İçeriğe atla

Alp Tigin

Kontrol Edilmiş
Alp Tegin
insan
cinsiyetierkek Değiştir
vatandaşlığıGöktürkler Değiştir
doğum tarihi911 Değiştir
doğum yeriBuhara Değiştir
ölüm tarihi13 Eylül 963 Değiştir
ölüm yeriGazni Değiştir
sülalesiGazneliler Değiştir
konuştuğu, yazdığı dillerEski Türkçe Değiştir
mesleğivali, askeri komutan Değiştir
çalıştığı konumHükümdar, vali, Q72590194, Ispahsalar Değiştir
Alp Tigin (Pınarbaşı Türklük Anıtı)

Alp Tigin veya Alp Tegin (d. 901, Belh - 13 Eylül 963, Gazne), Gazneli devletinin temellerini atan Türk asıllı kölemen (Arapça memluk, Farsça gulam) asker ve hükümdardır.

Yaşamı

Türk kökenli bir kölemen olan Alp Tegin, Samani Emiri Ahmed bin İsmâil'in 914 yılında ölümünden kısa bir süre önce satın alınarak Samani Devleti'nin hizmetine girdi. Bulunduğu yerdeki başarıları neticesinde Nasr bin Ahmed tarafından azât edildi. Onun ölümünden sonra Samani tahtına oturan Nuh bin Nasr (943-954) döneminde önce emirlik, daha sonra da Hâcibü'l-hüccâblık makamına yükseldi. Nûh bin Nasr'ın ölümünden sonra on yaşındaki oğlu Abdûlmelik b. Nûh b. Nasr (Müeyyed Abdûlmelik) (954-961) döneminde daha da ön plana çıktı. 956-961 yılları arasında yaşanan bir takım olaylar neticesinde devletin askeri ve idari teşkilatında yer alan İranlı devlet adamları tamamen tasfiye edilerek, Samanîler Devleti Türk kökenli emirlerin nüfuzu altına girdi.[1] Bu dönemde Samani devletinde gerçek güç Türk asıllı kölemen komutanların elindeydi.[2]

Alptegin, Muhammed el-Belâmî'nin vezir yapılmasını sağlayarak Samanî sarayını tamamen kontrolüne aldığı gibi Müeyyed Abdûlmelik üzerindeki etkisini de artırdı. Abdûlmelik, Alp Tegin ve diğer Türk emirlerin etkinliğinden rahatsızlık duyarak önlemler almaya çalıştı. Bu amaçla ilk önce Alp Tegin' i Belh' e göndermek istemiş, ancak Alp Tegin'in bunu kabul etmemesi üzerine onu devletin en yüksek askeri makamı olan Horasan Sipehsâlârlığına tayin etti. Bu görevi kabul eden Alp Tegin Şubat 961' de Nişabur' a gitti. 23 Kasım 961' de Abdûlmelik' in ölümü üzerine Vezir Muhammed el-Belâmî ile birlikte Abdûlmelik' in oğlu Nasr bin Abdu'l-Melik'i tahta oturttu. Ancak saray ileri gelenlerinin desteğiyle Nûh bin Nasr' ın diğer bir oğlu olan I. Mansûr tahta geçtiğini ve Sipehsâlârlıktan alındığını haber alan Alp Tegin ordusuyla Buhara üzerine yürümeye karar verdi. 962 yılı başlarında Buhara'ya hareket etmek üzere Nişabur'dan ayrıldı. Ceyhun Nehri civarında ordusunda görülen karışıklık üzerine kendisine bağlı kalan 3.000 kişilik bir kuvvetle Belh şehrini ele geçirdi. Üzerine gönderilen 16.000 kişilik Samanî ordusunu Belh ile Hulm arasındaki Hulm Geçidinde bozguna uğrattı. Gazne üzerine yürüyen Alp Tegin Bamiyan ve Kabil' in yerel hükümdarlarını itaat altına aldı. Dört aylık bir kuşatmadan sonra 12 Ocak 963 yılında Gazne'yi ele geçirdi. I. Mansûr tarafından aynı yıl içerisinde üzerine gönderilen 25-30.000 kişilik orduyu bir kez daha mağlup etti. Bu yenilgiden sonra Alp Tegin'le savaşmayı bırakan I. Mansûr'un ele geçirdiği bölgelerin idaresini ona verdiğini belirtti. Gazne'de ki konumunu sağlamlaştıran Alp Tegin Hindistan seferine başladı. Onun başarıları ve Hindistan seferi, birçok Müslüman'ın yanına gelmesini ve ordusunun güçlenmesini sağladı. 13 Eylül 963 tarihinde Gazne' de öldü.[1]

Sonrası

Alp Tegin kendi parasını bastırmamıştı ve Samaniler devletinin parasını kullanmaya devam ediyordu. Bu sebepten, tarihçiler Alp Tigin'in kurduğu devleti Samaniler devletine yarı bağlı sayarlar. Bu nedenle Gazne devletinin kurucusu olarak Sebük Tiğin gösterilir. Alp Tigin'nin yerine önce oğlu Ebu İshak İbrahim, daha sonra da Alp Tigin gibi kölemen olan Bilge Tigin ve Sebük Tigin geçti.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Erkan Göksu, Alptegin: Köle Pazarından Gazne Tahtına, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 191, Nisan 2011 17 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ Jean Paul Roux (2007). Türklerin Tarihi, (çev: Prof Aykut Kazancıgil, Lale Arslan Özcan), Kabalcı Yayınevi, s.198 ISBN 975-997-091-0
  3. ^ Muhammed Nazım (1931). The Life and Times of Sultan Mahmud of Ghazna, Cambridge, s.26

Dış bağlantılar

Önce gelen:
-		Gazne Sultanı
961 - 963 		Sonra gelen:
Ebu İshak İbrahim

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dandanakan Muharebesi</span> Selçuklu ve Gazneli devletleri arasında 1040ta meydana gelen savaş

Dandanakan Muharebesi ya da Dandanakan Meydan Muharebesi (1040), Büyük Selçuklu İmparatorluğu ile Gazneliler arasında gerçekleşen ve Selçuklular'ın galibiyeti ile sona eren bir savaştır. Muharebe neticesinde Gazneliler devleti yıkılış dönemine girmiş, Büyük Selçuklu İmparatorluğu resmen kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Selçukluları</span> 1092-1117 tarihleri arasında Suriye bölgesini yönetmiş Türk devleti

Suriye Selçukluları, 1092-1117 tarihleri arasında Suriye bölgesini yönetmiş Türk devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Mâverâünnehir</span> Tarihî bölge

Maveraünnehir, Orta Asya'da, Ceyhun ve Seyhun nehirleri arasında kalan tarihi bölge.

<span class="mw-page-title-main">Gazneliler</span> Orta Asyada eski bir Türk devleti

Gazneliler, 963-1186 yılları arasında Maveraünnehir, Afganistan, Hindistan'ın kuzeyi ve Horasan'da hüküm sürmüş olan Türk devleti. Gazneliler adlarını başkent edindikleri, hâlen Afganistan sınırları içinde bulunan Gazne şehrinden almıştı. Mahmud-ı Gaznevî'nin Yemînüddevle lakabına atıfla bu hanedana Yemînîler denilmektedir. Ayrıca hanedanın babası Sebük Tigin'e atıfla Sebük Teginîler olarak da anılmaktadır. Gazne Devleti'nden önce bu topraklarda hüküm sürmüş olan Fars asıllı Samanîlerin siyasi ve kültürel etkisinden dolayı Gazneli Türkler, zaman içerisinde Farslaşmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Karahanlılar</span> Orta Çağda hüküm sürmüş bir Türk devleti (840–1212)

Karahanlı Devleti ya da kısaca Karahanlılar, 840-1212 yılları arasında Orta Asya ve Maveraünnehir'de hüküm süren bir Türk Hanedanıdır. Orta Asya'da kurulmuş ilk İslam Hanedanıdır. Karahanlı Devleti, tercih edilen görüşe göre, Karluk Türk kabilelerine mensuptur. 389/999 yılında İlek Han'ın (388–403/998–1013) komutanlığında yapılan Karahanlı saldırıları, onlara Mâverâünnehir bölgelerinde hâkimiyeti ele geçirmeyi sağladı. Bu saldırılar, aynı zamanda Sâmânî Devleti'nin yıkılışının habercisiydi. Çünkü saldırılar sonrasında Karahanlı Devleti, bölgede Sâmânî Devleti'nin pek çok yerini işgal etti Karahanlı Devleti, iç çekişmeler ve bölünmelerle pek çok dönemler geçirdi. Bölünme ve iç çekişmeler, tabiatıyla söz konusu devletin, yönetimde ortaklık sistemini tatbik etmesinin bir sonucudur. Çünkü devlette, aynı anda iki ayrı yönetici vardı; Büyük Han ve Ortak Han. Büyük Han, doğuda ikâmet ediyor ve devletin doğu kısmını; diğer Han ise batıda ikâmet ediyor ve devletin batı kısmını idare ediyordu.

<span class="mw-page-title-main">Merv</span> Türkmenistanda bir şehir

Merv, Türkmenistan sınırları içinde tarihi İpek yolu güzergâhı üzerinde kurulmuş, Karakum Çölü'nde bir vaha şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Gaznevî</span> Gazne Devleti hükümdarı

Mahmud Gaznevî veya Gazneli Mahmud, , 998-1030 yılları arasında hüküm sürmüş olan Gazne Devleti hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tuğrul</span> Büyük Selçuklu Devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı

Tuğrul Bey veya Toğrül, Tuğril, Toghrïl Beg, I. Tuğrul Tam adı: Rükneddîn Ebû Talîb Muhammed Tuğrul-Bey bin Mikail bin Selçuk) (Arapça: طغرل بك; Farsça: طغرل بیک) Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucusu ve ilk sultanıdır.

Arslan bin Selçuk, Selçuklu hanedanının atası olan Selçuk Bey'in Mikail Bey'den sonraki büyük oğludur. Türkiye Selçuklu Devleti'ni kuran Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın dedesidir.

Ebu İshak İbrahim, 963-966 yılları arasında hüküm süren Gazne Devleti sultanıdır.

Bilge Tegin, 966-975 yılları arasında hüküm süren Gazne Devleti sultanıdır.

Mansûr bin Nûh bin Nasr 961-976 yılları arasında hüküm süren Samani hükümdarı. I. Nûh'un oğludur.

Böri Tegin, 975 - 977 yılları arasında hüküm süren Gazne Devleti sultanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sebük Tegin</span>

Sebük Tegin, 977–997 yılları arasında hüküm süren Gazne Devleti sultanıdır.

Gazneli İsmail, 997-998 yılları arasında hüküm süren Gazne Devleti sultanıdır.

Yusuf Kadir Han veya Yusuf Kadır Han, 1026'da Karahanlı Devleti'nin tahtına oturan Karahanlı hükümdar. Tam olarak ne zaman doğduğu bilinmemekle birlikte, 1032'de Kaşgar'da ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">III. Yezîd</span>

III. Yezîd veya Yezid bin Velid, on birinci Emeviler halifesi. Amcasının oğlu olan halife II. Velid'in, kendinin de liderlerden biri olarak katıldığı bir komplo ile öldürülmesi üzerine 15 Nisan 744'te halife oldu. Çok zayıf, naif ve hastalıklı bir tabiatlı olarak - El Nakıs (zayıf) - adıyla tarihlere geçmiştir. Altı ay iki gün süren halifelik yaptıktan sonra Ekim 744'te beyin tümörü dolayısıyla eceliyle öldü.

<span class="mw-page-title-main">II. Hişâm</span>

II. Hişam, 1 Ekim 976 – 15 Şubat 1009 ile 23 Temmuz 1010 – 18 Mayıs 1013 dönemlerinde iki kez Kurtuba halifesi olan Endülüs Emevi Devleti hükümdarı.

Gazne Muharebesi Gazne hükümdarı İsmail ile ağabeyi Mahmut arasında 998 yılında yapılan muharebedir.

<span class="mw-page-title-main">Gazne Kalesi</span>

Gazne Kalesi, Afganistan'ın doğusunda, Gazne şehrinde bulunan büyük bir Orta Çağ kalesidir. 13. yüzyılda Gazne kasabasını çevreleyen duvarlı bir şehir oluşturmak için inşa edilmiştir. 45 metre yüksekliğindeki kale, ufuk çizgisine hakimdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.