İçeriğe atla

Altiatlasius

Altiatlasius
Yaşadığı dönem aralığı: 57 myö
Tanesiyen[1] 
PreЄ
J
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Primates
Cins:Altiatlasius
Sigé vd., 1990[2]
Tip tür
Altiatlasius koulchii
Sigé vd., 1990

Altiatlasius, Fas'tan Geç Paleosen'e (57 myö) tarihlenen ve bilinen en eski primat olan, soyu tükenmiş bir memeli cinsidir. Cinse ait tek tür olan Altiatlasius koulchii, 1990 yılında tanımlanmıştır.[1]

Gerçek taksonomik konumu tartışmalıdır. Ayrıca, bir plesiadapiform (primatlarla yakından ilişkili olduğu düşünülen soyu tükenmiş bir ağaçta yaşayan memeli grubu) olarak sınıflandırılması veya bir omomyid (bir fosil tarsiiform dalı olduğu düşünülen grup) olarak bir euprimat olarak tanınması gerektiği öne sürülmüştür, erken bir tarsiiform veya en eski bazal maymun olabilir (maymunlar ve insansı maymunların dahil olduğu anthropoidea grubu).

Evrimsel tarih ve taksonomi

Altiatlasius koulchii, potansiyel olarak bilinen en eski euprimat,[3] sadece on ayrı üst ve alt azı dişinden ve bir mandibula parçasından bilinmektedir.[a][6][7] Bu fosiller Fas'ın Paleosen devrine tarihlenmiş (yaklaşık 57 milyon yıl önce), Ouarzazate Havzasındaki Jbel Guersif Formasyonu'ndan geliyor.[b][6] İlk olarak 1990 yılında Sigé ve diğerleri tarafından tanımlanmıştır.Altiatlasius'un başlangıçta bir omomyid olduğu ileri sürülmüştür, muhtemelen haplorhinler ile tarsierler arası bölünemeye yakın bir zamanda yaşamıştır. Aynı zamanda Tialinidae ailesi (avrupa Plesiadapiformları) içinde sınıflandırılmıştır.[6][7] Diğer sınıflandırmalar, bunların bazal euprimatlar, eosimiid benzeri maymunlar,[9] veya erken bir tarsiiform olduklarını varsayar.[7] Birçok sınıflandırma Altiatlasius'u en eski bazal maymun olarak kabul eder.[9][6] Godinot (1994) ve Bajpai ve diğerleri. (2008) her ikisi de erken antropoid (maymun) olduğu görüşünü desteklemektedir.[10]

Erken Eosen fosil primatı Algeripithecus (başlangıçta en eski bazal simiyen olduğu düşünülen, Cezayir) ile birlikte Altiatlasius, maymunların Afrika kökeni için argümanları güçlendirmiştir.[3] Bununla birlikte, Algeripithecus'un ek fosil kalıntıları bulunduğunda, bir haplorin yerine bir strepsirrhine primat olduğu gösterildi ve onu lemuriformlarla (yaşayan lemurlar ve lorisoidler) en yakından ilişkili olduğu düşünülen bir grup olan azibiidler ile yerleştirdi.[9][11] Algeripithecus, daha fazla fosilin keşfiyle radikal bir şekilde yeniden sınıflandırıldığından, Altiatlasius'un eşit derecede parçalı kalıntıları, filogenetik yakınlıklarını sorgulanabilir hale getiriyor. Ayrıca, Altiatlasius ile ilk parapithecoidler arasında fosil kayıtlarındaki 20 milyon yıllık boşluk, maymunlar için Afrika kökenleri hipotezinin geçerliliği hakkında soruları gündeme getiriyor.[9]

Notlar

  1. ^ Bölgede bir alt azı dişi ve iki yarım diş de bulundu ve Altiatlasius ile ilişkili olduğundan şüpheleniliyor.[4][5]
  2. ^ Moleküler saat çalışmalarına göre, tüm primatların son ortak atasının 63 ila 90 milyon yıl öncesine ait olduğu tahmin ediliyor. Yine de en eski tahminler fosil kayıtlarıyla çelişiyor[8]

Kaynakça

  1. ^ a b "PBDB". paleobiodb.org. 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021. 
  2. ^ "Altiatlasius". Mindat.org. 
  3. ^ a b Williams, Kay & Kirk 2010.
  4. ^ Tabuce et al. 2009, s. 4091.
  5. ^ Seiffert et al. 2010, s. 370.
  6. ^ a b c d Seiffert et al. 2010.
  7. ^ a b c Gunnell & Rose 2002.
  8. ^ Godinot 2006, s. 458–460.
  9. ^ a b c d Tabuce et al. 2009.
  10. ^ Williams, Kay & Kirk 2010
  11. ^ Godinot 2006.

Alıntılanan literatür

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Primat</span> memeli takımı

Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler, memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.

<span class="mw-page-title-main">İnsansılar</span> Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası

İnsansılar veya insansı maymunlar (Hominoidea), Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası. İnsansılar üst familyası iki familyaya bölünür: Gibongiller veya küçük insansı maymunlar (Hylobatidae) ve insangiller veya büyük insansı maymunlar (Hominidae).

<i>Aegyptopithecus</i>

Aegyptopithecus, Mısır'da Çöl bölgesi Fayyum'da bulunmuş bazal antropoid cinsi. Adı Mısır Maymunu anlamına gelen, günümüzde daha yaygın olarak Propliopithecus diye adlandırılan bu soyu tükenmiş maymun cinsiyle ilişkili canlıya ait fosil kemikler, 38 ila 29.5 milyon yıl öncesine tarihlenir.

<span class="mw-page-title-main">Islak burunlu primatlar</span> primatların alt takımı

Islak burunlu primatlar, Madagaskar'ın makimsileri, Afrika'nın galagoları ve pottoları ile Hindistan ve Güneydoğu Asya'da yaşayan lorislerden oluşan bir primat alt takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kuru burunlu primatlar</span> primat alt takımı

Kuru burunlu primatlar, primatlar (Primates) takımının, Simiiformes ve Tarsiiformes infra takımlarını içeren bir alt takımı. Nemli burunlu primatlar alt takımı ile birlikte, primatlar (Primates) takımını oluşturular.

<span class="mw-page-title-main">Tarsiiformes</span> primat infra takımı

Tarsiiformes; bir zamanlar Avrupa, Kuzey Afrika, Asya ve Kuzey Amerika'da yaşamış, ancak mevcut türlerinin tümü Güneydoğu Asya adalarında bulunan bir primat infra takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Dünya maymunları</span> mevcut tüm (insan hariç) Amerikalı primatlar

Yeni Dünya maymunları veya yassı burunlu maymunlar (Platyrrhini), bir maymun grubudur. Bu grup Amerika kıtasında yaşayan insan hariç tüm primatları kapsar. Eski Dünya maymunları ve cadı makigiller ile birlikte kuru burunlu maymunlar grubunu oluştururlar.

Fosil primatlar listesi soyu tükenmiş olan primatların fosil kayıtlarından oluşan bir listesini içerir. Primatların genellikle muhtemelen böcek ve meyve ile beslenen küçük ve özelleşmemiş memelilerden evrimleştiği düşünülür. Ancak, primatların kesin kökeni tartışmalı olup bunun yanında primatların ilk atalarının da kendileri gibi ağaçlarda yaşamış olduğuna dair güncel olarak sorgulanmaktadır. Ayrıca diğer başka memeli türlerinin de ağaçlarda yaşayan canlılar olduğu ve bu ağaçsıl memelilerin primatlara benzer özellikler geliştirmedikleri de bilinmektedir. Günümüzde Purgatorius ve Plesiadapis gibi bazı iyi bilinen cinslerin uzun bir süre en eski primatlar olduğu düşünülmüş olsa da onları genellikle Euarchontoglires üst takımı içindeki yeni Plesiadapiformlar takımına dahil eden özellikle son dönem yazarları tarafından ilk primat olarak kabul edilmezler. Bazı yazarlar karışıklıkları önlemek için rütbesiz bir terim olan Plesiadapiformlara dahil olan Euprimatlar tanımını kullanır. Gayri resmi olan bu isim buradaki listede kullanılmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Simiyen</span> primat infra takımı

Simiyenler, antropoidler ya da yüksek primatlar (Simiiformes); köpeksi maymunlar (Cercopithecoidea) ve insansılar üst familyalarından oluşan Eski Dünya maymunlarını (Catarrhini) ve Yeni Dünya maymunlarını (Platyrrhini) içeren bir primat infra takımıdır. Genelde "maymun" adıyla anılır.

<span class="mw-page-title-main">Eosimiyen</span> tarih öncesi primat familyası

Eosimiyen (Eosimiidae), en eski simiyenler olduğu düşünülen bir soyu tükenmiş primat familyasıdır.

<i>Purgatorius</i> tarih öncesi plesiadapiform cinsi

Purgatorius, Paleosen döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış, Plesiadapiformes'in öncüsü olduğu düşünülen plasentalı memeli cinsi. Purgatorius, Protungulatum ile birlikte, bilinen en eski plasentalı memelilerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Adapiformes</span> soyu tükenmiş primat infra takımı

Adapiformes veya Adapoidler, Eosen ila Miyosen dönemleri arasında yaşamış bir erken primat grubudur. Adapiformlar kuzey yarımkürenin çoğuna ve ayrıca tropikal Asya'ya kadar güneye ulaştılar. Grup Eosen'den Miyosen çağına kadar yaşadı. Bazı adapiformlar yaşayan makilere benziyordu.

<i>Archicebus</i> Erken Eosen zamanında ormanlarda yaşamış primat cinsi (~ 55 milyon yıl önce)

Archicebus, erken Eosen ormanlarında yaşamış bir fosil primat cinsidir. 2003 yılında orta Çin'deki Hubei eyaletindeki Jingzhou'da keşfedilmiştir.

<i>Saadanius</i>

Saadanius, topluca Eski Dünya maymunları olarak bilinen köpeksi maymunlar ve insansı maymunlarının son ortak atasıyla yakından ilişkili olan, fosilleri Erken Oligosen'e tarihlenen bir primat cinsi. Cins, sadece 29 ila 28 milyon yıl öncesine tarihlenen tek bir kısmi kafatasından bilinen tek tür Saadanius hijazensis ile temsil edilir. 2009 yılında batı Suudi Arabistan'daki Mekke yakınlarında keşfedildi ve ilk olarak 2010 yılında hem yaşayan hem de fosil Eski Dünya maymunları ile karşılaştırıldıktan sonra tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Makimsilerin evrimi</span>

63 milyon yıldan kısa bir süre önce diğer primatlardan ayrılan Strepsirrhini alt takımına ait olan makimsiler (Lemuroidea), en az 40 milyon yıl boyunca Madagaskar adasında evrimleşmiştir. Kök pramitlerle bazı özellikleri paylaşırlar ve bu nedenle çoğu zaman modern maymunların ve insansı maymunların ataları sanılır. Bunun yerine, sadece ilkel primatlara benzedikleri söylenebilir.

Branisella, yaklaşık 26 milyon yıl önce sırasında, şimdiki Bolivya'da olan Salla Formasyonundan, yalnızca Branisella boliviana türünü içeren, Yeni Dünya maymunlarının soyu tükenmiş bir cinsidir. Peru cinsi Canaanimico ile birlikte, keşfedilen en eski Yeni Dünya maymunu fosillerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Omomyidae</span> bazal primat familyası

Omomyidae, Eosen döneminde yaklaşık 55 ila 34 milyon yıl önce yaşamış bir erken primat grubudur. Fosil omomyidler Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da bulunur ve onu holarktik kıtaları kapsayan bir coğrafi dağılıma sahip iki Eosen primat grubundan biri yapar, diğeri ise adapidlerdir. Omomyidae ve Adapidae'nin ilk temsilcileri, Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da Eosen'in başında aniden ortaya çıkar ve bilinen en eski taç primatlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Primatların kökeni ve evrimi</span> Primatların jeolojik zaman boyunca kökeni ve çeşitlenmesi

Primatların kökeni ve evrimi, yaklaşık 55 milyon yıl önce küresel olarak ortaya çıkan "gerçek" primatların (Euprimates) kökenini ve evrimsel tarihini konu alır. Bilinen en eski gerçek primat, geç Paleosen döneminde Fas'ta yaşamış, Altiatlasius'tur.

<i>Eosimias</i> bazal antropoid cinsi

Eosimias, ilk olarak 1999 yılında Çin'in Jiangsu Eyaleti'nin güney şehri Liyang'da toplanan fosillerden keşfedilen ve tanımlanan bir erken primat cinsidir. Eosimiidae ailesinin bir parçasıdır ve bilinen üç türü içerir: Eosimias sinensis, Eosimias centennicus ve Eosimias dawsonae. Haplorhini'nin ortak atasınınkine benzer bir primat iskeleti hakkında bir fikir verir. Eosimias adı, Yunanca eos "şafak" ve Latince simius "maymun"dan gelen "şafak maymunu" anlamına gelecek şekilde tasarlanmıştır.

Amphipithecidae, Geç Eosen ve Erken Oligosen'de simiyen primat familyası. Fosilleri Myanmar, Tayland ve Pakistan'da bulundu. Sınırlı fosil kanıtları, arboreal dört ayaklılık ile tutarlıdır, ancak bununla sınırlı değildir. Başka bir deyişle, türler ağaçlarda dört ayak üzerinde hareket etmiş olabilir, ancak muhtemelen daha sonraki simiyenlerde görüldüğü gibi düzenli sıçramalarla değildi.