İçeriğe atla

Alihan Bökeyhan

Alihan Bökeyhan
Alaşorda Özerk Devletinin başkanı
Görev süresi
13 Aralık 1917 - 5 Mart 1920
Kişisel bilgiler
Doğum 5 Mart 1866(1866-03-05)
Karkaralı üyezi, Semey oblastı, Dala ilçesi
Ölüm 27 Eylül 1937 (71 yaşında)
Moskova, Rusya SSCB
Partisi Alaş (parti)
Bitirdiği okul Ombı teknik okulu
Orman Mühendisliği Enstitüsü (Sankt-Peterburg)
Mesleği Siyasetçi, yayıncı
Dini İslam
İmzası

Alihan Nurmuhammedoğlu Bökeyhan (Kazakça: Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан, Alïxan Bökeyxan; 5 Mart 1866, Karkaralı - 27 Eylül 1937, Moskova), Kazak siyasetçi ve yayıncıdır. 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başında Kazak aydınlarının milliyetçi önderi.

Hayatı

Bökeyhan, 1866 yılında[1] Semey bölgesinde doğmuştur. İlk öğrenimden sonra Ombı Teknik Yüksek okulunu bitirmiş, sonra da Petersburg Orman Enstitüsünde öğrenimine devam etmiştir. 1904-1905 yıllarındaki Rus-Japon savaşı Orınbur (şimdiki Orenburg)’da yayınlanan Kazak gazetesi 1913 - 1918 yılları arası Kazakların bilinçlenmesinde çok öneme sahip bir gazetedir. Gazetenin önemli yazarlarından Ahmet Baytursunov, Mircakıp Duvlatulı ve Alihan Bökeyhan bulunur.[2]

1910- Bökeyhan Kırgız (Kazak) bozkırının Ruslar tarafından yerleştirilmesine karşı gelmiştir.[3]

1913- Ali han Bökeyhan “Kazak” gazetesinin neşrine başlar. Az bir vakitte gazete milli aydınların fikir merkezi haline gelir. Gazetelerde açık imza ve “Qır balası”, “Stepniyak”, yani "Bozkır oğlu" adları ile “Duma partiyası”, “Duma və Kazaklar”, “Avqust Bebel” ve b. makaleler yayınlatır.

1914- Haziran ayında geçirilen Umum Rusya Müslümanları Kurultayın'a iştirak eder. Rusya Devlet Dumasında Müslüman milletvekillerin teşkilatlanmasından ve faaliyetlerini güçlendirmelerinden sorumlu olur. Tomsk'ta Sibir (Sibirya)'in bağımsızlığını isteyenlerin kurultayında görev alır. Alihan Bökeyhan'ın teşebbüsü ile bu kurultayın oluşturulması, planlanan Sibir Cumhuriyetinin Kazakistan ile bütünleşmesi kararı alınır.

Alihan Bökeyhan'ın esas maksadı Sibirya ve Orta Asya'yı da kapsayan Türk milli hükûmeti kurmaktı.

Gürcü kökenli Stalin'in emriyle Kazak milliyetçilerine karşı sert tedbirler başlar. 1920-1937- yılları arasında Alihan Bökeyhan üç defa hapsedilir.

Alihan Bökeyhan, 27 Eylül 1937 tarihinde Sovyet Rusya yönetiminin emriyle kurşuna dizilir.

Edebiyat

  • Аккуыулы С. А. Букейханов и русское масонство // Простор. −1994. -№ 3.
  • Сеитов Э. А. Н. Букейханов как историк и общественно-политический деятель: Канд. диссертация. — Алматы, 1996.
  • Мамраева А. К. Общественно-политическое развитие Казахстана начала XX века и А. Букейханов. — Алматы, 1998.
  • Мамраева А. К. Общественно-политическая деятельность и политико-правовые взгляды А. Букейханова. Караганда. Болашак-Баспа. 1998.
  • Государственная дума Российской империи, 1906—1917 : Энциклопедия. Москва : Российская политическая энциклопедия, 2008. С. 70. ISBN 978-5-8243-1031-3.

Onun hakkında filmler

  • 1994 — Alaş hakkında film. Alaşorda rejisörü: Kalila Namatulı Omarov
  • 2009 — Alaşorda (film). Rejisörü: Kalila Namatulı Omarov

Suretlik

  • Ahmet Baytursın, Alihan Bökeyhan ve Miryakıp Dulat. 1913 yılında Orenburg'da
    Ahmet Baytursın, Alihan Bökeyhan ve Miryakıp Dulat. 1913 yılında Orenburg'da
  • 1918 yılında Semey'de Alaş aydınlarıyla birlikte A.Bökeyhan.
    1918 yılında Semey'de Alaş aydınlarıyla birlikte A.Bökeyhan.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  3. ^ "Как Букейхан остановил строительство железной дороги". 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kırım Tatarları</span> Türklerin kıpçak kolundaki topluluk

Kırım Tatarları ya da Kırımlılar, anayurtları Karadeniz'in kuzeyindeki Kırım yarımadası olan Türkî halktır. 1783'te Kırım Hanlığı'nın Rusya tarafından ilhak edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti'ne zorunlu göçe tabi tutulmuşlar ve kendi vatanlarında azınlığa düşmüşlerdir. SSCB döneminde Stalin'in emriyle 18 Mayıs 1944'te sürgüne uğrayarak nüfuslarının yarısını yitirmişlerdir. SSCB'nin yıkılmasıyla sürüldükleri topraklardan Kırım'a geri dönmeye başlayan halk, Ukrayna'nın ana Müslüman unsurunu oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği</span> Avrasyada hüküm sürmüş eski bir federasyon (1922–1991)

Sovyetler Birliği, resmî adıyla Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (Rusça:

<span class="mw-page-title-main">Nursultan Nazarbayev</span> Kazakistan Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı

Nursultan Äbişulı Nazarbayev ;, Kazak siyasetçi ve devlet adamı. Kazakistan Cumhuriyeti'nin ilk Devlet Başkanı. 24 Aralık 1990'da başladığı cumhurbaşkanlığı görevinden 19 Mart 2019'da istifa etti. Günümüzde Türk Devletleri Teşkilatı ömür boyu onursal başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Başkurdistan</span> Rusyaya bağlı federal bir bölge

Başkurdistan Cumhuriyeti, Rusya'ya bağlı federal bir cumhuriyettir. İdil Nehri ile Ural Dağları arasında yer alır. Başkenti Ufa şehridir. 2010 nüfus sayımı itibarıyla 4.072.292 nüfusa sahip Başkurdistan, Rusya'nın en kalabalık cumhuriyetlerinden biridir. Başkurdistan'da 2010'da yapılan nüfus sayımına göre 1.584.554 Başkurt yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Çerkes Savaşı</span> Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş

Rus-Çerkes Savaşı, 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan, 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele. Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Murad Adji</span>

Murad Eskenderoviç Adjiev, Sovyet ve Rus bilim insanı, türkolog, araştırmacı yazar. Kadim Türklerin ana vatanı Altay'dan başlayan Büyük Kavimler Göçü tezinin müellifi. Coğrafyacı, Doktorasını iktisat alanında yapmıştır. Doçent. Kumuk kökenli.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Baytursun</span> Kazak aydını

Ahmet Baytursun, Kazak eğitimci, dilbilimci, yazar, şair, siyasetçi.

Alaş kozgalışı, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Rusya İmparatorluğu'na karşı örgütlenen ulusal bağımsızlık hareketi.

<span class="mw-page-title-main">Mir Yakub Dulatoğlu</span> Kazak siyasetçi, yazar, şair (1885 - 1935)

Mir Yakub Dulatoğlu — Kazak siyasetçi, yazar, şair. Ulusal bağımsızlık ve Alaş Hareketinin üyesi. Ayrıca eserlerinde şu müstear adları da kullanmıştır: Madiyar, Azamat, Tayminer, Argın balası, Türk balası.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan kültürü</span>

Azerbaycan kültürü Azerbaycan'da yaşayan halkların ve Azerbaycan tarihinde yer alan devletlerin kültürü. Bölgede yaşanan siyasi ve askeri olaylar ve Azerbaycan'ın Doğu ve Batı arasında yerleşmesi kültürün gelişimini etkileyen temel faktörlerdir. Azerbaycan Doğu Avrupa ve Batı Asya'dadır ve Avrupa Konseyi üyesidir.

Kazakistan Cumhuriyeti'nin başkenti Astana şehridir. Kazakistan her yıl 6 Temmuz'da Sermaye Günü'nü kutluyor.

<span class="mw-page-title-main">Rus-Safevî Savaşı (1722-1723)</span>

1722-1723 Rus-Safevi Savaşı, Rus tarih yazımında Büyük Petro'nun Safevi Seferi, 1722-1723 yılları arasında Rus İmparatorluğu ile Safevî Devleti arasında gerçekleşen bir savaştır. Savaş, Çar I. Petro'nun Hazar ve Kafkasya bölgelerinde Rus nüfuzunu genişletme girişiminde bulunması ve Safevî Devleti'nin gerilemesi üzerine bölgedeki toprak kazançlarını rakibi olan Osmanlı İmparatorluğu'nu korumak amacıyla başlatmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Alaş Otonomu</span>

Alaş Otonomu 1917 ile 1919 yılları arasında, bugünkü Kazakistan Cumhuriyeti topraklarında bulunan bir Kazak devletiydi. Başkenti Semey, daha sonra "Alash-qala" olarak biliniyordu.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet Orta Asyası</span> orta Asyadaki Sovyet Cumhuriyetleri

Sovyet Orta Asyası, Orta Asya'nın bir dönem Sovyetler Birliği tarafından kontrol edilen bölümünü ve Sovyet yönetiminin kontrol sağladığı zaman aralığını ifade eder (1918-1991). Orta Asya Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri (SSC) 1991'de bağımsızlıklarını ilan etti. Bölgesel kullanım açısından, bölgenin adı Rus İmparatorluğu sırasında kullanılan Rus Türkistanı ile neredeyse eş anlamlıdır. Sovyet Orta Asyası, mevcut sınırlar 1920'lerde ve 1930'larda oluşturulmadan önce birçok bölgesel bölünmeden geçti.

Tercüman 1883'ten 1918'e kadar Bahçesaray'da yayınlanan ve Rus İmparatorluğu'nda Türkçe konuşan nüfusunun basılı organı olan bir gazeteydi. Kurucu ve yayıncısı Kırım Tatar eğitimci İsmail Gaspıralı idi. Tercüman, 35 yıl boyunca yayınlanmış olan tarihteki ilk Kırım Tatar gazetesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Belarus'ta insan hakları</span>

Belarus hükûmeti, insan hakları ihlalleri ve sivil toplum kuruluşlarına, bağımsız gazetecilere, ulusal azınlıklara ve muhalif politikacılara yönelik zulmü nedeniyle eleştiriliyor. Eski ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice, Amerika Birleşik Devletleri Senatosu Dış İlişkiler Komitesi'nde yaptığı konuşmada, Belarus'u dünyanın altı "tiranlığın ileri karakolundan" biri olarak nitelendirdi. Buna karşılık, Belarus hükûmeti değerlendirmeyi "gerçekten oldukça uzak" olarak nitelendirdi. 2020 Belarus cumhurbaşkanlığı seçimleri ve protestoları sırasında Viasna İnsan Hakları Merkezi tarafından belirtilen siyasi mahkûmların sayısı 16 iken Şubat 2022 itibarıyla çarpıcı bir şekilde 1062'ye kadar yükseldi. 2020 protestoları sırasında kolluk kuvvetleri tarafından yasa dışı ve taciz edici güç kullanılmasından ötürü birkaç kişi öldü. Uluslararası Af Örgütü'ne göre, yetkililer protestolar sırasında yaşanan ihlalleri soruşturmadı, bunun yerine ihlallere karşı çıkanlar taciz edildi. Temmuz 2021'de yetkililer, kalan sivil toplum kuruluşlarına karşı bir kampanya başlattı ve ülkede önceden kayıtlı tüm insan hakları kuruluşları da dahil olmak üzere en az 270 tanesini Ekim ayına kadar tasfiye etti.

Azerbaycan'da Stalin'in baskıları - 1920'lerin sonundan 1950'lerin başına kadar Stalin'in Azerbaycan SSC'deki baskılarına verilen genel isim. Bu baskı, Azerbaycan'ın önde gelen liderleri, din adamları, aydınları ve zengin köylüleri de dahil olmak üzere tüm Azerbaycan nüfusunu etkilemiştir. Baskı, karşı-devrimci faaliyetlerden, casusluktan ve Sovyet karşıtı propagandadan şüphelenilen kişilere yönelik zulmün yanı sıra, kurşuna dizme, tutuklama, çalışma kamplarına gönderilme ve SSCB'nin diğer bölgelerine sürgünleri içeriyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.