Alikan - Turkipedia

Alikan veya Aliki Aşireti, Kürtçenin Kurmanci lehçesini konuşan Aşiretin, büyük çoğunluğu Sunni Müslümandır. Başta Batman ve Beşiri olmak üzere Siirt, Muş, Malatya, Adıyaman, Diyarbakır, Nusaybin, Tatvan, Hizan, Kurtalan, Van, Erciş Dargeçit İdil Cizre gibi birçok çevre ilde Alikan Aşiretine mensup kişiler bulunmaktadır.

Aşiretin bu kadar dağınık yerleşim yerlerinde olmasının temel sebebi, geçmiş dönemlerde hayvancılık ve göçerlikle uğraşmış olmalarıdır. Yaklaşık 150 yıl gibi bir süredir göçebe yaşamı bırakan Alikiler Batman'ın Beşiri ilçesinde 50 ye yakın köy ve mezraya sahip olmuş ve bölgenin en büyük aşireti olmuştur.

Alikanlılar 8 Koldan oluşmaktadır. Bölgede cesurlukları ve misafirlikleriyle tanınırlar. Alikan Aşiretinin oluşturan Kolların isimleri şunlardır.

Cındiki
Mala Dibo
Mala Sino
Mala Remo
Axıke
Katıxoka
Malatya (Hasikan Kolu)

Ünlü Sosyolog İsmail Beşikçi bu aşiretin üzerine, Doğuda değişim ve yapısal sorunlar, adlı bir tez hazırlamış ve alikan aşireti hakkında pek çok bilgi paylaşmıştır.^[1]

Yine ünlü Antrapolog, Martin van Bruinessen Alikan aşireti hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bruinessen'in aktardıklarına göre; Alikan aşireti, Botan Emirliğinin, cezire Bölgesinin Askeri bel kemiğini oluşturmaktaydı.^[2]

Botan Emirliğinde, Mirin ölmesiyle oluşan kargaşa ve iktidar boşluğu, emirliğin 3 oğul arasında bölünmesine sebep olmuştu. Bruinessen emirliğin Gürkel, Finik ve Cizire olarak üçe ayrıldığını, söylemektedir.^[3]

Cizire Bölgesinin Askeri gücünü oluşturan, Şıllet ve Çox sor adlı iki konfederasyon bulunmaktaydı.

Alikan, Miran, Duderan, Soran ve Garisan aşiretleri, Çox sor Konfederasyonunu oluştururken, Kiççan, teyyan, Herikanve Mûsreşan aşiretleri Şıllet konfederasyonunu oluşturmaktaydı.

Yine Bruiessen'in aktardıklarına göre,Yezidiler Dönemin değerli kumaşlarından olan kırmızı kumaşa(çox sor) sahipken,Mir bu duruma sinirlenerek kendini aşşağılanmış hissetmiş ve kırmızı kumaştan sadece Mir ve beylerin yararlanabileceğini söyleyerek kumaşları yezidilerden istemiştir,Yezidiler bu teklifi red edince Mir Şıllet konfedarsyonunu oluşturan aşiretlerden bir ordu toplamış ve sefere göndermiştir. Ancak bu aşiretler savaş meydanında yenik düşmüş, Botan Miri bu duruma çok sinirlenerek, Bu aşiretlere Şıllet adını vermişti, Mir daha sonrasında Çox sor Konfederasyonunu oluşturan aşiretlerden yeni bir ordu kurarak Yezidilere sefere göndermiş ve zaferle dönen bu aşiretlere Çox sor adını vermişti.^[2]

İsmail beşikçi'nin kitabında bu aşiretler arasındaki çekişme ve rekabetlerden sıkça bahsedilmiştir. İsmail Beşikçi'nin aktardıklarına göre Alikan aşireti arasında kullanılan şöyle bir söz mevcuttur;^[4]

Mira, mire (Mir büyüktür) Alıkan Vezire (Alikan vezirdir) Duderan seyepire.

Kaynakça

^ Beşikçi, İsmail (1992). Doğu’da Değişim ve Yapısal Sorunlar (Göçebe Alikan Aşireti), Ankara: Yurt Kitap Yayınlar. s. 106.
^ ^a ^b Bruinessen, Martin Van (2011). Ağa, Şeyh ve Devlet, Çev. Banu Yalkut, İstanbul: İletişim Yayınları.
^ Bruinessen, Martin Van (2011). Ağa, Şeyh ve Devlet, Çev. Banu Yalkut, İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 271-273.
^ Beşikçi, İsmail (1992). Doğu’da Değişim ve Yapısal Sorunlar (Göçebe Alikan Aşireti), Ankara: Yurt Kitap Yayınlar.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Bayezid</span> 4. Osmanlı padişahı (1389–1402)

I. Bayezid veya Yıldırım Bayezid, dördüncü Osmanlı padişahı. 1389'dan 1402 yılına kadar hükümdarlık yapmıştır. Babası Sultan I. Murad, annesi ise Gülçiçek Hatun'dur.

Timur sonrasında Timur Küregen, Timurlu İmparatorluğu'nun kurucusu olan Türk veya Türk-Moğol asker ve komutan. 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle günümüzdeki Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Kafkasya, Ortadoğu ve Anadolu'nun büyük bir bölümünü ele geçirmiştir. Çağatay ulusunu oluşturan boylardan Barlaslar'ın önderi olan Turagay ile Tekina Hatun'un çocuğu olarak 1336'da Semerkant yakınlarındaki Şehr-i-Sebz'e bağlı Hoca Ilgar köyünde dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını denetim altına alan askeri bir lider olarak kendini göstermiştir.

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Cizre</span> Şırnak iline bağlı bir ilçe

Cizre, Türkiye'nin Şırnak iline bağlı bir ilçedir.

İsmail Beşikçi, Türk sosyolog ve yazar. Özellikle Kürtler, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu ve Türkiye'de tek partili dönemine ait eserleriyle tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Çepniler</span> Türkiye ve Türkmenistanda yaşayan bir Oğuz boyu

Çepniler veya Çepni boyu, yoğunlukla Doğu Karadeniz ve Türkmenistan'ın batı bölgelerinde yaşayan, Oğuz boylarından Üçoklara mensup olan yerleşik Türk halkıdır.

Fâtımîler ya da Fâtımî Devleti, Tunus'ta kurulduktan sonra merkezi Kahire'ye taşıyan ve Fas, Cezayir, Libya, Malta, Sicilya, Sardinya, Korsika, Tunus, Mısır, Filistin, Lübnan, Ürdün ve Suriye'de egemenliğini kuran Şii meşrebinin İsmailî mezhebine bağlı Arap devleti.

<span class="mw-page-title-main">I. Abbas</span> 5. Safevi hükümdarı

I. Abbas veya Büyük Abbas, Safevi Hanedanlığının beşinci hükümdarı olan Şah Abbas, Safevi Hanedanı'nın en güçlü hükümdarı olarak gösterilir. Şah Muhammed Hüdabende'nin üçüncü oğludur. 3 Ekim 1587 tarihinde Türkmen şeflerinin desteklediği bir askerî darbe ile 17 yaşında tahta geçip 1629 yılına kadar 42 yıl hükümdar olarak kalmıştır. Hükümdar olduğu tarih Safevi Devleti açısından zorlu bir dönemdir. İçeride Türkmen aşiretleri arasındaki kanlı çatışmalar, doğuda Özbek akınları, batıda ise Osmanlı İmparatorluğu'nun baskısı altındaydı. Bu durumun kaçınılmaz sonucu olarak ülke ekonomik olarak da çözülmektedir. Tarımsal ve endüstüriyel üretim düşerken ticaret de çökmüştür.

İmâmet ya da İmâmîlik İslam'ın bir kolu olan Şiiliğin temel ilkelerinden birisidir. Sünnilik imâmeti imanın esaslarından biri olarak saymaz.

Kürt edebiyatı, Kürtçe ile yaratılmış sözlü ve yazılı edebi eserleri kapsayan edebiyat. İslam öncesi Kürt edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. 20. yüzyılın başına kadar olan yazılı edebiyat ise şiir şeklindedir. Nesrin gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Avrupa ülkelerine göçün artmasıyla birlikte yüzü kendi topraklarındaki gelişmelere dönük olan yeni bir tür sürgün edebiyatının da geliştiği görülmektedir.

Bedirhan Bey, Botan Emiri.

Şirvanşahlar Devleti ,(Arapça/Farsça: شروانشاه) — 861-1538 yılları arasında Güneydoğu Kafkasya'da, ağırlıklı olarak günümüz Azerbaycan Cumhuriyeti'de ve kısmen de günümüz Dağıstan topraklarında var olmuş ve sonradan Azerbaycanlılaşmış bir devlettir. Devletin sınırları doğuda Derbent'ten, Kür Nehri'nin Hazar Denizi'ne döküldüğü noktaya kadar uzanarak, Şirvan tarihi bölgesi ile bazen batıda Gence şehrine kadar ulaşmış, ayrıca farklı dönemlerde Şeki, Karabağ ve Beylegan'ı da kapsamıştır. Başkenti Şamahı ve Bakü olmuştur.

İmamîye Şiası, Şiîlik meşrebi içerisinde mevcut olan tüm tarikât ve mezheplerin ortak i'tikatlarını tanımlamak maksadıyla kullanılan bir fıkıh deyimi olup, Aşırı Ghulât (Radikal dinci fırkalar), Keysanîlik (Dörtçüler), Zeydîlik (Beşçiler), İsmailîlik (Yedicilik/Yedi İmamcılık) (Mustâlîlik ve Nizarîlik) ve İsnâaşerîyye (Onikicilik/On İki İmamcılık) (Câferiyye Şiîliği ve Anadolu Alevîliği) ile Arap Aleviliği'ni de kapsamı altına alan bir şekilde tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkmenleri</span> Anadoluda yaşamını sürdüren çoğunlukla Oğuz kökenli Türk halkları

Türkiye Türkmenleri ya da Anadolu Türkmenleri, Anadolu Oğuzları veya kısa söylenişiyle Türkmenler, Selçuklular döneminde Anadolu ve çevresinde Türkmeneli denen bölgelerde yerleşmeye başlayan, dilleri Türkiye Türkçesine bağlı Anadolu ağızları içinde ele alınan ve Türkiye Türklerini oluşturan Oğuz oymakları Müslüman olup, Hanefi Sünni ve Anadolu Aleviliği olarak görülür. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde etkili olmuşlardır. Türkmen (تركمنلر) ve Yörük (يوروك) kelimeleri tarihî belgelerde eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, yerleşim durumuna ve şekline bağlı olarak köylü «Türk» olarak adlandırılırken, göçer veya yarı-göçer topluluklar «Türkmen» ya da «Yörük» tabiriyle anılmışlardır. Aşiretler, yerleşik veya konar-göçer olma durumlarına ve bulundukları bölgelere göre «Türkmen» ya da «Yörük» adını almışlardır. Kimilerine göre Kızılırmak'ın doğusundakilere Türkmen batısındakilere ise Yörük denir. Maraş ve çevresinde yaşayan Dulkadirli Türkmenleri için Osmanlı kaynaklarında hem Türkmen hem de Yörük tabiri birlikte kullanılmıştır. Etnik olarak akraba oldukları Türkmenistan Türkmenleri ile aynı adı taşıdıkları gibi kimi uruğ/oymak adları da ortaktır.

Şiîliğin kronolojik tarihi Nüfuslarına göre bir tahmin yapılacak olunursa, yaklaşık olarak Dünya'daki toplam Müslüman nüfusun %87-88'i Sünni ve yaklaşık %11-12'si de büyük bir ekseriyeti Onikiciler i'tikadına mensup olan Şiîler'den müteşekkildir. 12-15 Milyon arasında olan İsmaili nüfusu da Şiîliğin içerisinde yaklaşık olarak %10'nun üzerinde, tüm İslâm Dîni içerisinde ise %1'in hemen üzerindedir.

Sovyetler Birliği'nde Kürtler, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kürt kişi veya grupları betimler.

Botan Emirliği, 1338-1855 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğuna bağlı Güneydoğu Anadolu'da topraklarında bulunan Kürt Emirliklerinden birisidir. Cizre, Şırnak ve Siirt'in Eruh ilçesini içine almaktadır. Emirliğin adını aldığı Bûhtî Kürtleri Orta Çağlarda günümüz Hakkâri ili ile Musul arasında yaşamışlardır. Ayrıca Bûhtî Kürtleri, bazı tarihçiler nezdinde köken olarak Mervani hanedanının kurucusu olan Humeydi Kürtleri ile ilişkilendirilmişlerdir. 16. Yüzyılda yaşamış olan Kürt tarihçi Şerefhan-ı Bitlisi kaleme aldığı Şerefname adlı eserinde; Botan Emirliğinin, isminin cesaret ve savaşçılıklarıyla tanınmış olan Bûhtî aşiretinden aldığını ifade etmektedir. Antropolog Martin van Bruinessen, Botan Emirliğinin askerî gücünün Şıllet ve Çoxsor olarak ikiye ayrıldığını söylemiştir.

Ermeni-Kürt ilişkileri, Kürtler ve Ermeniler arasındaki tarihsel ilişkileri kapsamaktadır.

Sovyet Kürdistanı, 1938 tarihinde gösterime giren Azerbaycan Kürtleriyle birlikte genel olarak Sovyetler Birliği'nde yaşayan Kürtlerin Ekim Devrimi ile birlikte değişen toplumsal yaşantısını konu alan Sovyetler Birliği yapımı belgesel film. Belgesel filmde ağırlı olarak Kelbecer ve Laçın'de yaşayan Kürtleri konu almıştır.

Mahmudi Beyliği, Hoşap'ta hüküm sürmüş Mahmudi aşiretinin kurmuş olduğu Kürt beyliktir. Mahmudi aşiretinin bölgeye nereden geldiği hakkında ihtilaflı bilgiler mevcuttur. Şerefname'de, Karakoyunlular döneminde Kara Yusuf tarafından Şam'dan veyahut Azerbaycan'dan bölgeye getirildikleri yönünde bilgiler yer almaktadır. Ayrıca Mahmudi aşireti reisi Mahmud Ağa'nın Cizre'den, Azerbaycan'a gittikleri ifade edilmiştir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.