duman. (30 Eylül 2007)
  • Ormansızlaşmanın ağaçların doğal yaşam alanlarına etkisi.
    Ormansızlaşmanın ağaçların doğal yaşam alanlarına etkisi.

İklim değişikliği

Ana madde: İklim değişikliği

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c "Amazon ormanları ve ilginç özellikleri". Yumurtalı Ekmek. 8 Aralık 2015. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  2. ^ "Arkive closure". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  3. ^ Bierregaard, Richard; Gascon, Claude; Lovejoy, Thomas E.; Mesquita, Rita, (Ed.) (2001). Lessons from Amazonia: The Ecology and Conservation of a Fragmented Forest (İngilizce). Yale University Press. ISBN 978-0-300-08483-2. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  4. ^ "Amazon Rainforest 'heading to point of no return'" (İngilizce). 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  5. ^ "Amazon Tipping Point" (İngilizce). Science Advances. 21 Şubat 2018. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  6. ^ Centre for International Forestry Research (CIFOR) (2004)
  7. ^ Steinfeld, Henning; Gerber, Pierre; Wassenaar, T.D.; Castel, Vincent (2006). Livestock's Long Shadow: Environmental Issues and Options. Food and Agriculture Organization of the United Nations. ISBN 978-9-25105-571-7. 26 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2008. 
  8. ^ Margulis, Sergio (2004). Causes of Deforestation of the Brazilian Amazon (PDF). World Bank Working Paper No. 22. Washington, DC: The World Bank. ISBN 978-0-82135-691-3. 10 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2008. 
  9. ^ a b c "Amazon'daki Yangınların Sayısı Artıyor: Sadece Temmuz'da 6803 Yangın". İklim Haber. 4 Ağustos 2020. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  10. ^ a b Paraguassu, Lisandra (20 Ağustos 2019). "Amazon burning: Brazil reports record forest fires" (İngilizce). Euronews. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  11. ^ "'Record number of fires' in Brazilian rainforest" (İngilizce). BBC Online. BBC. 21 Ağustos 2019. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  12. ^ Yeung, Jessie; Alvarado, Abel (21 Ağustos 2019). "Brazil's Amazon rainforest is burning at a record rate". CNN (İngilizce). Turner Broadcasting System, Inc. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  13. ^ Garrand, Danielle (20 Ağustos 2019). "Parts of the Amazon rainforest are on fire – and smoke can be spotted from space". cbsnews.com (İngilizce). CBS Interactive Inc. 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  14. ^ "Record-breaking number of fires burn in Brazil's Amazon". CNBC (İngilizce). NBCUniversal. 21 Ağustos 2019. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  15. ^ "Brazil registers huge spike in Amazon deforestation". Deutsche Welle (İngilizce). 3 Temmuz 2019. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  16. ^ Zaitchik, Alexander; Rodrigues, Mauro Toledo (6 Temmuz 2019). "In Bolsonaro's Brazil, a Showdown Over Amazon Rainforest" (İngilizce). The Intercept ve Pulitzer Center on Crisis Reporting. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Amazon Ormanları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Brezilya</span> Güney Amerikada bir ülke

Brezilya, resmî adıyla Brezilya Federatif Cumhuriyeti, Güney Amerika'nın en büyük ve en kalabalık ülkesidir. Latin Amerika'nın %47,7'sini kaplayan Brezilya, Ekvador ve Şili haricinde Güney Amerika ülkelerinin hepsi ile sınır komşusudur. Başkenti Brasília ve en kalabalık şehri São Paulo'dur. Brezilya, 26 eyaletten ve bir Federal Bölgeden oluşan bir federasyondur ve Portekizcenin resmi dil olduğu tek Güney Amerika ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Orman</span> büyük bir alandaki yoğun ağaç topluluğu

Orman, belirli yükseklikteki ve büyüklükteki çeşitli ağaçlar, çalılar, otsu bitkiler, mantarlar, mikroorganizmalar, böcekler ve hayvanlar bütününü içeren, topraklı alanda genellikle doğal yollardan oluşmuş bir kara ekosistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Yağmur ormanı</span> yüksek yağış miktarı ile bütünleşik ormanlar

Yağmur ormanları, kapalı ve sürekli bir ağaç gölgeliği olan, neme bağlı bitki örtüsü barındıran, epifit ve lianaların varlığı ve orman yangını olmaması ile karakterizedir. Genelde tropikal yağmur ormanları veya ılıman yağmur ormanları diye sınıflandırılsalar da; subtropikal yağmur ormanları, kıyı yağmur ormanları, bulut ormanları, asma çalılıkları ve hatta kuru yağmur ormanları olarak tanımlanan alttürler de mevcuttur.

<i>Yengeç yiyen tilki</i> Güney Amerikalı köpekgil

Yengeç yiyen tilki, Maikong veya Orman tilkisi olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasına dahil Cerdocyon cinsinin günümüzdeki tek türü olup, Güney Amerika'ya özgü orta boylu bir tilkidir.

<span class="mw-page-title-main">Luiz Inácio Lula da Silva</span> 35. ve 39. Brezilya devlet başkanı

Luiz Inácio Lula da Silva veya tanınan kısa adıyla Lula, Brezilyalı siyasetçi, sendikacı ve Brezilya devlet başkanıdır. Daha önce iki dönem üst üste devlet başkanlığı görevini yürütmüştü. Siyasi kariyeri boyunca gelir eşitsizliği, yoksullukla mücadele ve Amazon ormanlarını korumak konusunda çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Manaus</span>

Manaus, Brezilya'nin kuzeyinde bir kenttir. Amazonas eyaletinin merkezi ve eyaletin en büyük şehridir. Rio Negro Nehri ve Solimõeş Nehri'nin kıyısında, bu ırmakların kavuşup Amazon Nehri'ni oluşturduğu mevkinin yakınında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Serra do Mar</span>

Serra do Mar güneydoğu Brezilya'da 1.500 km uzunluğunda sıradağ ve tepelik sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Atlas Ormanları</span> Brezilyada biyom

Atlas Ormanı, Brezilya'nın Atlantik kıyısında, kuzeyde Rio Grande do Norte eyaletinden güneyde Rio Grande do Sul eyaletine, iç kısımlarda Paraguay ve Arjantin'deki Selva Misionera olarak bilinen Misiones'e kadar uzanan bir ormandır.

<span class="mw-page-title-main">Jair Bolsonaro</span> 38. Brezilya devlet başkanı

Jair Messias Bolsonaro, Brezilyalı subay ve siyasetçi. 2019 ile 2023 yılları arasında Brezilya devlet başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">2019 Amazon orman yangınları</span>

Ulusal Uzay Araştırma Enstitüsü, Ocak-23 Ağustos 2019 tarihleri arasında ülkede en az 75.336 orman yangınının meydana geldiği bilgisini yayınladıktan sonra, 2019 Amazon orman yangınları küresel açıdan dikkat çekmeye başladı.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya mutfağı</span>

Brezilya mutfağı, Avrupa, Afrika ve Kızılderili mutfaklarının etkilerini taşır. Ülkenin yerli halkının çeşitliliği, göçmen nüfusu ve ayrıca büyük yüzölçümü nedeniyle bölgeden bölgeye ciddi farklılıklar gösterir. Bu, karakteristiğini bölgesel farklılıkların korunmasından alan bir ulusal mutfak kültürü yaratmıştır.

Paulinho Paiakan, Brezilya'nın yerli bir kabilesi olan Kayapo halkının lideri.

<i>Pyrilia barrabandi</i> Kuş türü

Pyrilia barrabandi, Psittacidae familyasında sınıflandırılan bir papağan türü. Eskiden, şimdi monotipik olan Pionopsitta cinsinde sınıflandırılıyordu

<span class="mw-page-title-main">Iwokrama Ormanı</span>

Iwokrama Ormanı, iç Guyana'da, Guiana Kalkanı'nın merkezinde yaklaşık 3.710 kilometrekare (1.430 sq mi) büyüklüğünde bir alanı kaplamaktadır ve dünyadaki son dört el değmemiş tropikal ormanlardan biri olarak kabul edilir. Yağışlarda, yer şekillerinde, insanlık tarihinde ve biyolojik topluluklarda önemli bir geçiş bölgesini temsil eder.

<span class="mw-page-title-main">Yeniden ağaçlandırma</span> Arazi yenileme yöntemi (ağaçların yeniden dikilmesi)

Yeniden ağaçlandırma, genellikle ormansızlaşma yoluyla tükenen mevcut ormanların ve ormanlık alanların (ağaçlandırma) doğal veya kasıtlı olarak yeniden stoklanmasıdır.

<i>Amazona brasiliensis</i>

Kırmızı kuyruklu papağan olarak da bilinen kırmızı kuyruklu amazon, Psittacidae ailesindeki bir papağan türüdür. Brezilya'nın güneydoğu eyaletleri olan São Paulo ve Paraná'daki kıyı bölgelerine endemiktir. Kuş, habitat kaybı ve yabani kuş ticareti nedeniyle tehdit altındadır ve Dünya'nın biyolojik olarak en çeşitli ekosistemlerinden birini koruma çabalarının bir sembolüdür. BirdLife International ve IUCN tarafından Neredeyse Tehdit Altında olarak kabul edilmektedir. 1991–92'de nüfus 2000 bireyin altına düştü. Devam eden koruma çabalarının ardından, 2015 yılına ait bir sayımda popülasyonun 9,000 - 10,000 arasına çıktığı tahmin edildi ve bu, bu türün daha önceki tehlikelerden kurtulmaya başladığını gösterdi. Yakın zamanda yapılan bir araştırma, bu türün popülasyonunun Güney Brezilya'daki Paraná eyaletinde sabit olduğunu ve son 12 yılda popülasyon eğilimi dalgalanmasını ortaya çıkardı.

<span class="mw-page-title-main">Amazon Havzası</span>

Amazon Havzası, Güney Amerika'nın Amazon Nehri ve kolları tarafından beslenen bölümüdür. Amazon drenaj havzası 6.300.000 kilometrekare (2.400.000 sq mi) bir alanı kaplamaktadır ve bu değer Güney Amerika kıtasının yaklaşık %35,5'ini oluşturmaktadır. Havza Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Fransız Guyanası (Fransa), Guyana, Peru, Surinam ve Venezuela ülkeleri sınırları içinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Cerrado</span>

Cerrado, Brezilya'nın, özellikle Goiás, Mato Grosso do Sul, Mato Grosso, Tocantins, Minas Gerais ve Federal Bölge eyaletlerinde bulunan geniş bir tropikal savan ekolojik bölgesidir. Cerrado biyomunun temel alanları Brezilya yaylaları Planalto'dur. Cerrado'nun ana habitat türleri, orman savan, ağaçlık savan, park savan ve otsu-odunsu savanadan oluşur. Savan sulak alanları ve galeri ormanları da dahildir. Brezilya'nın en büyük habitat türlerinin Amazon yağmur ormanlarından sonra ikinci en büyüğü olan Cerrado, ülkenin kara alanının yüzde 21'ini oluşturuyor.

<span class="mw-page-title-main">Dom Phillips</span>

Dominic Mark Phillips ya da Dom Phillips, İngiliz gazeteci ve köşe yazarı.

<span class="mw-page-title-main">2020 Batı Amerika Birleşik Devletleri orman yangını sezonu</span>

Batı Amerika Birleşik Devletleri 2020 yılında bir dizi büyük orman yangını yaşadı. Ağustos ayındaki şiddetli fırtınalar Kaliforniya, Oregon ve Washington'da çok sayıda orman yangınını meydana gelmiş, bunu Eylül ayı başlarında Batı Kıyısı'ndaki diğer yangınlar izlemiştir. Kuvvetli ve sert rüzgârlarla körüklenen ve sıcak, kuru arazilerle beslenen yangınlar rekor kıran mega yangınlara dönüşerek 410.000 kilometrekare fazla alanı yaktı, on binlerce itfaiyeciyi harekete geçirdi, on binden fazla binayı yerle bir etti ve en az 37 kişinin ölümüne neden oldu. Yangınlar, 16,5 milyar doları maddi hasar ve 3,384 milyar doları yangın söndürme masrafları olmak üzere 19,884 milyar doların üzerinde zarara yol açmıştır. İklim değişikliği ve kötü orman yönetimi uygulamaları orman yangınlarının şiddetine katkıda bulunmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.