İçeriğe atla

Altuntaş Harezmşah

Altuntaş (ö. 1032), 1017'den 1032'deki ölümüne kadar Harzemşah olan Türk komutan.[1]

Altuntaş aslen Gazneli Sebüktegin'e hizmet eden köle bir komutandı.[1] 1008 yılında Belh yakınlarındaki Şarkhiyan'daKarahanlılara karşı yapılan ve Gaznelilerin galip geldiği savaşta başrol oynadı. 1011 yılında Sabuk Tegin'in oğlu Gazneli Mahmud tarafından Herat'a vali olarak atandı.

1017'de Gazneli Mahmud, Harezm bölgesini Memunidlerin elinden aldı ve Altuntaş'ı buraya vali olarak atadı.[1] Harezm bölgesini yöneten kişiler Harzemşah unvanını kullanırdı. Altuntaş'ın Harezmşah olarak buradaki görevi, Oğuz ve Karlukların bölgeye akın yapmasını engellemekten ibaretti. Ayrıca Mahmud'un Karahanlı hükümdarı Ali-tigin'e karşı başlattığı 1025 askeri seferine katılmıştır.

Altuntaş, Gaznelilere olan bağlılığından asla taviz vermemiştir. 1032'de Debusiye savaşında bir orduyu komuta etti.[2] Sonuçsuz kalan ve çıkmaza giren çatışma sonucu Altuntaş ordusunu kurtarmayı başardı ancak çatışmada aldığı yaralar nedeniyle öldü.[3] Harun ve İsmail Handan adında iki oğlu vardı. Harun, fiilen Harezm'in hükümdarı olmasına rağmen, ölümünden sonra Harzemşah olmadı.

Notlar

  1. ^ a b c The Political and Dynastic History of the Iranian World, C.E. Bosworth, The Cambridge History of Iran, Vol. 5, Ed. J. A. Boyle, (Cambridge University Press, 1968), 8.
  2. ^ The Political and Dynastic History of the Iranian World, C.E. Bosworth, The Cambridge History of Iran, 19.
  3. ^ The Ghaznavids, C.E. Bosworth, History of Civilizations of Central Asia, Vol.4, (Unesco, 1998), 108.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gazneliler</span> Orta Asyada eski bir Türk devleti

Gazneliler, 963-1186 yılları arasında Maveraünnehir, Afganistan, Hindistan'ın kuzeyi ve Horasan'da hüküm sürmüş olan Türk devleti. Gazneliler adlarını başkent edindikleri, hâlen Afganistan sınırları içinde bulunan Gazne şehrinden almıştı. Mahmud-ı Gaznevî'nin Yemînüddevle lakabına atıfla bu hanedana Yemînîler denilmektedir. Ayrıca hanedanın babası Sebük Tigin'e atıfla Sebük Teginîler olarak da anılmaktadır. Gazne Devleti'nden önce bu topraklarda hüküm sürmüş olan Fars asıllı Samanîlerin siyasi ve kültürel etkisinden dolayı Gazneli Türkler, zaman içerisinde Farslaşmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Harezm</span>

Harezm, Ceyhun Nehri'nin Aral Gölü'ne döküldüğü yerin her iki yanında yer alan tarihsel bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Gaznevî</span> Gazne Devleti hükümdarı

Mahmud Gaznevî veya Gazneli Mahmud, , 998-1030 yılları arasında hüküm sürmüş olan Gazne Devleti hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ziyârîler</span>

Ziyariler ya da Zeyariler, Hazar Denizi'nin güneyinde, 927-1090 yılları arasında hüküm süren Gilek kökenli bir hanedandır.

<span class="mw-page-title-main">Salgurlular</span> Vikimedya liste maddesi

Salgurlular, 1148-1286 tarihleri arasında İran'ın Fars bölgesinde hüküm süren Türk hanedanıdır. Hanedan adını yirmi dört Oğuz boyundan biri olan Salgur'dan alır. Selçukluların Fars meliki Melikşah b. Mahmûd'un bölgede yaşayan Salgurluların reisi olan, atabeyi Muzafferüddin Sungur b. Mevdûd'un kardeşini suçsuz yere öldürmesi üzerine Atabeg Sungur isyan etti. 1148'de Melikşah'ı yenilgiye uğratıp Şiraz'ı ele geçirdi ve Salgurlular veya Fars Atabegleri adıyla bilinen hanedanın temellerini attı.

Kâim Bi-Emrillah, yirmi altıncı Abbasi halifesi.

<span class="mw-page-title-main">Mansûr bin Nûh bin Mansûr</span> Sâmânî emiri

Mansûr bin Nûh bin Mansûr, 997-999 yılları arasında hüküm süren Samanî hükümdarı. II. Nuh'un oğludur.

<span class="mw-page-title-main">I. Mesud (Gazneli)</span>

I. Mesud, 1031-1041 yılları arasında hüküm süren Gazne Devleti sultanıdır.

<span class="mw-page-title-main">İran hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

İran hükümdarları listesi coğrafyacılara tarafından Büyük İran bölgesi olarak tanınan arazilerde kurulan devletlerde hükûmet süren tüm imparatorluk, krallıklar ve hükümdarlıklarda hukuken idareci olan hükümdarların listesidir.

Ali Tigin, Karahanlı devletinin Maveraünnehir bölgesi hükümdarı, İlig Hanlar hanedanından (1017-1034). Türk idare teşkilâtına göre iç siyasette serbest, fakat önemli dış işlerde Büyük Hana bağlıydı. Hâkimiyeti elinden alınınca (1020), Karahanlı hükümdarı Yusuf Kadir Arslan Handana kaçarak başkent Buhara'ya geldi, bölgeyi istila etti. Karahanlı hükümdarına karşı Selçuklu Oğuzlarının başı Arslan Yabgu ile anlaştı. Bu anlaşmayı öğrenen Arslan Han, kardeşi İlig Arslan'ı müttefiklerin üzerine gönderdiyse de İlig Arslan yenildi. Gazne hükümdarı Sultan Mahmud, Ali Tigin ve Arslan Yabgu birleşmesini tehlikeli gördüğü için, onlara karşı harekete geçti; Maveraünnehir bölgesine girdi. Karahanlı hükümdarı Yusuf Kadir Han da hücuma geçerek Semerkand'a kadar olan bölgeyi istila etti. Arslan Yabgu ile Alı Tigin bu durumda ayrı ayrı hareket etmeye karar verdiler. Ali Tigin alelacele Buhara'yı terk etti (1025). Bir süre sonra memleketine gelerek düşmanlarını temizledi.

Diyaülmülk Ahmed bin Nizâmülmülk, Büyük Selçuklu İmparatorluğu ve daha sonra Abbasiler'in İranlı veziri. Selçuklu Devleti'nin ünlü veziri Nizâmülmülk'ün oğludur.

Şah Melik, Yengi-kent ve Cend Oğuzları Yabguluğu'nun başı; Harezmşahlar Devleti'nin valisi ve daha sonra da hükümdarı (1041-1042). 1042'de Çağrı Bey tarafından öldürüldü. Sonradan Büyük Selçuklu İmparatorluğu Sultanı Tuğrul Bey'in eşi olacak olan Altuncan Hatun'un ilk kocası idi.

Cevher Hatun bilinmeyen bir tarihte Gazneli III. Mesud ile evlenerek onun ikinci karısı olan Selçuklu prensesiydi.

Kendisi Gazneli ordusunda bir komutandır. Kendisi bir memlüktür. Yani esir ya da köleyken seçilerek devlet makamlarına kadar yükselmiştir. Gazneli Sultanı Sultan Mahmud 1000-1001 yıllarında Altuntaş'ı Herat'a vali tayin etti. Altuntaş Sultan Mahmud ile Karahanlı hanı İlig Nasr Han arasında geçen savaşta sağ kanadı yönetti. Ayrıcana Altuntaş Sultan Mahmud'un Hindistan seferlerine katıldı ve Sultan Mahmud ile Yusuf Kadir Han arasındaki müzakerelere katıldı.

Beydoğdu, Beg Togdı, Beğ Togdı, Hâcib Beg Togdı, Gaznelilerin emrinde görev yapan köle Türk komutandı. Daha sonrasında gözden düşerek idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şemsülmülk Nasr</span>

Şemsülmülk Nasr, 1068'den 1080'e kadar Maveraünnehir'de hüküm süren Karahanlı hükümdarıydı. Hanedanlığın en büyük hükümdarlarından biriydi.

Tâceddin Yıldız Gurlular döneminde yaşamış bir Türk gulam idi. Gurlu sultanı Muhammed'in ölümünün ardından Gazne’nin ‘de facto’ hükümdarı oldu.

Süleyman Şah bin Muhammed 1159'dan 1160'a kadar hüküm süren Selçuklu Sultanı.

<span class="mw-page-title-main">II. Muhammed (Irak Selçuklu meliki)</span>

II. Muhammed bin Mahmud, 1153-1159 yılları arasında hüküm süren Selçuklu Sultanı. II. Mahmud'un oğlu ve III. Melikşah'ın kardeşiydi. Cambridge İran Tarihi, Sultan Muhammed'in "Hanedanın Irak'ta bozulan otoritesini yeniden tesis etmek için enerjik bir şekilde çalıştığını" belirtir.

Melikşah bin Mahmud III. Melikşah olarak bilinir, 1152-53 arasında hüküm süren Büyük Selçuklu Sultanıdır. II. Mahmud'un oğludur. 1153'te tahttan indirildi ve yerine kardeşi Muhammed geçti. 1160 yılında Melikşah öldükten sonra oğlu Mahmud, Selçuklu tahtına rakip olarak kullanılmak amacıyla Salgurlular tarafından İstahr'da tutuldu.