Ali bin Yahya el-Ermeni
Ali bin Yahya el-Ermeni (Arapça: علي بن يحيى الأرمني), 9. yüzyılın ortalarında Bizans İmparatorluğu ile sınır savaşına katılan ünlü bir Müslüman askeri komutandı. Yaklaşık 852'den 862'ye kadar Tarsus valisi olarak görev yaptı, Bizanslılara karşı birkaç sefer düzenledi. 862'de memleketi Arminiya'nın valisi olarak atandı, ancak 863 sonbaharında Bizanslılara karşı savaşırken öldürüldü.
Hayatı
Ali'nin nisbesinden de anlaşıldığı gibi Ermeni asıllıdır.[1] 840 yılında Malik bin Kaydur'un yerine vali olarak Mısır'a gönderildi.[2] Daha sonra, Abbasi Halifeliğinin Kilikya'daki sınır bölgelerinin (al-thughur ash-Sha'miya) komutanı (vali veya amir) olarak atandı ve Bizans İmparatorluğu ile karşı karşıya geldi ve üssü Tarsus oldu. Abbâsî merkezi hükûmetinin gücünün gerilemesinden yararlanarak burada geniş bir özerk yetkiye sahip olduğu bilinen Tarsus'un ilk emiridir.[3] Ali bu görevi en az 238 AH'den (MS 852/3) Ekim/Kasım 862'ye kadar sürdürdü.[4] Ali, sınır bölgelerinin emiri olarak, Toros Dağları üzerinden Bizans kontrolündeki Anadolu'ya birkaç yaz baskın seferi (ṣawāʿif) üstlendi: Ali liderliğindeki yaz baskınları 852/3, 853/4, 859/60 ve 860/1 yılları için kaydedildi. 856 esir mübadelesinde de hazır bulundu.[5][6]
Ekim/Kasım 862'de Arminiya ve Adharbayjan'a vali olarak atandı[7] ve ertesi yılın Ekim/Kasım aylarında 400 adamıyla birlikte Bizanslılarla yapılan savaşta öldürüldü.[8] Malatya emiri Ömer bin Abdullah'ın Eylül ayında Lalakaon Muharebesi'nde ölümünün hemen ardından gelen Ali'nin ölüm haberi, Bağdat, Samarra ve diğer şehirlerdeki halk arasında hükûmetin yetersizliğine kızan isyanlara neden oldu.[9]
Ali'nin oğlu Muhammed daha sonra 871/2'den 872/3 veya 873/4'e kadar Tarsus emiri olarak da görev yaptı.[4] Mesûdî'nin 10. yüzyıl anlatımına göre (Murûc ez-Zeheb ve Ma'âdin el-Cevâhir, VIII.74–75), ünü o kadar büyüktü ki, yiğitliklerinin tanınması için Bizans kiliselerinde portreleri sergilenen "ünlü Müslümanlar" arasında yer alıyordu.
Kaynakça
- ^ Canard, Cahen & Deny (1960), p. 638: "There were Armenians, too, in the Muslim territories, serving the Caliphs, but converted to Islam, like the celebrated amir Ali al-Armani who died in 863, not long after he had been named governor of Armenia and Adharbaydjan."
- ^ Gordon (2001), p. 207 (Note #25)
- ^ Hild & Hellenkemper (1990), pp. 48–50
- ^ a b Stern (1960), p. 219
- ^ Stern (1960), p. 219 (note 12)
- ^ Hild & Hellenkemper (1990), p. 50
- ^ Saliba (1985), p. 7
- ^ Saliba (1985), pp. 9–10
- ^ Saliba (1985), pp. 10–11
- Genel
- Canard, Marius; Cahen, Claude; Deny, J. (1960). "Armīniya". Gibb, H. A. R.; Kramers, J. H.; Lévi-Provençal, E.; Schacht, J.; Lewis, B.; Pellat, Ch. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume I: A–B (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 636–650. OCLC 495469456.
- Gordon, Matthew S. (2001). The Breaking of a Thousand Swords: A History of the Turkish Military of Samarra (A.H. 200–275/815–889 C.E.) (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 0-7914-4795-2.
- Hild, Friedrich; Hellenkemper, Hansgerd (1990). Tabula Imperii Byzantini, Band 5: Kilikien und Isaurien (Almanca). Viyana: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 978-3-7001-1811-4.
- Saliba, George, (Ed.) (1985). The History of al-Ṭabarī, Volume 35: The Crisis of the ʿAbbāsid Caliphate: The Caliphates of al-Mustaʿīn and al-Muʿtazz, A.D. 862–869/A.H. 248–255. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-87395-883-7.
- Stern, S. M. (1960). "The Coins of Thamal and of Other Governors of Tarsus". Journal of the American Oriental Society. 80 (3). ss. 217-225. doi:10.2307/596170. JSTOR 596170.
