İçeriğe atla

Altınköprü Katliamı

Altınköprü Katliami
Altınköprü'deki katliam anıtı
BölgeAltınköprü, Kerkük, Irak
Tarih28 Mart 1991 (33 yıl önce) (1991-03-28)
Saldırı türü
Katliam
Ölü135
KurbanlarIrak Türkmenleri
İşleyenlerSaddam Hüseyin'in emriyle Irak Ordusu, Irak Baas Partisi ve Arap milliyetçisi gönüllüler
SebepTürk karşıtlığı, Arap milliyetçiliği
Makale serilerinden
Yerli halklar
Osmanlı toplu katliamları
Sovyet
İkinci Dünya Savaşı
Soğuk Savaş
Sömürge sonrası Afrika
Modern

Altınköprü Katliamı veya Altunköprü Katliamı, 28 Mart 1991 tarihinde, Kerkük ile Erbil arasında kalan Altınköprü kasabasında Irak ordusunun 135 Türkmeni öldürdüğü olay.[1] Katliam, çoğu erkek, hem çocuk hem de yetişkin Türkmenleri hedef aldı, ancak kadınlar da öldürüldü. Saddam Hüseyin'in Baas rejimi, insanların toplum içinde Türkçe konuşmasını ve toplum içinde her türlü Türkmen geleneğini kutlamasını yasakladı.[2]

Geçmiş

Irak ordusunun Kuveyt'ten çekilmesinden kısa bir süre sonra kuzeyde ve güneyde bir dizi halk ayaklanması patlak verdi. Saddam Hüseyin, askerlerine ve diğer sadık adamlarına hızla ayaklanmayı bastırma emri verdi, bu da acımasız bir baskıya ve ağır sivil kayıplarına yol açtı.[3] Türkmenler ayrıca Irak Türkmen bölgesindeki bölgelerde ayaklanmalar düzenleyerek niyetlerini ve Saddam rejimine karşı olduklarını ifade ettiler, ancak askeri olarak Kürtler kadar aktif değillerdi. Saddam Hüseyin'e sadık güçler, ayaklanmalara üye olduğundan şüphelendikleri herkesi hedef almaya başladı. Kerkük'ün güneyinde Türkmenlerin çoğunlukta olduğu bir diğer kasaba olan Tuz Hurmatu da benzer bir katliama maruz kaldı.[4] Türkmenler, Irak Baas hükûmeti tarafından görmezden gelindi ve Baasçılardan genellikle Osmanlı mirasları nedeniyle nefret edildi. Saddam rejimi, Irak'ı temizlemek için Türkmenleri kendi yöntemleriyle yok etmek istedi. Saddam Hüseyin'e sadık olanlar, Altun Kubro'daki tüm erkekleri tehlikeli olarak görüyordu. Saddam Hüseyin'in protestoculara yönelik acımasız muamelesini fark eden Altun Kopro halkı, Irak kontrolü dışındaki Kürdistan Bölgesi'ne kaçmaya başladı, ancak az sayıda Türkmen erkeği beklediklerini görmezden gelerek kalmaya karar verdi.[5][6]

Katliam

28 Mart 1991'de Saddam Hüseyin'e bağlı güçler, Altun Köprü'deki tüm erkek vatandaşları tespit etmeye ve toplamaya başladı. Saddam Hüseyin, yaşlarına bakılmaksızın tüm erkeklerin tutuklanmasını ve infaz edilmek üzere askeri araçlarla Dibis Bölgesi yakınlarında açıklanmayan bir yere götürülmesini emretti.[7] Erkeklerin bir kısmı mübarek Ramazan ayı nedeniyle oruç tutuyordu. Büyük bir çukurda toplanarak otomatik tüfeklerle vurulduktan sonra içi toprakla dolu olan çukura itilerek toplu mezar haline getirildiler. Birlikler daha sonra kısmen geri çekildi ve kasaba sıkı askeri kontrol altına alındı.[8]

Sonra

Mezar alanına giriş

Başlangıçta kaçan sakinler geri dönmeye başladı. Bu vahşete tanık olan bir çoban ortaya çıktı ve gördüklerini dönen insanlara anlattı. Bazı gençler, yakınlarının toplu mezarı olduğunu iddia ettiği çukura çoban eşliğinde götürüldü ve kazdıktan sonra ikna oldular. Cesetler çürümeye başlamıştı ve çoğunlukla kimlikleri belirlenemez durumdaydı ancak cesetlerin üzerinde bırakılan giysiler ve ayakkabılar, her bir bireyin kim olduğu hakkında fikir veriyordu. İlk gün bu gençler üç cenazeyi getirmeyi başardılar ve hepsinin Altun Köprü'de sonradan "Şehitler Mezarlığı" olarak anılacak mezarlığa gömülmesine karar verildi. Günler içinde tüm cesetler bu mezarlığa düzgün bir şekilde alınmış ve gömülmüştü.[9]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Kerkuklu, Mofak Salman. "Altunköprü the ancient name of Türkmen Township" (PDF). 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  2. ^ Simmons, Mary Kate (1997), Unrepresented Nations and Peoples Organization: Yearbook, Martinus Nijhoff Publishers, s. 88, ISBN 904110223X 
  3. ^ ENDLESS TORMENT - The 1991 Uprising in Iraq And Its Aftermath. Human Rights Watch. 1992. ISBN 1-56432-069-3. 
  4. ^ Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Iraq : Turkmen". Refworld (İngilizce). 13 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2021. 
  5. ^ ALI, OTHMAN (2017). "Kirkuk, Iraq's Next War: What Options Does Turkey Have?". Insight Turkey. 19 (4): 29-42. ISSN 1302-177X. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  6. ^ Salman Kerkuklu, Mofak (August 2012). "Altunköprü the ancient name of Türkmen Township" (PDF). 29 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  7. ^ "28 years on, Iraq's Kirkuk remembers Turkmen massacre". www.aa.com.tr. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2021. 
  8. ^ Salman Kerkuklu, Mofak (August 2012). "Altunköprü the ancient name of Türkmen Township" (PDF). 29 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  9. ^ Şafak, Yeni (28 Mart 2019). "Altunköprü Türkmen katliamı hafızalardan silinmiyor". Yeni Şafak. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Irak</span> Batı Asyada bir ülke

Irak, resmî adıyla Irak Cumhuriyeti, Batı Asya'da bir ülkedir. Kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneydoğuda Kuveyt, güneyde Suudi Arabistan, güneybatıda Ürdün, batıda ise Suriye ile sınır komşusudur. Başkenti ve en büyük şehri Bağdat olan federal parlamenter cumhuriyet ile yönetilen bir ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Körfez Savaşı</span> 1990-1991 yılları arasında Irak ile 42 ülkeden oluşan koalisyon arasında yaşanan çatışma

Körfez Savaşı veya Birinci Körfez Savaşı, kod adı Çöl Fırtınası Harekâtı 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle başlayan krizin sonucunda, ABD öncülüğünde, Birleşik Krallık, Fransa, Suudi Arabistan, Suriye, Mısır'ın da aralarında bulunduğu 37 ülkenin dahil olduğu koalisyon gücünün Irak'a karşı düzenlediği askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Kerkük</span> Irakta bir şehir

Kerkük, Irak'taki Kerkük ilinin başkenti olan şehirdir. Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin anayasal başkentidir. Irak merkezi yönetimine bağlıdır. Irak'ın başkenti Bağdat'ın 236 km kuzeyinde, Erbil'in 83 km güneyinde, Musul'un 149 km güneydoğusunda, Süleymaniye'nin 97 km batısında, Tikrit'in 116 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Günümüzde şehrin büyük çoğunluğu Türkmenler, Araplar ve Kürtlerden oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Saddam Hüseyin</span> 5. Irak cumhurbaşkanı

Saddam Hüseyin Abdülmecid et-Tikriti, Iraklı siyasetçi. Irak'ın beşinci cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Irak Savaşı</span> ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin, Irakı işgaliyle başlayan savaş (2003-2011)

Irak Savaşı, 20 Mart 2003'te Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık önderliğinde oluşturulmuş Çokuluslu Koalisyon Kuvvetleri'nin bir askerî harekâtla Irak'a girmesiyle başlayan ve devam eden savaş. Ayrıca İkinci Körfez Savaşı, Irak'ın İşgali ve koalisyon ülkelerince Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu olarak da adlandırılır. 21 Ekim 2011 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama yaptığı açıklamada, ülkedeki ABD askerlerinin 31 Aralık 2011'e kadar geri çekileceğini açıkladı. 15 Aralık 2011 tarihinde Bağdat'ta bulunan Amerikan Üssü'nden son Amerikan Bayrağı'nın indirilmesiyle savaş resmen sona ermiştir. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry savaşın vahim bir hata olduğunu belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Irak Türkmenleri</span> Iraktaki üçüncü büyük etnik grup

Irak Türkmenleri ya da Irak Türkleri Irak'ın üçüncü büyük etnik grubudur. Türk kökenlidirler ve çoğunlukla Türk mirasına ve kimliğine bağlıdırlar. Irak'a Türk göçü 7. yüzyılda, ardından 1055 yılında Büyük Selçuklu'nun bölgedeki fethiyle başlarken, bugün Irak Türkmenlerinin çoğu, 1535-1919 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetimi sırasında Anadolu'dan Irak'a getirilen Osmanlı askerlerinin, tüccarlarının ve memurlarının torunlarıdır. Irak Türkmenleri, Bulgaristan, Kıbrıs, Yunanistan ve Suriye de dahil olmak üzere Osmanlı sonrası diğer modern ulus devletlerdeki Türk topluluklarının yanı sıra Türkiye'deki Türk halkıyla yakın kültürel, tarihi, dilsel ve dini bağları paylaşmakta; bu nedenle kendilerini Türkmenistan ve Orta Asya Türkmenleriyle özdeşleştirmemektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Halepçe Katliamı</span> İran-Irak Savaşında Kürtlere karşı düzenlenen başkaldırıyı bastırma operasyonu

Halepçe Katliamı veya Halepçe'ye zehirli gaz saldırısı, İran-Irak Savaşı esnasında Saddam Hüseyin'in, 1986-1988'de Irak'ın kuzeyinde Kürtlere karşı düzenlettiği El-Enfal Harekâtı adlı başkaldırıyı bastırma operasyonunun bir parçasıdır. Kanlı Cuma olarak da bilinen bu ağılı gaz saldırısı Kürt halkına yapılmış bir katliam olarak kabul edilir. Birleşmiş Milletlerce yürütülmüş tıbbi incelemeler sonucunda saldırıda hardal gazı ile türü tespit edilememiş bir sinir gazı çeşidinin kullanıldığı tespit edilmiştir.

Levi Baskını, 4 Mayıs 1924 tarihinde Hakkâri'den göçen Süryani askerler tarafından Kerkük'te Irak Türkmenlerinin basıldığı ve 200'den fazla Türkmenin Levi birlikleri tarafından katledildiği olay.

<span class="mw-page-title-main">Huzuru Temin Harekâtı</span>

Huzur Harekâtı ya da Huzuru Temin Harekâtı (1991-1996 arasında Huzur Harekâtı-2 Körfez Savaşı'ndan sonra, Kuzey Irak'taki Kürtleri Saddam Hüseyin'in saldırılarından korumayı amaçlayan, Amerika Birleşik Devletleri öncülüğünde savaşa katılan diğer müttefik ülkelerin de dahil olduğu ve Türkiye üzerinden gerçekleştirilen askerî harekât. Bu harekâtı uygulayan hava birliğinin adı olan "Poised Hammer" yanlış bir biçimde "Çekiç Güç" adıyla Türkçeye tercüme edilmiş ve uzun yıllar Türkiye'de yaygın biçimde bu harekâtı ve 1997-2003 yılları arasında bu harekâtın devamı olan Kuzeyden Keşif Harekâtı'nı uygulayan Birleşik Görev Gücü'nün yerine kullanılmıştır.

Kürt tarihi, Ortadoğu'da yaşayan İranî bir etnik grup olan Kürtlerin yaşadığı coğrafi bölge olan Van Gölü ve Urmiye Gölü'nün güneyindeki dağlık bölgelerdeki tarihini içerir. Çoğunlukla Türkiye Kürtleri Kürt dilerinden biri olan Kurmançça'yı, Kuzey Irak Kürtleri Sorani'yi ve son olarak İran'da yaşayan Kürtler Kelhuri'ceyi konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kürtleştirme</span> Kürt kültürünün veya dilinin benimsenmesi

Kürtleştirme veya Kürtleşme, Kürt olmayan bir kişi veya topluluğa Kürt kimliği kazandırma. Saddam Hüseyin döneminde yürütülen Araplaştırmaya karşı ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Irak Temsilciler Meclisi</span> Irakın yasama organı

Temsilciler Meclisi, genellikle basitçe Parlamento olarak anılır, Irak Cumhuriyeti'nin tek meclisli yasama organıdır. 2020 itibarıyla 329 sandalyeden oluşuyor ve Bağdat'ta Yeşil Bölge'de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kusay Hüseyin</span>

Kusay Saddam Hüseyin el-Tikriti, eski Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin'in ikinci oğlu. Kusay Hüseyin Cumhuriyet Muhafızları'nın lideriydi ve büyük olasılıkla Irak'ın bir sonraki lideri olarak görülmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">2003 Irak askerî müdahalesi</span> ABD önderliğindeki askeri işgal

2003 Irak askerî müdahalesi, Amerika Birleşik Devletleri yönetimindeki koalisyonun kuvvetlerinin Irak Savaşı'nda gerçekleştirmiş olduğu ilk topyekün askerî aşamadır. Müdahale ilk olarak 19 Mart 2003 tarihinde hava taarruzu ile başlamış, 20 Mart 2003'te ise kara taarruzu ile devam etmiştir. Müdahalenin ilk 26 günü; çatışmalar Irak'ın çeşitli bölgelerinde yoğun olarak yaşanmıştır. Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak güvenlik güçlerinin verdiği ağır kayıplar sonucu, müdahale yaklaşık bir ay içerisinde başarı ile sonuçlanmıştır. Müdahale sonucunda; koalisyon kuvvetleri arasında bulunan ABD, Birleşik Krallık, Avustralya ve Polonya askerleri Irak'ı işgal etmiştir. Irak Savaşı'nın bu erken ve ilk aşaması, 1 Mayıs 2003'te Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George W. Bush'un Amerikan halkına yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında; savaşın resmen bittiğini duyurmuştur. Koalisyon güçlerinin zaferini ilan etmesinin ardından Geçici Koalisyon Yönetimi (CPA), birkaç ardışık geçiş hükûmetinin ilki olarak kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Türkiye ilişkileri</span> Kürt ve Türk ilişkileri

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Türkiye ilişkileri, Irak'taki özerk statüdeki Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile Türkiye arasındaki süregelen ilişkileri içerir. 2001'e kadar dalgalı bir hâl izleyen Kürdistan-Türkiye ilişkileri, bu tarihten itibaren Türkiye'nin ekonomik politikalarının değişimine bağlı olarak dış politikalarının da değişimiyle beraber iki tarafın Orta Doğu'daki ortak ekonomik menfaatlerine bağlı olarak statükoyu kırarak pozitif yönde seyretmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi</span> Bölünme sonrası Irak Baas Partisi

Arap Sosyalist Baas Partisi - Irak Bölgesi, resmi olarak Irak Bölgesel Şubesi, 1951 yılında Fuad er-Rikabi tarafından kurulmuş bir Irak Baasçı siyasi partisidir. Orijinal parti içindeki 1966 bölünmesinin ardından Irak egemenliğindeki Baas hareketine olan bağlılığını değiştirmeden önce, orijinal Baas Partisi'nin Irak bölgesel şubesiydi. Parti, 2003 yılında Amerika'nın Irak'ı istilasından sonra resmen yasaklandı, ancak buna rağmen hâlâ yeraltında çalışmaya devam ediyor.

<span class="mw-page-title-main">1959 Musul Ayaklanması</span> Irakta darbe girişimi

1959 Musul Ayaklanması, o zamanki Irak Başbakanı Abdülkerim Kasım'ı devirmek ve daha sonra Irak Cumhuriyeti'ni Birleşik Arap Cumhuriyeti ile birleştirecek bir Arap milliyetçi hükûmeti kurmak isteyen Musul'daki Arap milliyetçilerinin bir darbe girişimiydi. Darbenin başarısız olmasının ardından, kaosu siyasi ve kişisel hesapları halletmek için kullanmaya çalışan çeşitli gruplar arasında günlerdir şiddetli sokak savaşlarına sahne olan Musul'da asayiş ve düzen bozuldu.

<span class="mw-page-title-main">Süleymaniye Savaşı (1991)</span>

Süleymaniye Savaşı, Irak'taki 1991 ayaklanmaları sırasında yapılan en büyük savaşlardan biriydi. Nüfusu 100.000'in üzerinde olan ve çoğunluğu Kürt olan Süleymaniye, isyancılar tarafından kurtarılan ilk ve en son düşen Kürt şehriydi. Peşmerge'nin 20 Temmuz'da yeni bir saldırı başlatmasının ardından şehir Kürt isyancılar tarafından geri alındı.

<span class="mw-page-title-main">Irak Türkmen Soykırımı</span> IŞİDin Türkmenlere uyguladığı zulüm

Irak Türkmen Soykırımı, Irak Türkmenlerinin Irak ve Şam İslam Devleti tarafından bir dizi katliam, tecavüz, infaz, sürgün ve zorla cinsel köle haline getirilmesini içermektedir. IŞİD'in 2014 yılında Iraklı Türkmenlerin topraklarını ele geçirmesiyle başladı ve IŞİD Irak'taki tüm topraklarını kaybedene kadar devam etti. 2017 yılında IŞİD'in Iraklı Türkmenlere uyguladığı zulüm Irak Parlamentosu tarafından resmen soykırım olarak tanındı. 2018 yılında ise Iraklı Türkmen kızların ve kadınların cinsel köleliğe maruz kalması Birleşmiş Milletler tarafından resmen tanındı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.