Alvar Muharebesi
| Alvar Muharebesi | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1578-1590 Osmanlı-İran Savaşı | |||||||||||
 Özdemiroğlu Osman Paşa Tebriz seferinde | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
 Osmanlı Devleti |  Safevî Devleti | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
| Özdemiroğlu Osman Paşa Cigalazade Sinan Paşa Mehmed Paşa | Hamza Mirza Kılıç Bey (ölü) | ||||||||||
| Güçler | |||||||||||
| 10-15.000 | 10.000 Safevi | ||||||||||
| Kayıplar | |||||||||||
| Nispeten hafif | 500-1.000 | ||||||||||
Alvar Muharebesi ya da Alivar Muharebesi, 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre, Özdemiroğlu Osman Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 21 Eylül 1585'te Hamza Mirza komutasındaki Safevî ordusunu mağlup ederek 25 Eylül 1585'te Tebriz'i ele geçirdi.
Muharebe öncesi
1583 yılında Erivan'ı ele geçirip Meşaleler Muharebesi'nde Safevî ordusunu hezimete uğratarak Şirvan'ı kesin olarak ele geçiren Osmanlılar seferlerinin müteakip hedefi olarak eski Safevî başkenti Tebriz'i belirlediler (Tebriz; 1514, 1534, 1535 ve 1548'de dört kez Osmanlılarca ele geçirilmiş, ancak mesafenin uzaklığı nedeniyle Osmanlı ordusu dört seferinde de kenti tahliye ederek çekilmişti).[1]
Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem Özdemiroğlu Osman Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 1584-1585 kışını Kastamonu'da geçirdikten sonra,[2] Amasya-Tokat-Sivas güzergahından Erzurum'a ulaştı. Safevî Şahı Muhammed Hüdabende'nin ordusunu Tebriz civarında topladığını duyan Özdemiroğlu Osman Paşa da buraya doğru ilerledi. Pasinler-Van-Çaldıran-Hoy-Merend-güzergahını takip ederek 20 Eylül'de Sufiyan'a ulaşan Osmanlı ordusuna karşı İranlılar iki stratejiyi tartıştılar: Birinci seçenek, Osmanlı ordusunun güzergâhındaki zahire ve su kaynaklarının tahribi, Tebriz'deki sivil halkın tahliyesi ve yıpranmış Osmanlı ordusuna kentin önlerinde büyük bir orduyla taarruzla imhası, ikinci seçenek ise Tebriz'in kalabalık nüfusuna istinaden savunma savaşı verilmesiydi. İkinci seçeneğe karar verilmesi üzerine, Tebriz'de istihkamlar ve barikatlar hazırlandı.
Muharebe
Sufiyan'den Tebriz'e ilerleyen Osmanlı ordusu ilk olarak Sufiyan önlerinde Safevi öncüleriyle karşılaştılar. Bunun üzerine Osmanlı ordusu muharebe düzeni alarak ileri harekâtını sürdürdü.[3] Buna göre; Van Beylerbeyi Cigalazade Sinan Paşa ve Diyarbakır Beylerbeyi Solak Ferhad Paşazade Mehmed Paşa askerleriyle birlikte ordunun önüne geçmiş, ordunun sağ kanadına Rumeli (kısıtlı sayıda) Anadolu ve Sivas askeriyle Anadolu Beylerbeyi Hasan Paşa, sol kanadına ise Halep Beylerbeyi Okçuzade Mehmed Paşa ile Erzurum ve Trablusşam askeri yerleşmişti. Maraş Beylerbeyi Davut Han ve Karaman Beylerbeyi Murad Paşa da ordunun artçılığını yapıyordu. Merkezde ise darbzenler ve arkasında Yeniçeriler vardı.[4]
Buna mukabil; Safevî şehzadesi Hamza Mirza komutasındaki birliklerle yaklaşık 5.000 piyade ve 5.000 süvari) Tebriz çevresindeki bahçelerde Osmanlı ordusunun yaklaşma yolu üzerine pusu kurarak beklemeye başladı. Osmanlı ordusunun Tebriz’in yaklaşık 18 kilometre kuzeybatısındaki Alvar'a yaklaşması üzerine pusudaki Safevi kuvvetleri mevzilerden çıkarak Osmanlı ordusuna sol yandan saldırdı ve Osmanlı ordusunun sağ kanadındaki Rumeli askeriyle çatışma başladı (21 Eylül 1585).[5]
Rumeli Delilerinin kethüdasının ilk çarpışmada öldürülmesi üzerine İran birliği baskısını artırarak Osmanlı sağ kanadını sıkıştırmaya başladı. Bunun üzerine Özdemiroğlu Osman Paşa kanadı takviye etmek amacıyla Van Beylerbeyi Cigalazade Sinan Paşa ve Diyarbakır Beylerbeyi Mehmed Paşa komutasındaki birlikleri gönderdi.
Bu birlikle doğrudan Hmaza Mirza komutasındaki İran birliğinin üzerine hücuma geçti. Sayı üstünlüğünü ele geçiren ve yaptıkları baskında sürpriz unsurunu kaybeden Safevî birliği sarsıldı ve bozulup esirler vererek ve ağır kayıplarla geri çekilmeye başladı.[5] İkindi vaktine kadar devam eden çarpışmalarda Van ümerasından Bilal oğlu Koçi Bey, İranlıların Pazuki Hakimi Kılıç Bey’i öldürüp Karadağ Hakimi ve Hamza Mirza’nın Divan beyini esir aldı.
Çekilen Hamza Mirza, Tebriz’in 12 mil uzağında asıl İran ordusuyla bekleyen babası Hudabende’ye katıldı. Özdemiroğlu Osman Paşa bu zaferde önemli rol oynayan Van Beylerbeyi Vezir Cigalazade Sinan Paşa, Diyarbekir Beylerbeyi Solak Ferhad Paşazade Mehmed Paşa, eski Şehrizor Beylerbeyi Çerkez İskender Paşazade, Bolu Beyi Mehmed Bey ve Bitlis Hakimi Şeref Han'ı ödüllendirdi[6]
Muharebe sonrası
Alvar'daki İran pususunu boşa çıkartarak Hamza Mirza'yı yenilgi halinde geri çekilmeye zorlayan Osmanlı ordusu yoluna devam ederek önce Tebriz'in kuzeyinden geçen Acısu'ya ilerleyerek şehrin önlerine geldi (23 Eylül). Çıkan çatışmalar sonucunda Osmanlı ordusunun topçu gücüne direnemeyeceğini anlayan Tebriz halkı ve garnizonu 25 Eylül 1585'te teslim oldu.[7]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "İslam Ansiklopedisi, "Tebriz" maddesi, İstanbul (2011), c.40, s.220". 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2022.
- ^ "Osmanlı-İran Siyasi Münasebetleri-I 1578-1590", Bekir Kütükoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul (1962), s. 147-148
- ^ "1585 Yılında Tebriz Seferine Çıkan Osmanlı Ordusunun İkmâl ve İaşesi", Orhan Kılıç, Askerî Tarih Bülteni, S. 46, Şubat 1999, s. 111-112
- ^ "Osmanlı-Safevî Mücadelesinde Askerî Harekât Alanı ve Muharebeler (1578-1590), Turgay Koçak, 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul (2016), s.62
- ^ a b Sultan III. Murâd Dönemi Osmanlı Şark Seferlerini İhtiva Eden İki Manzum Tarih: Âsafî'nin Şecâatnamesi ve Harîmî'nin Gonca-i Bâğ-ı Murâd'ı", Süleyman Eroğlu, International Journal of Humanities and Research, Şubat 2020, Yıl: 4, Sayı: 4, c.3, s.62
- ^ "Habeşistan'dan Kafkasya'ya Bir Osmanlı Paşası: Özdemiroğlu Osman Paşa", Çetin Sungur, Hacettepe Üniversitesi, Ankara (2012), s.129-130
- ^ "Iran at War", Dr. Kavekh Farookh, Osprey Publishing (2011), Oxford (2011), s.50
