İçeriğe atla

Alulim

Alulim (Sümerce: 𒀉𒇻𒅆), hüküm süren ilk kral olarak kabul edilen mitolojik bir Mezopotamya hükümdarıdır. Sümer Kral Listesi, Erken Hükümdarlar Ballad'ı ve diğer benzer kaynaklarda geçmektedir. Mitolojiye göre tanrılar tarafından atanmıştır ve böceklerin yaratıcısıdır. Erken Hanedan kaynaklarında yoktur ve Asurologlar tarafından kurgusal olarak kabul edilir. Adı daha sonra Yunanca, Arapça ve Farsça eserlerde korunmuştur.

İsim

Alulim'in adı çivi yazısıyla A2-lu-lim veya A-lu-lim olarak yazılmıştır. ve Sümerceden "kızıl geyik boynuzu" veya "kızıl geyik tohumu" olarak çevrilebilir. A-lu-lu olarak yazılan Alulu adlı başka bir doğrulanmış yazım, Akkadlaştırılmış bir biçimi temsil ediyor olabilir. Alulim adı, herhangi bir Erken Hanedan kaynağında tasdik edilmemiştir ve hiçbir zaman sıradan bir ad olarak kullanılmamıştır. Tek benzerlik, Fara'dan ve diğer Sargon öncesi sitelerden erken metinlerde Alulu adlı bireylerin ortaya çıkmasıdır.

Saltanat

Alulim, Asurologlar tarafından kurgusal bir figür olarak kabul edilir. Ona yapılan atıflar büyük ölçüde efsanevi eski hükümdarların listeleriyle sınırlıdır. Mitolojiye göre ilk Mezopotamya kralı olarak kabul edilir ve saltanatı efsanevi Nuh Tufanı'ndan öncedir. İlkel kralları listeleyen bilinen tüm kaynaklar, sürekli olarak Eridu'da yaşadığını belirtir. Saltanatı, doğaüstü bir şekilde uzun olarak tanımlanmıştır. Sümer Kral Listesi'ne göre Alulim, yerini 36.000 yıl hüküm süren Alalgar'a bırakmadan önce 28.800 yıl hükümdarlık yapmıştır. Ancak Sümer Kral Listesi'nin içeriğinin tarihsel gerçekliği yansıtmadığı varsayılır ve erken Mezopotamya kronolojisini yeniden oluşturmak için kullanılamaz. Alulim figürünün önceden var olan daha eski bir kaynaktan dahil edildiğine dair hiçbir kanıt yoktur. Saltanatının uzunluğuyla ilgili farklı bir görüş ise 36.000 yıl hüküm sürdüğüdür. Irving Finkel'e göre, diğer benzer metinler, 36.200 yıl (BM 40565 tableti) veya 67.200 yıl (WB 62 tableti) gibi başka değişken rakamlar verir.

Adapa ile Arasındaki İlişki

Alulim ile Adapa'nın aynı kişi olduğuna dair görüşler vardır. Geç geleneğe göre Adapa, Alulim'in veziri olarak görülmeye başlanmıştır. Alulim ve Adapa arasındaki ilişki, Helenistik dönemden bilinen hükümdarlar ve ilgili bilgeler listelerinde ve ayrıca Sultantepe'de bulunan ve Adapa'dan Alulim'e sözde "yazılı mektuplar" geleneğini izleyen bir mektup olarak etiketlenmiş, daha önce hasar görmüş bir metinde tasdik edilmektedir. Bununla birlikte, farklı bir gelenek bunun yerine Adapa'yı başka bir efsanevi kral olan Enmerkar'ın zamanında yaşadığını belirtmektedir.

Çeşitli Tasdikler

Mezopotamya edebiyatının diğer eserlerine çok sayıda gönderme yapmasıyla dikkat çeken Erken Hükümdarların Baladı'nda Alulim, Etana, Gılgamış, Ziusudra, Humbaba, Enkidu, Bazi ve Zizi ile birlikte ünlü antik figürler arasında listelenir. Hem Alulim gibi güney şehirleriyle ilişkilendirilen kralların hem de Etana gibi kuzeyde yaşayanların yan yana zikredilmiş olması, onun, güneyden kuzeye göçü döneminde yaşadığını gösteriyor olabilir. Alulim ayrıca Neo-Babil büyülerinde tarla zararlılarına karşı tasdik edilir, onu "tufandan önceki bir kral" olarak kabul eder, ancak bu bağlamda kendisine böceklerin yaratıcısı olarak da hitap edilir. Onları bir asayla kovma yeteneğine sahip ve Nergal'e ait tarlaların yabani otlarının temizlenmesinden sorumlu olarak tanımlanıyor. Aynı metinler, onun süt, yağ ve biradan hoşlandığına inanıldığını belirtir.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sümerler</span> Güney Mezopotamyadaki eski medeniyet ve tarihi bölge

Sümerler, yaklaşık MÖ 4000-2000 yılları arasında Irak'ın güneyinde yerleşik hayata geçmiş olup medeniyetin beşiği olarak bilinen coğrafi bölgede yaşamış bir uygarlıktır. MÖ 6'ncı ve 5'nci milenyumda Kalkolitik ve Erken Tunç Çağı dönemi arasında ortaya çıkmış olup Dünyanın bilinen en eski uygarlıklarından birisi olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mezopotamya</span> Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge

Mezopotamya, Orta Doğu'da, Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge. Mezopotamya günümüzde Irak, kuzeydoğu Suriye, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve güneybatı İran topraklarından oluşmaktadır. Büyük bölümü bugünkü Irak'ın sınırları içinde kalan bölge, tarihte birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Mezopotamya'da yer alan şehirler günümüzde sürekli gelişmektedir. Ayrıca bu bölgede bol miktarda petrol bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Babil</span> Mezopotamyada tarihi bölge ve devlet

Babil, Mezopotamya'da adını aldığı Babil kenti etrafında MÖ 1894 yılında kurulmuş, Sümer ve Akad topraklarını kapsayan bir imparatorluktur. Babil'in merkezi bugünkü Irak'ın El Hilla kasabası üzerinde yer almaktadır. Babil halkının büyük bir kısmını tarih boyunca çeşitli Sami asıllı halklar oluşturmuştur. Bölgede konuşulmuş en yaygın dil Akadca olmuş olmasına rağmen Sümerce dinî dil olarak kullanılmıştır. Aramice ise ilerleyen yıllarda bölgenin geçer dili konumuna gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Enlil</span> Antik Mezopotamya tanrısı

Enlil, daha sonra bilinen adıyla Elil veya Ellil, rüzgâr, hava, yeryüzü ve fırtınalarla ilgili Antik Mezopotamya tanrısıdır. İlk olarak Sümer panteonunun baş tanrısı olarak kaydedilen Enlil, daha sonra Akadlar, Babilliler, Asurlular ve Hurriler tarafından da tapınılan bir tanrı hâline gelmiştir. Enlil'in ana tapınma yeri, bizzat Enlil tarafından inşa edildiğine inanılan ve gökyüzü ile yeryüzünün "bağlantı noktası" olarak kabul edilen Nippur kentindeki Ekur tapınağıdır. Enlil, bazen Nunamnir olarak da anılmaktadır. Bir Sümer ilahisine göre, diğer tanrılar ona bakmaya cesaret edemez. MÖ 24. yüzyılda Nippur'un yükselişiyle birlikte önem kazanan Enlil kültü, MÖ 1230'da Elamlıların Nippur'u yağmalamasıyla zayıflamış ve sonuç olarak Mezopotamya panteonunun baş tanrısı ve Babil'in ulusal tanrısı Marduk tarafından konumu ele geçirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Enki</span>

Enki, su, bilgi (gestú), zanaatlar (gašam) ve yaratılışla (nudimmud) ilgili Sümer tanrısıdır. Anunnaki grubunun bir üyesidir. Daha sonra Akad (Asur-Babil) dininde Ea veya Ae olarak anılmıştır. Bazı bilim insanları tarafından Kenan dinindeki Ia ile özdeşleştirilir. İsmi Yunan kaynaklarında Aos olarak geçer.

<span class="mw-page-title-main">Adapa</span>

Adapa ya da Adaba, Mezopotamya mitolojisinde yaratılmış ilk insandır. Adapa Sümer kralları listesi'nde ulusun ilk lideri olarak geçer. Farklı biçimlerinde Oanes ve Alulim olarak da anıldığı olmuştur. Akadca'da ismi adamu, erkek insan anlamına gelir. Öykü tevrat anlatılarında yer alan yasak meyveden yiyen Âdem ile Havva'nın cennetten atılması öyküsü ile ilişkilendirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Akad İmparatorluğu</span> Mezopotamyada tarihi bir devlet

Akad İmparatorluğu veya Akkad İmparatorluğu, uzun ömürlü Sümer uygarlığından sonra Mezopotamya'nın ilk antik imparatorluğuydu. Merkezi, Akad şehri ve çevresindeydi. İmparatorluk, Mezopotamya, Levant ve Anadolu'da nüfuz sahibi oldu ve Arap Yarımadası'nda Dilmun ve Magan'a kadar güneye askerî seferler düzenledi.

Sümerce, Sümerlerin ana dili. Güney Mezopotamya'da MÖ 4000 yılında konuşuluyordu. MÖ 2000'li yılların başlarında yerini konuşma dili olarak Akadcaya bıraktı ancak Mezopotamya'da MS 1. yüzyıla kadar kutsal, şölensel, edebî ve bilimsel bir dil olarak kullanılmaya devam etti. Daha sonra ise bu dil 19. yüzyıla kadar unutuldu. Mezopotamya'da konuşulan diğer dillerin aksine Sümercenin izole dillerden olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Firavun</span> Antik Mısırda hükümdarlara verilen isim

Firavun Antik Mısır'da hükümdarlara verilen isim. "Büyük Ev, Saray" anlamını taşıyan kelime daha sonraları hükümdardan bahsetmek şeklini almıştır. Firavunlar aynı zamanda tanrı Horus'un yeryüzündeki simgesi ve beşinci hanedandan sonra da güneş tanrısı Ra'nın oğlu olarak da kabul ediliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hammurabi</span> Babil’in altıncı kralı

Hammurabi, Amori kökenli Birinci Babil Hanedanlığı'nın altıncı kralıdır. Orta kronolojiye göre y. MÖ 1792'den y. MÖ 1750'ye kadar hüküm sürmüştür. Hammurabi'den önce, sağlığı bozulduğu için tahttan feragat eden babası Sin-Muballit hükümdarlık yapmıştır. Hammurabi, hükümdarlığı sırasında Elam bölgesiyle Larsa, Eşnunna ve Mari şehir devletlerini fethetmiştir. Asur Kralı I. İşme-Dagan'ı devirip İşme-Dagan'ın oğlu Mut-Aşkur'u haraç ödemeye zorlayarak neredeyse Mezopotamya'nın tamamını Babil egemenliği altına almıştır.

<span class="mw-page-title-main">İnanna</span> Sümer tanrıçası

İnanna ; aşk, güzellik, seks, savaş, adalet ve siyasi güçle ilişkilendirilen antik Mezopotamya tanrıçasıdır. Sümerlerde kendisine "İnanna" adıyla ibadet edilirken daha sonraki dönemlerde Akad, Babil ve Asurlular tarafından İştar olarak tanımlanmış ve "Cennetin Kraliçesi" olarak anılmıştır. Ana tapınma merkezi Uruk'taki Eanna Tapınağı'dır ve buranın koruyucu tanrıçası kabul edilmiştir. Venüs gezegeniyle ilişkilendirilmiş ve aslan ile sekiz köşeli yıldız, en belirgin sembolü olmuştur. İştar'ın kocası, daha sonraki dönemlerde Tammuz olarak anılacak olan Tanrı Dumuzid iken yardımcısı (sukkal) ise sonraki dönemlerde erkek tanrılar İlabrat ve Papsukkal ile bir tutulacak olan Ninşubur'dur.

<span class="mw-page-title-main">Lugal</span>

Lugal, Sümercede "kral, hükümdar" anlamına gelen sözcük. Kelimenin tam anlamıyla bu terim "büyük adam" anlamına gelir. Sümer dilinde lú "𒇽" "insan", gal "𒃲" ise "büyük" veya "büyük" anlamına gelir. İlk Çağ Mezopotamya'sında birçok kenti egemenliği altına alan rahip-kral özelliğine sahiptir. Lokal güç sahibidir. Mezopotamya sitelerinde halkça, tanrıların yeryüzündeki vekili sayılan başkanların adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gudea</span>

Gudea (Sümerce 𒅗𒌣𒀀 Gu3-de2-a), yaklaşık MÖ 2144–2124 tarihlerinde Güney Mezopotamya'daki Lagaş bölgesini yöneten hükümdardır (ensi). Muhtemelen şehirli değildi fakat Lagaşlı hükümdar Ur-Baba'nın (MÖ 2164–2144) kızı Ninalla ile evlendi böylece Lagaş hanedanlığına girmeyi başardı. Kendisinden sonra oğlu Ur-Ningirsu başa geçti. MÖ 2125 yılına ait bir çift terakota silindir olan Gudea silindirlerini oluşturmuştur ve bu silindirler, 1877 yılında Telloh (antik Girsu), Irak'taki kazı sırasında keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lamaştu</span>

Mezopotamya mitolojisinde, Lamaştu dişi demon, canavar, kötü niyetli tanrıça veya yarı tanrıçadır. Lamaştu, kadınları doğum yaparken tehdit ederdi ve bebeklerini emzirme sırasında kaçırmaya çalışırdı. Kaçırdığı çocukların kemiklerini kemirir ve kanını emerdi. Gökyüzü Tanrısı Anu'nun kızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ur-Nammu</span> Sümer kralı

Ur-Nammu, birkaç yüzyıllık Akad ve Guti egemenliğinin ardından Güney Mezopotamya'da Üçüncü Ur Hanedanı'nı kuran Sümer kralıdır. En önemli başarısı devleti yeniden yapılandırmasıdır ve günümüze ulaşan en eski yazılı hukuk örneği olan Ur-Nammu Kanunları ile tanınmaktadır. "Ur, Sümer ve Akad Kralı" unvanına sahip olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sümer ve Akad kralı</span> antik Mezopotamya kraliyet unvanı

Sümer ve Akad Kralı, antik Mezopotamya'daki Akad İmparatorluğu hükümdarlarının, sahip oldukları "Akad Kralı" yönetici ünvanıyla "Sümer Kralı" ünvanını birleştirmesiyle meydana gelen bir kraliyet ünvanıdır. Ünvan, Akad'lı Sargon tarafından kurulan antik imparatorluğun mirası ve ihtişamı üzerinde aynı anda bir hak iddia etmiş ve güneyde Sümer ve kuzeyde Akad bölgelerinden oluşan Aşağı Mezopotamya'nın tamamını yönetme iddiasını dile getirmiştir. "Sümer Kralı" ve "Akad Kralı" Ünvanlarının her ikisi de Akad kralları tarafından kullanılmasına rağmen ünvan, Yeni Sümer kralı Ur-Nammu'nun hükümdarlığına kadar birleşik haliyle takdim edilmemiştir. Ur-Nammu, bu ünvanı Aşağı Mezopotamya'nın güney ve kuzey kısımlarını kendi yönetimi altında birleştirme çabasıyla yaratmıştır. Daha önceki Akad kralları, Sümer ile Akad'ı bu şekilde birbiriyle bağlama aleyhinde olabilirler.

Sümer Guti Hanedanı veya Sümer Kral Listesinde Guti Hanedanı Sümer Kral Listesinde yer alan, Gutiler'in Sümer bölgesine hakim olduğu dönemdeki kralları ve hüküm sürelerini gösteren listedir.

<span class="mw-page-title-main">Hušbišag</span>

Hušbišag veya Hushbishag, Ölüler Diyarı'nın Sümer tanrıçasıdır. Namtar'ın eşi ve Hemdikug'un annesidir.

Yamhad; Halep, Suriye merkezli eski bir Sami krallığıdır. Krallık, MÖ 19. yüzyılın sonunda ortaya çıkmış ve sınırlarını genişletmek için hem askeri hem de diplomasi gücüne güvenen Yamhad Hanedanı kralları tarafından yönetilmiştir. Krallık, kuruluşundan itibaren sınır komşuları Mari, Qatna ile Asur'un saldırılarına direnmiş ve I. Yarim-Lim'in eylemleriyle döneminin en güçlü Suriye krallığına dönüşmüştür. MÖ 18. yüzyılın ortalarında, güneyi hariç Suriye'nin çoğu, ya doğrudan mülk olarak ya da vassallık yoluyla Yamhad'ın yetkisi altına girmiştir. Yaklaşık bir buçuk yüzyıl boyunca Yamhad; Kuzey, Kuzeybatı ve Doğu Suriye'ye egemen ve Mezopotamya'da Elam sınırındaki küçük krallıklar üzerinde nüfuz sahibi olmuştur. Krallık, Hititler tarafından yok edilmiş ve ardından MÖ 16. yüzyılda Mitanni tarafından ilhak edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lugal-dalu</span>

Lugal-dalu muhtemelen MÖ 2500 civarında, MÖ 3. binyılın ortalarında Adab şehrinin Sümerli bir hükümdarıydı. Adı Sümer Kral Listesi'nde yer almaz, ancak varlığı adını taşıyan bir heykelden bilinmektedir. Heykel, I. En-anna-tum'un oğulları Meannesi veya Entemena gibi diğer Sümer krallarının heykelleriyle benzer bir stile sahiptir.