Peru, ya da resmî adıyla Peru Cumhuriyeti Güney Amerika'nın batısında bir ülkedir. Kuzeyde Ekvador ve Kolombiya, doğuda Brezilya, güneydoğuda Bolivya, güneyde Şili ve batıda Büyük Okyanus'la sınırlıdır.
Vilcabamba, İnkaların, İspanyollar ülkelerini işgal ederken Peru'da sığındıkları şehirdir.
İnka medeniyeti, Güney Amerika'nın batı kıyısındaki And Dağları bölgesindeki Cuzco şehri civarında, efsanevi kralları ve ilk Sapa Inca olan Manco Capac'ın 11. yüzyılda Cuzco Krallığı'nı kurmasıyla başlamıştır. Manco Capac'ın soyunun egemenliğinde Krallık bölgedeki diğer Andlı topluluklar gibi büyümeye devam etmiş ve 1438 yılında adının birebir çevirideki anlamı yer sallayan olan Pachacutec liderliğindeki İnkalar sınırlarını genişleterek diğer Andlı toplulukları egemenlikleri altına almaya başlamışlardır. Böylece, Pachacutec Amerika kıtasında Kolomb öncesi var olan en büyük imparatorluk olan İnka İmparatorluğu'nu (Tawantinsuyu) kurmuştur.
Keçuva dilleri veya İnka dilleri veya topluca Keçuvaca, Güney Amerika'nın And Dağları'nın ortalarındaki bölgelerde konuşulan bir dil ailesi veya lehçe sürekliliğidir. Keçuvaca dil ailesinin bilinen bir akrabası yoktur ve Amerikan yerli dilleri içinde en çok konuşulan dil ailesidir.
Tupac aşağıdaki anlamlara gelebilir:
- Tupac Amaru Shakur, Amerikalı Rapçi, Aktör, Prodüktör, Şair, Senarist
- Tupac Inca Yupanqui, 1493'te ölen 10. İnka lideri
- Túpac Amaru, 1572'de ölen Peru'daki son yerli İnka lideri
- Túpac Amaru II, 1781'da ölen Peru kolonisinde İspanyollar'a karşı ayaklanmaların lideri
- Tupac Katari, 1750 ölen Bolivya yerli isyanlarının lideri
- Tupac Katari Gerilla Ordusu, Bolivya'da 1990'larda aktif olan bir yerli gerilla hareketi
Cusco, Orta Peru'nun And Dağları platosunda bir şehir olup, aynı isimli eyaletin başkentidir. 3.416 m yükseklikte bir konumdaki Cusco'nun 250.000 nüfusu vardır. Şehir, bir başpiskopos ve bir üniversitenin merkezidir. İnka Krallığı'nın başkenti olarak değişken tarihi, çevresindeki görülmeye değer yerleri ve And dağlarının ortasındaki konumu ile sahip olduğu doğa güzellikleri şehri, çok sayıda turist için çekim merkezi haline getirir. İnka harabe şehri Machu Picchu'ya giderken bir çıkış noktası olması, Cusco'yu dünyaca meşhur hale getirmiştir.
Túpac Amaru (1545-1572), son İnka hükümdarı.
İnka İmparatorluğu, Kolomb öncesi Amerika'nın en büyük imparatorluğudur. İnka terimi, yarı efsanevi kurucu Manco Capac'tan 1532'de İspanyollara yenik düşmüş Atahualpa'ya dek toplam 13 imparatordan oluşan bir hanedanın hükmettiği Kolomb öncesi Güney Amerika halklarının tarihi ve uygarlığına ilişkin her türlü olayı kapsayan bir ifadedir.
'Kutsal İnka Vadisi ya da Urubamba Vadisi, Peru Andları'nda yer alan, İnkalar'ın başkenti Cuzco yakınlarında bulunan bir vadidir. Yerli halkların yaşadığı bu vadi, Pisac ile Ollantaytambo arasındaki ve Urubamba Nehri'ne, diğer adlarıyla Vilcanota Nehri ya da Willkamayuya paralel kalan tüm alanı kapsar. Birçok nehrin aktığı küçük vadilerden oluşan Kutsal Vadi bu nehirler tarafından beslenir ve birçok İnka arkeolojik sit alanını barındırır. İnkalar'ın bu vadiye çok önem vermelerinin en önemli nedeni çok özel iklim koşullarına ve özel coğrafik özelliklere sahip olmasıdır. İnkalar, coğrafi özellikleri ve özel iklim koşulları nedeniyle bu vadiden çeşitli bakımlardan çok yararlanmışlardır. Vadi, topraklarının zenginliği sayesinde temel tarım merkezlerinden biri olmuş, imparatorluğun en önemli doğal sağlık merkezi olmasının yanı sıra en önemli mısır üretim bölgesi olmuştur. Aynı zamanda Peru'daki en iyi mısır burada üretilmiştir.
İnka Yahudileri olarak da bilinen B'nai Moşe Peru'nun başkenti Lima'nın kuzeyindeki Trujillo kentinde Yahudiliğe geçmiş küçük bir gruptur.
Manuel Rubén Abimael Guzmán Reynoso, takma adı Başkan Gonzalo, eski felsefe profesörü, Peru'daki Aydınlık Yol devrimci hareketinin lideri.
Alberto Kenya Fujimori, 28 Temmuz 1990 - 17 Kasım 2000 tarihleri arasında görev yapmış Japonya asıllı Peru devlet başkanı. Devlet başkanlığı sırasında önemli ekonomik reformlar yapmış, baskıcı bir idare kurmuş, insan hakları ihlallerinde bulunmuş ve solcu hareketlere karşı yargısız infazlar gerçekleştirmiştir.
Túpac Amaru Devrimci Hareketi, 1980'lerin başı ile 1997 yılları arasında Peru'da etkin olan Marksist devrimci grup ve Peru'daki iç çatışmaların başlıca aktörlerinden biri. Örgüte, tutsak edilene kadar Victor Polay Campos tarafından, 1997'deki ölümüne kadar da Néstor Cerpa Cartolini tarafından liderlik edilmiştir.
Amaro, amaru (keçuva) ya da katari (aymaraca), Güney Amerika And medeniyetlerinin mitolojisinde daha çok Tiwanaku ve İnka imparatorluklarıyla ilişkilendirilen efsanevi bir yılan veya ejderhadır. İnka mitolojisinde, amaru yeraltında yaşayan kocaman çift başlı bir yılandır. Bir kuş ve puma başıyla resmedilen amarular, Tiwanaku, Bolivya'daki Güneş Kapısı'ndaki basamaklı bir dağ veya piramit motifinin ortasındaki merkezi bir unsurdan ortaya çıkmaktadır. Amaru genellikle kuşa benzer ayak ve kanatlarla görülür ki böylece bir ejderhaya benzemektedir. Amaru'nun yeraltı dünyasının manevi aleminin sınırlarını aşabileceğine inanılıyordu.
Santiago Manuin Valera Perulu insan hakları aktivisti ve yerli lideri. Peru, Condorcanqui Eyaletinde doğdu. Peru'daki Aguaruna halkının kilit liderlerinden biriydi. Condorcanqui'nin Yerli Halklarına Saygı Mücadelesi Komitesi Başkanıydı.
II. Túpac Amaru İsyanı, Peru İspanyol Valiliği'ndeki Bourbon reformlarından yararlananlara karşı yerli kasikeler tarafından yönetilen, yerli ve mestizo köylülerin ayaklanmasıydı. Diğer nedenler arasında yaygın ekonomik gerileme ve yerli bir kasike ve isyanın orijinal lideri 2. Túpac Amaru'da vücut bulan İnka kimliğinin yeniden canlanması yer alır. 2. Túpac Amaru 1781'de yakalanıp idam edilirken, isyan başka liderler altında en az bir yıl daha devam etti. Gerçek İsmi José Gabriel Condorcanqui olan 2. Túpac Amaru, İsyan sırasında, büyük atası olan son İnka İmparatoru Túpac Amaru'ya ithafen bu ismi almıştır. İsyanın sonucunda Keçuvaca'nın konuşulması yasaklanmış ve Peru'nun bağımsızlığını kazanması'ndan sonra kısa bir canlanma yaşasa da zamanla dil eski prestijini kaybetmiştir.
José Gabriel Condorcanqui – II. Túpac Amaru olarak bilinen – Peru'da İspanyollara karşı büyük bir And isyanına önderlik eden yerli bir kasike idi. Kendini yeni bir İnka İmparatorluğu'nun Sapa İnkası olarak ilan etti. Daha sonra Peru'nun bağımsızlık mücadelesinde ve yerli hakları hareketinde efsanevi bir kişi ve İspanyol Amerika ve ötesindeki sayısız davaya ilham kaynağı oldu.