İçeriğe atla

Almatı Zirvesi

Almatı Zirvesi
TürBağımsız Devletler Topluluğu kuruluşunu onaylayan antlaşma
İmzalanma21 Aralık 1991
YerAlmatı, Kazakistan
Yürürlük21 Aralık 1991

Almatı Zirvesi, Bağımsız Devletler Topluluğu'nun kurulması kararının ardından, Sovyetler Birliği'ni oluşturan on beş cumhuriyetten on birinin katıldığı bir toplantıdır. 21 Aralık 1991'de Kazakistan'ın o zamanki başkenti Almatı'da yapılan bu toplantıya Rusya, Ukrayna, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan, Azerbaycan, Tacikistan, Ermenistan ve Moldova katıldı. Gürcistan ise gözlemci olarak iştirak etti.

Alma-Ata Zirvesinde Alınan Kararlar

  • Zirveye katılan 11 üye devlet, Bağımsız Devletler Topluluğu'nun Sovyetler Birliği'nin yerini almasına karar verdiler. Alınan bu karar bir protokol ile belirlendi ve protokolün da tüm tarafların parlamentoları tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girmesi esas alındı.
  • Toplantıda, Rusya Federasyonu'na Birleşmiş Milletler Örgütü Genel Kurulunda ve Güvenlik Konseyi'nde Sovyetler Birliği'nin yerine temsil yetkisi verildi.
  • Rusya'nın, Birleşmiş Milletler'de Belarus ve Ukrayna dışındaki diğer BDT üyesi ülkelerin çıkarlarını savunması yetkisi kabul edildi.
  • Toplantıda BDT'nin Kurumlarının oluşturulması ile ilgili bir protokol hazırlandı ve toplantı sonunda da " Alma-Ata Deklerasyonu" yayınlandı.

Alma-Ata Deklarasyonu'nda Açıklanan Konular

  • Bağımsız Devletler Topluluğu'nun, ortak bir siyasi ve ekonomik alana sahip olduğu;
  • Uluslararası barışın korunması sorumluluğunu üstlendiği;
  • Üye cumhuriyetlerin birbirlerinin toprak bütünlüğüne saygı gösterecekleri ve mevcut Cumhuriyet sınırlarının değişmeyeceği;
  • Cumhuriyetlerin egemenliği ilkesinin korunacağı ve birbirleriyle eşit statüye sahip olacakları;
  • Topluluğun barış, özgürlük ve insan haklarına saygılı olacağı;
  • Uluslararası hukuka saygı gösterileceği ve Sovyetler Birliği'nin taahhüt ettiği uluslararası yükümlülüklerin gereğinin yerine getirileceği;
  • Bağımsız Devletler Topluluğu'nun uluslararası hükmi şahsiyeti (tüzel kişiliği) bulunmadığı Deklarasyonda açıklanmıştır.

Ayrıca, zirvede kabul edilen bir protokol ile de BDT'nin kendi iç bünyesindeki yemden yapılanmanın esasları belirlendi ve açıklandı. Buna göre de; üyeler arasında koordinasyonu sağlamak için, kuruluşun en üst siyasi organı olarak, topluluğa üye cumhuriyetlerin devlet başkanlarından oluşan "Devlet Başkanları Konseyi" kuruldu. Ayrıca, hükûmet başkanları düzeyinde de bir konsey oluşturuldu. Devlet Başkanları Konseyi'nin 31 Aralık 1991'de toplanarak Sovyetler Birliği'ne ait tüm kurumların varlığına son verilmesi ve bunun yerine yeni kurumların oluşturulmasının görüşülmesine karar verildi.

Alma-Ata Zirvesi ile Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyet, 21 Aralık 1991'de Sovyetler Birliği'ne fiilen son vermiş oldu. Bunlardan 11 cumhuriyet, her cumhuriyetin bağımsızlığı ve eşitliği ilkesi saklı kalmak kaydıyla, aralarında yeni bir yapılanma yoluna gittiler. Nitekim, bu tarihlerde Gorbaçov'u da devreden çıkarmayı başaran Rusya Federasyonu Başkanı Boris Yeltsin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi beş üyesinden dördünün devlet başkanlarına bir yazı göndererek, Konsey'de Sovyetler Birliği'ne ait olan görevin ve yerin Rusya Federasyonu'na verilmesini istedi. Bu istek üzerine 22 Aralık 1991 günü, Sovyetler Birliği temsilcisi son defa olarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu ve Güvenlik Konseyi toplantılarına katılarak, bu tarihten itibaren yerini Rusya Federasyonu temsilcisine bıraktı.

23 Aralık 1991'de Amerika Birleşik Devletleri Başkanı, Bağımsız Devletler Topluluğu'nun kuruluşu sebebiyle Boris Yeltsin'i kutladı. Aynı gün, Avrupa Topluluğu da yayınladığı bildiride "Eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin uluslararası hak ve yükümlülüklerinin Rusya tarafından gerçekleştirilmesine devam edileceğini" açıkladı. İngiltere Başbakanı da benzer bir açıklamada bulundu.

Bu açıklamalardan sonra Sovyetler Birliği hukuken de ömrünü tamamlamış; Onun yerine uluslararası platformlarda da temsil yetkisi BDT'ye geçmiş oldu. Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Gorbaçov'un 25 Aralık 1991'de Devlet Başkanlığından çekildiğini belirten açıklamasını; 26 Aralık 1991'de Sovyet Parlamentosunun Sovyetler Birliği'nin resmen son bulduğunu onaylaması gelişmeleri takip etti. Bu açıklamalardan sonra Sovyetler Birliği, 74 yıllık tarihi ömrünü fiilen, hukuken ve resmen tamamlamış oldu.

Sovyetler Birliği'nin tarih sahnesinden çekilmesi, hem Rusya ve hem de uluslararası politika ve kuvvet dengesi münasebetlerinde yeni bir dönemin başlamasına yol açtı. Bu, aynı zamanda dünyanın yeniden yapılanması ve dolayısıyla yeni güç merkezlerinin ortaya çıkması demekti.

Ayrıca bakınız

Sinatra Doktrini

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bağımsız Devletler Topluluğu</span> bölgesel hükümetler arası organizasyon

Bağımsız Devletler Topluluğu, 8 Aralık 1991 tarihinde Rusya, Ukrayna ve Belarus arasında imzalanan anlaşma ile kurulmuş devletler topluluğudur. Anlaşma ile Sovyetler Birliği resmen yıkılmış oldu. 21 Aralık 1991 tarihinde de Estonya, Letonya, Litvanya, Ukrayna ve Gürcistan hariç tüm eski Sovyet Cumhuriyetleri bu anlaşmayı imzaladı.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Gorbaçov</span> 1985ten 1991e kadarki Sovyetler Birliği lideri

Mihail Sergeyeviç Gorbaçov, 1985'ten 1991'de ülkenin dağılmasına kadar Sovyetler Birliği'nin son lideri olarak görev yapan Rus siyasetçidir. 1985'ten itibaren Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri ve ayrıca 1988'den itibaren devlet başkanı, 1988'den 1989'a kadar Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı, 1989'dan 1990'a kadar Yüksek Sovyet Başkanı ve 1990'dan 1991'e kadar Sovyetler Birliği'nin tek devlet başkanı olarak görev yaptı. İdeolojik olarak Gorbaçov, başlangıçta Marksizm-Leninizm'e bağlıydı ancak 1990'ların başında sosyal demokrasiye yöneldi.

<span class="mw-page-title-main">Boris Yeltsin</span> Rusyanın ilk devlet başkanı (1991–1999)

Boris Nikolayeviç Yeltsin, Rusya'nın ilk başbakanı ve devlet başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi</span> BMnin uluslararası güvenliği sağlamakla görevli altı ana organından biri

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), Birleşmiş Milletler'in üye ülkeler arasında güvenlik ve barışı korumakla yükümlü en güçlü organı. Birleşmiş Milletler'in diğer organları sadece tavsiye kararı alabilirken, Uluslararası Adalet Divanı ile birlikte bağlayıcı karar alma yetkisine sahip iki Birleşmiş Milletler organından biridir. Bu bağlayıcılık, üye ülkelerin tamamına yakını tarafından imzalanmış olan Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda açık bir şekilde belirtilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler üyesi devletler</span>

Birleşmiş Milletler (BM) üyesi devletler bu maddede sıralanmaktadır. BM'nin şu anda en son katılan Güney Sudan ile birlikte 193 üye devleti olup hepsi de Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği tarihi</span> Devlet Tarihçesi

Sovyetler Birliği tarihi, Rus İmparatorluğu'nun 1917'deki Ekim Devrimi'yle yıkılmasının ardından başlayan Bolşevik-Menşevik mücadelesinin Bolşeviklerin lehine sonuçlanmasıyla 1922'de aynı topraklar üzerinde kurulan ve 1991'e değin varlığını koruyan devlet. Avrupa'nın doğu kesimiyle, Asya'nın kuzey kesimi boyunca yayılan SSCB, son yıllarında 22.403.000 km2'lik yüzölçümüyle dünyanın en büyük ülkesiydi.Nüfus bakımından da 293.047.571 kişiyle 3. sırada yer alıyordu. Aynı zamanda dünyanın başlıca siyasi ve askerî güçlerinden biri olan Sovyetler Birliği, batısında Norveç, Finlandiya, Baltık Denizi, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan ve Romanya, güneyinde Karadeniz, Türkiye, İran, Afganistan, Çin, Moğolistan ve Kuzey Kore yer alıyordu. Kuzey ve doğu sınırlarını ise Arktik Okyanusu ve Büyük Okyanus çiziyordu. Birliğin başkenti Moskova, para birimi Sovyet rublesiydi.

<span class="mw-page-title-main">1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi</span> Sovyetler Birliği hükûmeti üyesi bir grup tarafından yapılan başarısız darbe girişimi

1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi, Sovyetler Birliği hükûmeti üyesi bir grubun ülkede denetimi Sovyet Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov'dan alma teşebbüsüdür. Darbeciler Sovyetler Birliği Komünist Partisinin sol kanadında yer almakta ve Gorbaçov'un reform programının çok ileri gittiğini düşünerek yeni imzalanacak olan birlik antlaşmasının ülkenin sonunu getirdiğine kanaat getirmişlerdi. Darbe sadece 3 gün sürdükten sonra Gorbaçov tekrar iktidara dönse de olay Sovyetler Birliği'ndeki dengeleri altüst edecek ve hem ülkenin hem de SBKP'nin sonunu getirecektir.

Bağımsız Devletler Topluluğu millî futbol takımı, 1991'de dağılan SSCB'yi oluşturan 15 ülkenin 12'si tarafından kurulan Bağımsız Devletler Topluluğu'nu temsil eden futbol takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nin dağılması</span> Sovyetler Birliğinin dağılması

Sovyetler Birliği'nin dağılması, 25 Aralık 1991 tarihinde Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov'un istifa etmesinin ardından Sovyetler Birliği'ni teşkil eden cumhuriyetlerin bağımsızlığını kazanmalarıyla 26 Aralık 1991'de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağıldığı olaydır.

<span class="mw-page-title-main">1993 Rusya anayasa krizi</span> SSCBnin dağılmasından sonra Rusyada, Devlet Başkanı ile Parlamento arasında çıkan ve silah kullanarak sona erdirilen siyasi kriz

1993 Rusya anayasa krizi, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Rusya'da Rusya Devlet Başkanı ile Rusya Parlamentosu arasında çıkan ve silahlı kuvvet uygulanmasıyla sona eren siyasi kriz. İki kurum arasında var olan siyasi gerilim 21 Eylül 1993 günü Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in Parlamentoyu ve Yüksek Sovyeti fesh etmesi kararını açıklamasıyla zirveye çıkar. O zamanki anayasaya göre devlet başkanının parlamentoyu fesih yetkisi bulunmamaktaydı. Ancak Yeltsin 1993 yılı Nisan ayında yapılmış olan referandum sonuçlarını kendisini haklı çıkartmak için kullanmıştır. Buna karşılık parlamento Yeltsin'i görevden alarak yerine Devlet Başkan Yardımcısı Aleksandr Rutskoy'u geçirdi.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararı, Birleşmiş Milletler'in "uluslararası barış ve güvenliği sağlamada birincil yükümlü" organı olan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin on beş üyesi tarafından alınan karar. BM Antlaşması'nın 27. maddesine göre, işleyiş kuralları dışındaki karar tasarıları konsey üyelerinin en az dokuzunun kabul oyuyla geçerli olmaktadır. Bunun yanı sıra, karar tasarılarının beş kalıcı üyenin hiçbiri tarafından veto edilmemiş olması da gerekmektedir. Veto gücüne sahip üyeler Çin, Fransa, Rusya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü</span> Bağımsız Devletler Topluluğu tarafından kurulan askerî ittifak

Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ), 7 Ekim 2002 tarihinde altı Bağımsız Devletler Topluluğu ülkesi tarafından kurulan hükûmetlerarası askerî ittifaktır.

<span class="mw-page-title-main">Sergey Baburin</span>

Sergey Nikolayeviç Baburin - - Rus siyasetçi, bilim insanı ve hukukçu. Ulusal sosyalist eğilimli Narodnaya Volya ve daha sonraki adıyla Rusya Halk Birliği ’nin önderi.

<span class="mw-page-title-main">1991 Sovyetler Birliği referandumu</span>

Sovyetler Birliği'nde 1991 Referandumu, 17 Mart 1991'de Sovyetler Birliği’nin korunması için yapılan referandum. Referandumda halka "eşit ve egemen cumhuriyetlerin yenilenmiş federasyonu olarak Sovyetler Birliği’nin korunmasını uygun görüyor musunuz?" sorusu yöneltilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Rıjkov</span>

Nikolay İvanoviç Rıjkov, Rus devlet adamı. 1985-1991 yılları arasında Sovyetler Birliği Bakanlar Konseyi Başkanı olarak görev yaptı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi üyesi (1956-1991), Yüksek Sovyet meclisi Sverdlovsk bölgesi milletvekili (1974-1989). Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 1995-2003 yılları arasında Duma milletvekilliği ve 2003 yılından itibaren de Federasyon Konseyi üyeliği yaptı.

Ortak Avrupa Evi, Sovyetler Birliği'nin eski Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov tarafından üretilen ve savunulan bir kavramdır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Devlet Konseyi</span>

Sovyetler Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Devlet Konseyi veya kısaltmayla SSCB Devlet Konseyi (Rusça: Государственный Совет СССР veya Devlet Sovyeti, Sovyetler Birliği'nde Ağustos 1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi sonrası 5 Eylül 1991'de kurulan devlet sovyeti. Konseyin üyeleri Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov ile birlikte tüm Sovyet cumhuriyetlerinin en üst düzey yetkilileri idi. Darbe girişimi sonrasında o dönemki yasalara göre devlet başkanı Gorbaçov'un yerini alacak Başkan Yardımlığı kurumu lağvedildi. Konsey Halk Komiserleri Konseyi Başkanı'nı seçme yetkisine sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Egemen Devletler Birliği</span>

Egemen Devletler Birliği, Sovyetler Birliği'nin yeni bir konfederasyon altında yeniden örgütlenmesinin önerilen adıydı. Sovyetler Birliği devlet başkanı Mikhail Gorbaçov tarafından başlangıçta Yeni Birlik Antlaşması olarak 1922 Sovyetler Birliği Kuruluş Antlaşması'nın yerini alması planlandığı öneri, Sovyetler Birliği'ni kurtarmak ve reform yapmak için bir girişimiydi.

<span class="mw-page-title-main">Andrey Kozırev</span>

Andrey Vladimiroviç Kozırev, Ekim 1991'den Ocak 1996'ya kadar görevde olan Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in ilk Dışişleri Bakanı olarak görev yapmış Rus siyasetçi. Sovyetler Birliği'nin çöküşünden hemen sonra Rusya'nın dış politikasının geliştirmesinde büyük katkısı olsa da Rusya'daki pek çok kişi zayıf olduğu ve ABD ve NATO karşısında Bosna ve Irak gibi yerlerde Rusya'nın çıkarlarını savunmada yeterince iddialı olmadığını düşünür. Bundan dolayı milliyetçi siyasetçiler ve partiler kendisini çok eleştirirdi. Kozırev, Moskova Devlet Diplomasi Enstitüsü'nden (MGIMO) tarih alanında doktora derecesiyle mezun olmuştur. 1974'te Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanlığı'na girmiştir. Dışişleri bakanı olarak atanmadan önce burada çeşitli görevlerde bulundu.

Hukuk Savaşı, Sovyetler Birliği'nin son yıllarında Sovyetler Birliği'nin merkezi hükûmeti ile Sovyet Rusya ve diğer Sovyet cumhuriyetlerinin hükûmetleri arasındaki "Egemenlik geçit töreni" sırasında yaşanan çatışmalar dizisiydi. Çatışmalar, Sovyetler Birliği'nin dağılmasına katkıda bulundu. Sovyet Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri üzerindeki kontrollerini resmen serbest bırakmaya karar verdiklerinde, tek tek hükûmetler kendi bölgelerinde kendi egemenliklerini ve hakimiyetlerini yeniden savunmaya başladılar. Bu, kendi yasalarını Sovyet merkezi hükûmetinin yasalarından ayırmayı ve vergi ödemeyi reddetmeyi içeriyordu. Bu olaylar Sovyetler Birliği'nin ekonomik olarak daha da kötüleştirdi ve özellikle bu durum 1991'deki çöküşünde önemli bir rol oynadı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.