İçeriğe atla

Alman ikiliği

Prusya aslanı, Avusturya fili etrafında dönüyor, Adolph Menzel 1846

Avusturya ve Prusya arasında 18. ve 19. yüzyıllarda Orta Avrupa'da hakimiyet kurmak için uzun yıllar süren rekabete Almancada AlmancaDeutscher Dualismus (Alman ikiliği) denilmektedir. Bu rekabetin bir parçası olarak savaşlar yapılırken, rekabet aynı zamanda Almanca konuşan halkları temsil eden bir siyasi güç olma yolunda da bir prestij yarışı haline gelmiştir. İki ülke arasındaki çatışma ilk olarak Yedi Yıl Savaşları'nda kendini gösterirken, Napolyon Savaşları ve İkinci Schleswig Savaşı gibi durumlarda zaman zaman aynı safta bulundukları da olmuştur.

Arka plan

Brandenburg Prensliği, 1356 Altın Boğa emirleriyle resmî olarak Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun elektörlerinden birisi olarak atanmıştı. Doğuda topraklarını Neumark'a kadar genişlettiler ve Jülich Veraset Savaşı sonrası 1614 Xanten Antlaşması ile Kleve Dükalığı ve kuzeybatı Almanya'daki Mark Kontluğu ile Ravensberg Kontluğu'nu da topraklarına kattılar. En sonunda 1618'de Hohenzollern elektörleri Prusya dükü olduğunda imparatorluk sınırlarına kadar büyüdüler. Daha sonra Polonya tahtı ve Brandenburg-Prusya yönetimi kişisel birlik altında aynı yönetime girdi. 1653'te "Büyük Elektör" Friedrich Wilhelm, Pommern'in diğer bölgelerini de ele geçirdi ve 1657 Bromberg Antlaşması'yla Prusya Dükalığının tam hakimi oldu. 1701'de Friedrich Wilhelm'in oğlu ve vârisi I. Friedrich, imparator I. Leopold'un rızasını alarak Könisberg'de kendini Prusya'da Kral ilan etti. Friedrich, elektörlük unvanını korurken, kraliyet unvanı ise sadece imparatorluk dışında kalan Prusya topraklarında geçerliydi.

Avusturya'da yüzyıllarca yönetimde kalan Habsburg Hanedanı'nın yükselişi Kral I. Rudolph'un 1278'deki Marchfeld Muharebesi zaferiyle başladı ve 1452'de III. Friedrich'in imparatorluk unvanını almasıyla son haddine ulaştı. Torunları I. Maximilian ve I. Felipe, evlilik yoluyla Burgonya Dükalığı ve İspanyol Kastilya Hükümdarlığı (tu felix Austria nube) mirasını elde ettiler. İmparator V. Karl altında Habsburg diyarı Avrupalı bir büyük güce dönüştü. 1526'da kardeşi I. Ferdinand, imparatorluk toprakları dışındaki Bohemya Hükümdarlığı toprakları ve Macaristan Krallığı'nı miras alarak Orta Avrupa'daki Habsburg Monarşisi'nin temellerini attı. 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar tüm Kutsal Roma Cermen imparatorları, Habsburg hanedanından Avusturya arşidükleriydi ve aynı zamanda Bohemya ile Macaristan kraliyet unvanlarına sahiplerdi.

Protestan reformu sonrası, Katolik Habsburglar 1555 Augsburg Barışı'nı kabul etmek zorunda kaldı ve hezimetle sonuçlanan Otuz Yıl Savaşları'nda imparatorluk otoritesini sağlamlaştırma planları başarısız oldu. 1648 Vestfalya Barışı sonrası Avusturya, önder protestan devlet olarak Saksonya Elektörlüğü'nün yerini alan güçlü Brandenburg-Prusya ile mücadele etmek zorunda kaldı. "Büyük Elektör" ve "Asker-kral" Friedrich Wilhelm etkili Prusya Ordusu ile yenilikçi bir devlet yarattı ve er ya da geç Habsburg'un egemenlik iddialarıyla çarpışmak zorunda kalacaktı.

Tarihi

Ciddi anlamda rekabetin başlaması 1740'ta Habsburg İmparatoru VI. Karl'ın ölümü sonrası Prusya Kralı II. Friedrich'in Avusturya kontrolündeki Silezya'yı işgali ve Maria Theresa'ya karşı Silezya Savaşı'nı başlatmasıyla olmuştur. Friedrich bu hareketiyle 1713 Yaptırımlarına uyma ve Habsburg topraklarının bölünmezliği ile ilgili verdiği sözleri bozdu ve Avusturya Veraset Savaşı'nın da fitilini ateşlemiş oldu. 1742'de Chotusitz Muharebesi'nde Avusturya askerleri karşısında kesin bir zafer kazandı. Maria Theresa Breslau ve Berlin Antlaşmalarıyla Silezya topraklarının büyük bölümünü Prusya'ya bırakmak zorunda kaldı.

Silezyalı toprak sahipleri Friedrich'e bağlılıklarını bildiriyor,
Wilhelm Camphausen, 1882

Bu dönemde Avusturya imparatorluk toprakları üzerinde hala hak iddia ediyordu ve dağınık Alman devletlerinin lider gücü konumundaydı. 1745'e kadar Maria Theresa, imparatorluk tacını Bavyera'daki topraklarını işgal ederek Wittelsbachlı rakibi VII. Karl'dan aldı. Fakat, Büyük Britanya, Hollanda Cumhuriyeti ve Saksonya ile oluşturdukları Dörtlü İttifak Silezya'yı geri almayı başaramadı. İkinci Silezya Savaşı, 1744'te Friedrich'in Bohemya'yı işgaliyle başladı ve 1745'te Kesseldorf Muharebesi'ndeki Prusya zaferi sonrası Dresden Antlaşması ile status quo ante bellum (savaş öncesi duruma dönme) kabul edildi. Friedrich, Silezya'yı elinde tutarken sonunda Maria Theresa'nın kocası I. Franz'ın tahta çıkmasını kabul etti. Bu şartlar 1748'deki Aix-la-Chapelle Antlaşması ile kesinleştirildi.

"Tacının en değerli taşı"nı kaybettiğini söyleyen Maria Theresa, bu sürede Avusturya topraklarında birçok sivil ve askerî reformlar gerçekleştirme fırsatı buldu. 1756 Diplomatik Devrim'de başarılı olan yetenekli şansölyesi Prens Wenzel Anton, eski Habsburg düşmanı Fransa ile Kral XV. Louis altında bir ittifak kurmuş ve Prusya'yı dışarıda bırakmıştır. Fakat Friedrich, Büyük Britanya ile yaptığı Westminster Konvansiyonu ile "Yüce Quadrille"yi tamamlamıştı. Bir önleyici savaş başlatarak Saksonya'yı işgal etti ve Yedi Yıl Savaşları'na yol açtı.

Bununla beraber Prag'ın fethi başarısız oldu ve kral bir yandan Avusturya askerleri Silezya'ya girerken diğer yandan Doğu Prusya'ya saldıran Rus kuvvetleriyle baş etmek zorunda kaldı. 1759 Kunersdorf Muharebesi'nda Avusturya ve Rusya kuvvetleri ezici bir zafer kazanmak için birleşince durum daha da kötüleşti. Friedrich bu durumdan, imparatoriçe Elizaveta 5 Ocak 1762'de ölüp yerine gelen III. Petro Prusya ile barış yapmak isteyince kurtulabildi. 1763 Hubertusburg Antlaşması ile Avusturya üçüncü kez Prusya'nın topraklarını genişletmesini kabul etmek zorunda kaldı. Zorba krallık, "Avrupa Konseri"nde Avrupalı büyük güçlere karşı hayatî bir rol oynayacaktı.

Hem Avusturya hem de Prusya Napolyon Savaşları'nda Fransa'ya karşı savaştı. Savaş sonrası Alman eyaletleri Alman Konfederasyonu'nun 37 eyaleti altında bir araya geldi. Alman milliyetçiler birleşik bir Almanya talep etmeye başladılar. Özellikle 1848'de tavan yapan bu istek bunu en iyi başaracak ulus devletin hangisi olacağını soran Alman sorununa yol açtı. "Küçük Almanya" (Kleindeutschland) çözümü Protestan Prusya'dan yana olurken "Büyük Almanya" (Grossdeutschland) ise Katolik Avusturya'yı destekledi. Bu sırada Schleswig-Holstein sorunu da ortaya çıktı. Danimarka, Avusturya ve Prusya'nın ortak kuvvetlerine karşı İkinci Schleswig Savaşı'nı kaybetti. Fakat Prusya, Avusturya-Prusya Savaşı sonrası bu bölgenin kontrolünü ele geçirdi ve Avusturya'yı Almanya'dan dışladı. Fransa-Prusya Savaşı sonrası Almanya 1871'de Prusya altında birleşerek Alman İmparatorluğu'nu oluşturdu ve 1878'de Berlin Kongresi sonrası rekabet yatıştı.

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Prusya</span> 1525-1947 yılları arasında Orta Avrupada varlığını sürdürmüş eski bir Alman devleti

Prusya, tarihin değişik dönemlerinde değişik anlamlarda kullanılmış bir isim olmakla birlikte en çok 1713-1867 yılları arasında kendine Prusya Krallığı adını veren ve Orta Avrupa'da hüküm süren Alman devletinin ismidir.

<span class="mw-page-title-main">Maria Theresia</span> İmparatoriçe

Maria Theresia, Habsburg hanedanının devleti, 1740-1780 tarihleri arasında bizzat yöneten tek imparatoriçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya tarihi</span> Avusturyanın tarih öncesinden günümüze kadar geçmişi

Bu madde Avusturya'nın tarih öncesinden günümüze kadarki tarihi hakkında bilgi vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Prusya Krallığı</span> Alman devleti (1701-1918)

Prusya Krallığı (Almanca: Königreich Preußen, [ˈkøːnɪkʁaɪç ˈpʁɔʏsn̩] olarak telaffuz edilir) 1701 ile 1918 yılları arasında Alman İmparatorluğu'nun Prusya eyaletini oluşturan bir krallıktı. 1866'da Almanya'nın birleşmesinin arkasındaki itici güçtü ve 1918'de dağılıncaya kadar Alman İmparatorluğu'nun önde gelen devletiydi. Adını Prusya denilen bölgeden alsa da merkezi Brandenburg Margravlığı'ydı. Başkenti Berlin'di.

<span class="mw-page-title-main">II. Friedrich (Prusya kralı)</span>

II. Friedrich ; 1740 yılından ölümüne kadar Prusya kralıydı. Prusya onun yönetimi altında topraklarını büyük ölçüde genişletti ve Avrupa'da önemli bir askerî güç haline geldi. Askeri alandaki başarıları ve ülkesinin kalkınması yolundaki çabalarından dolayı Büyük Friedrich adıyla anılır.

<span class="mw-page-title-main">III. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)</span>

III. Ferdinand, Kutsal Roma imparatoru (1637–1657).

<span class="mw-page-title-main">I. Friedrich (Prusya kralı)</span>

I. Friedrich, 1701'den 1713'e dek Prusya Kralı.

<span class="mw-page-title-main">Habsburg Monarşisi</span> 1526-1806 arasında Habsburg Hanedanı tarafından yönetilen Orta Avrupa toprakları

Habsburg Monarşisi, 1526-1806 yılları arasında Habsburg Hanedanı tarafından yönetilen Orta Avrupa topraklarına verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Alman sorunu</span> 19. yüzyılın ortalarında Almanyanın birleşmesine ilişkin tartışmalar

Alman sorunu, 19. yüzyılda, özellikle de 1848 Devrimleri boyunca süren Almanya'nın birleşmesinin en iyi yolu hakkındaki bir tartışmadır. 1815'ten 1871'e kadar, Alman Konfederasyonu'nda 37 bağımsız Almanca konuşulan eyalet bulunuyordu. Großdeutsche Lösung tüm Almanca konuşan insanları bir devlet altında birleştirmeyi amaçlıyordu ve Avusturya İmparatorluğu ile onun destekçileri tarafından benimsenmişti. Kleindeutsche Lösung ise Avusturya'yı içermeyecek şekilde sadece kuzey Alman eyaletlerini birleştirmeyi amaçlıyordu ve Prusya Krallığı tarafından benimsenmişti.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya Veraset Savaşı</span> Avusturyada hanedan savaşı

Avusturya Veraset Savaşı (1740–48), Kuzey Amerika'da Kral George Savaşı, Anglo-İspanyol Savaşı, Jenkins'in Kulağı Savaşı ve üç Silezya Savaşı'ndan ikisini içeren, Avrupa'daki büyük güçlerin çoğunun dahil olduğu Habsburg Hanedanı'nda Maria Theresa'nın tahtın varisi olması sorunundan ortaya çıkmış bir savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Bavyera Veraset Savaşı</span>

Bavyera Veraset Savaşı, Habsburg Monarşisi ile Bavyera Dükalığı'nun Habsburg tarafından ilhakını önlemek isteyen Saksonya-Prusya ittifakı arasında geçen bir savaş. Savaş boyunca küçük çatışmalar dışında muharebe yaşanmamış olsa da binlerce asker hastalık ve açlıktan ölmüştür. Askerlerin yemek isteğinden dolayı bu savaş Prusya ve Saksonya'da Kartoffelkrieg olarak anılmaktadır. Habsburg Avusturyasında ise bazen Zwetschgenrummel olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Prusya'da Kral</span>

Prusya'"da" Kral, Brandenburg Elektörleri tarafından 1701-1772 yılları arasında kullanılan unvan. Daha sonra Prusya Kralı unvanını almışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Bohemya Krallığı</span> Orta Avrupada bulunan bir krallık

Bohemya Krallığı Orta Avrupa'da Bohemya bölgesinde yer alan Çek devletidir, bugünkü Çekya sınırları içinde kalmaktadır. 1806 tarihine kadar Bohemya kralı Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu hükümdarı seçme yetkisine sahip olan elektör heyetinin üyesiydi. Krallık önce Avusturya İmparatorluğu, 1867 yılında da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu topraklarının parçası olmuştur. I. Dünya Savaşı'nda İttifak Devletlerinin yenilgisinin ardından krallık ve bağlı olduğu imparatorluk dağılmış, sonrasında bağımsızlığını ilan eden Çekoslovakya'nın ana unsurlarından olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Prusya Kraliyet Ordusu</span>

Prusya Kraliyet Ordusu, Prusya Krallığı'nın ordusu olarak hizmet etti. Brandenburg-Prusya'nın bir Avrupa gücü olarak gelişmesinde önemli bir rol oynadı.

Silezya Savaşları, 18. yüzyılın ortalarında Prusya ve Avusturya İmparatorluğu arasında Silezya bölgesinin kontrolünü sağlayabilmek amacıyla gerçekleşen üç adet savaştır. Bu savaşlar;

<span class="mw-page-title-main">Avusturya Silezyası</span> Eski Özerk Bölge

Avusturya Silezyası, resmen Yukarı ve Aşağı Silezya Dükalığı, Bohemya Krallığı ve Hasburg Monarşisi arasında varlığını sürdürmüş özerk bölgedir. Günümüzde Çek Silezyası ile komşudur ve tarihsel olarak Silezya bölgesinin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Teschen Dükalığı</span>

Teschen Dükalığı, Cieszyn Dükalığı veya Těšín Dükalığı, Yukarı Silezya'daki Cieszyn merkezli bir Silezya dükalığıydı. Polonya'nın feodal bölünmesi sırasında 1281'de Silezya'daki Opole ve Racibórz Dükalığı'ndan ayrıldı ve 1290'dan 1653'te Düşes Elisabeth Lucretia'nın ölümüyle hanedanın soyu tükenene kadar Piast Hanedanı'nın Silezya Dükleri tarafından yönetildi.

<span class="mw-page-title-main">Prag Barışı (1635)</span>

Prag Barışı, 30 Mart 1635’te Saksonya’nın Otuz Yıl Savaşları’ndan barış ile çıkması için imzalandı. Daha sonra diğer Alman prensleri de bu antlaşmaya katıldı ve Otuz Yıl Savaşları devam etmesine rağmen Prag Barışı ile Kutsal Roma İmparatorluğu içindeki din savaşının sona erdirdiği kabul edilir. Bu antlaşmadan sonra çatışma büyük ölçüde İspanya, İsveç ve Fransa dahil olmak üzere yabancı güçler üzerinde döndü.

<span class="mw-page-title-main">Fransız-Habsburg Rekabeti</span>

Fransız-Habsburg rekabeti terimi, Fransa ile Habsburg hanedanı arasındaki rekabeti tanılamaktadır. Habsburglar Yüksek Orta Çağ’da Augsburg Diyeti’nden Yakın çağda I. Dünya Savaşı’nın ardından monarşinin lağvedilmesine kadar çeşitli zamanlarda Kutsal Roma İmparatorluğu, İspanya İmparatorluğu, Avusturya, Bohemya ve Macaristan’ı içeren genişleyen ve gelişen bir imparatorluğu yönettiler.

<span class="mw-page-title-main">Loren Dükalığı</span> Loren bölgesinde eski bir dükalık

Loren Dükalığı yada Lorraine Dükalığı, aslen Yukarı Loren, günümüzde Fransa'nın kuzeydoğusunda bulunan Loren bölgesinin sınırları içinde kalan bir dükalıktı. Başkenti Nancy'dir.