Altınmühür
| Altınmühür | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Hydrastis canadensis L. |
Altınmühür (Hydrastis canadensis), bir bitki türüdür. Hint boyası ve hidrastis olarak da bilinir.[1] Ormanlık alanda yetişen bu çokyıllık bitkinin, parlak sarı, düğümlü kök tabanından, kıl küçüklüğünde kökler büyür. İlkbahar 30 santimetreye ulaşabilen, tabanında sarımsı kahverengi pulları olan, tüylü dik bir gövde verir. Koyu yeşil yaprakları tüylerle kaplı, el biçimli ve damarlıdır. Çicekleri yeşilimsi beyaz, meyveleri ise koyu kırmızı, böğürtlene benzeyen tanelerdir. Ayrıca sinüsleri açmak için kullanılır.[2] Köksapı buruk ve acıdır. Içinde hidrastin, hidrastinin gibi alkaloidler bulunur. Köksapından dokumaları safran rengine boyamakta kullanılan sarı bir sıvı elde edilir. Sabahları görülen mide yanmalarına karşı kullanılır. Ayrıca iştah açıcı özelliklere de sahiptir.[3]
Avrupa tıp alanı, Amerika'nın keşfinden sonra, yeni birtakım bitkilerin ilavesiyle daha da zenginleşti; mesela altınmühür, kakao ağacı, koka kinin ağacı, sütotu ve bunun gibi, bitkiler o devirlerde yerliler tarafından bilinmekteydi.[4] Ateş düşürür ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Zehirli olduğu için dikkatli kullanılmalıdır.[5]
Yetiştiği yer
Kuzey Amerika'ya endemiktir. Türkiye'de yetişmez. Kanada ve ABD'de, nemli yerlerde yetişir.[6] İyi süzülmüş bol humuslu toprak ister.
Etki ve kullanılışı
Midevi, antihemorajik, oksitosik ve laksatif özelliklere sahiptir. Geleneksel olarak hazımsızlık, gastrit, peptik ülser, kolit, anoreksi, hemeroit, üst solunum yolları rahatsızlıkları, menoraji, adet düzensizliklerinde; vazokonstriktör ve hemostatik etkisi nedeniyle venöz ve lenfatik kanal yetersizliklerinin sempomatik tedavisinde, bağırsak ve uterus stimülanı olarak bağırsak, mide ve uterus kanamalarında; mevsimsel veya alerjik kaynaklı ve çevresel tahrişin neden olduğu göz yaşarmasında, haricen ekzema, kaşıntı ve konjuktivitte kullanılır.[7] Fazla miktarda ve uzun süreli kullanımdan kaçınmak gerekir.[8]
Yan etkileri
Kişiye bağlı olarak yüksek tansiyonda kontrendikedir. Uzun süre kullanımı B vitamini absorbsiyonunu azaltır. Berberin için kalp uyarıcı ve heparinin aksi etkisi olan koagülen aktivite bildirilmiştir. Alkoloit içeriği potansiyel olarak toksik olduğundan aşırı kullanımdan kaçınılmalıdır. Potansiyel yara yapıcı yan etkisi nedeniyle banyo olarak haricen kullanılmamalıdır. Hamilelerde ve süt veren kadınlarda da kullanılmamalıdır.[9]
Halkbilgisi ve geleneksel kullanımı
Altınmühür adı, bitkinin köklerindeki izlerden gelir; bu izler eskiden zarflarda kullanılan mühürleri andırır. Amerika Yerlileri bitkinin kutsal olduğuna inanırdı.
Yerliler, savaş danslarında vücutlarını bununla boyardı. İlk göçmenler bütün altın mühür bitkilerini yok ederlerse yerlilerin savaş boyası süremeyip kendilerine saldırmayacaklarına inanıyorlardı.
Bitkisel ilaç olarak 1991'den beri kazandığı ün yüzünden, bitki, soyu tehlikedeki türler sınıfına girdi. Tuhaf gelebilir ama, çok sayıda insanın altınmühürü şifalı bitki olarak kullanmak istemesi, ilk göçmenlerin bitkiyi yok etme çabalarından çok daha fazla zarara yol açacak gibi görünüyor.[10]
Tıbbi kullanımı
Antibiyotik, antibakteriyel ve antifungal özellikleri kanıtlanmış berberin alkaloitini içerir. Amerika yerlileri, bitkiyi, boğmaca, karaciğer sorunları ve göz rahatsızları için kullanırdı. Berberin, fagositosis süreçte, virüsleri, bakterileri, mantarları ve tümör hücrelerini öldüren makrofajları harekete geçirir; bağışıklık sistemini de uyarır. Hidrasrinin ise gastrit ağrıları geçirmede umut vadetttiği düşünülüyor. Berberin, bağırsak duvarlarını delip kana karışmıyor gibi görünüyor; etkisi sadece sindirim sisteminde gösteriyor.[11]
Hazırlanışı ve kullanma şekli
- 1 çay kaşığı toz kök gövdeyi 1/2 litre kaynar suya ilave edin, soğuyana kadar bekleyin. Günde üç ila altı defa, 1 ila 2 çay kaşığı alın.
- 1/2 litre kaynar suya 1 çay kaşığı kök gövde ve 1 çay kaşığı borik asit ilave edin, karıştırın, soğumaya bırakın ve sıvıyı ayırın. Göz banyosu için 1/2 bardak suya 1 çay kaşığı sıvı ilave edin.[12]
Kaynakça
- ^ "guzelhobiler.com, Hidrastis kısmı". 7 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009.
- ^ "aktifpaylasim.com". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009.
- ^ "edessaherbalshop.com.tr". 17 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009.
- ^ "angelfire.com". 25 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009.
- ^ webnaturel.com[]
- ^ "otrehberi.com". 11 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009.
- ^ cankayaeczanesi.com, Etki ve Kullanılışı kısmı[]
- ^ "guzelhobiler.com". 7 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009.
- ^ cankayaeczanesi.com[]
- ^ ortakhaber.com[]
- ^ "Şifalı Bitkiler National Geographic" sf. 7, Doğuş Grubu İletişim Yayıncılık ve Tic. A.Ş.-National Geographic Society.(2000)
- ^ kesfetkendini.com[]
