Ali Haydar Taner
| Ali Haydar Taner | |
|---|---|
| Doğum | 1883 Bulgaristan, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 30 Aralık 1956 |
| Defin yeri | Edirnekapı Şehitliği |
| Meslek | Öğretmen, Çevirmen, Yazar |
| Dil | Osmanlıca, Türkçe |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Türkiye Cumhuriyeti |
| Eğitim | Jena Üniversitesi, Almanya |
Ali Haydar Taner (1883, Bulgaristan, Osmanlı İmparatorluğu – 30 Aralık 1956), Türk öğretmen, çevirmen, yazar.
Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye'de eğitim alanında etkin rol oynamış bir eğitimcidir. Tevhid-i Tedrisat (Öğretim Birliği) Kanunu'nun hazırlanması, orta okul ve liselerin üçer yıllık ayrı birer bölüm hâline getirilmesi, öğretmen okullarının düzenlenmesi, ilkokul öğretim programlarının geliştirilmesi, Talim ve Terbiye Dairesinin kurulması katkıda bulunduğu konulardan bazılarıdır[1]
Yaşamı
1883 yılında, Osmanlı topraklarının bir parçası olan Bulgaristan’da Kızanlık Kasabası’nda[2] dünyaya geldi. Annesi Fatma Hanım, babası Kızanlık’lı İsmail Emin Efendi’dir. Yörenin az sayıda okur-yazar insanından birisi olan babasını çok küçük yaşta kaybeti[2]
Öğrenimi
Mahalle Mektebini ve Kızanlıklı’daki Türk Rüştüyesi’ni bitirdikten sonra Bulgar Öğretmen Okulu’nda eğitim görüp 1905’te Rusçuk Türk Rüştüyesi’nde rüştiye öğretmenliğine başladı. Rus-Japon Savaşı sırasında Rusçuk’taki Türk aydınları tarafından çıkarılan “Tuna” adlı gazetede ikinci yazarlık yaptı. Bir yandan da geceleri ders alarak Almanca öğrendi. 2 yıl öğretmenlik yaptıktan sonra yükseköğrenim görmek için Almanya’ya gitti. II. Meşrutiyet’in ilanı üzerine Türkiye’ye gelip Türk tabiyetine giren Ali Haydar, Türk hükümeti tarafından Almanya’daki Jena Üniversitesi’ne gönderildi.[2]
Jena Üniversitesinde pedagoji ve psikoloji öğrenimi gördükten sonra[3] 1910 yılında İstanbul’a döndü. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra yükseköğrenim için Almanya’ya gönderilenler arasında öğrenimini tamamlayıp dönen ilk öğrenci oldu.[2]
Öğretmenlik yaşamı
Yurda dönüşünden sonra Selanik Sultanisi ders nazırlığına getirildi, bir yıl çalıştıktan sonra bu görevden alındı. O sene İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından Selanik’te açılan idadide ders nazırlığı yapan Ali Haydar, psikoloji derslerini okuttu. Aynı dönemde sosyoloji derslerini ise Ziya Gökalp okutmaktaydı.[2] Balkan Savaşı’ndan sonra Balıkesir’e tayin oldu. Balıkesir’de Giritzade Mehmet Efendi’nin torunu ile evlendi. Bu evlilikten üç oğlu dünyaya geldi.
Balıkesir’de bir buçuk yıl görev yaptıktan sonra İzmir’e tayin olan Ali Haydar Bey, bir ara öğrenci teftişi için Almanya’ya gönderildi. Dönüşünde Darülfünun’da ve İstanbul Darülmuallimatı’nda görev yapmaya başladı. Türkiye’de eğitim reformu çalışmalarında bulunan Franz Schmidt’in tercümanlığını yaptı.
Millî Talim ve Terbiye Kurulu Üyeliği
1926 yılında Ankara’da "Milli Talim ve Terbiye Kurulu" üyeliğine getirildi. Aynı zamanda Ankara Musiki Muallim Mektebi’nde psikoloji dersleri verdi. 12 yıl süren Mili Talim ve Terbiye Kurulu üyeliği sırasında ilkokullardaki müfredat programı üzerinde durdu. Basma eserlerin derlenmesi kanununun çıkarılmasında rol oynadı.
1938 yılında Talim Terbiye Kurulu’ndaki görevinden ayrılıp 1948’de emekli oluncaya kadar İstanbul Kız Öğretmen Okulu’nda Terbiye ve Ruhiyat dersleri verdi.[2]
Son yılları
Ali Haydar Taner, emekliliğinden sonra “Yabancı Kelimeler Lügati” adlı eseri üzerinde çalıştı. 30 Aralık 1956’da ani bir kalp krizi sonucu hayatını kaybetti. Cenazesi, Edirnekapı Şehitliği'ndeki aile mezarlığına defnedildi.
Yazarlık ve çevirmenliği
Almanca, Fransızca, Arapça, Bulgarca dillerini bilen Ali Haydar Bey’in çevirileri ile dil ve edebiyat konularındaki yazıları başta “Muallimler Mecmuası” olmak üzere çeşitli gazete ve dergilerde yayımlamıştır.[1]
Çevirdiği eserlerden özellikle ikisi önemlidir: Rus yazar Grigory Petrov’un “Beyaz Zambaklar Ülkesinde” ve “Mefkureci Muallim" adlı eserlerinin Bulgarca'dan Türkçeye çevirisi. Devrin millî eğitim bakanı Mustafa Necati Bey, öğretmen okulunu bitirip görev yerine giden öğretmenlere bir mektupla birlikte, bu kitapları da rehber edinmeleri, örnek almaları için göndermiştir.[1]
Eserleri
- Tetkikatı Ruhiye Rehberi, 1924
- Ortamektep Muallimleri Beynelmilel Prag Kongresi,1925
- Millî Terbiye, 1926
- Hayat Bilgisi-Hayvanlar. (Hüviyet Bekir'le), 1927
- Çocuğun Bedeni Terbiyesi (Tercüme), 1928
- Hakiki Kolay Elifba, 1928
- Kuranı Kerim Elifbası
- Beyaz Zambaklar Memleketinde (Tercüme), 1928
- Mefkûreci Muallim (Tercüme), 1928
- Resimli Kolay Alfabe
- Millî Bilmeceler, 1930
- Büyük Adamlar, 1930
- Bulgaristan Maarifi, 1931
- Kâinatın Muammaları (Tercüme), 1931
- Şehirler ve İnsanlar (Tercüme), 1936
- Yabancı Kelimeler Lügati, 1941
- Tarih, ortaokul ikinci sınıf
- Psikoloji, lise onuncu sınıf
- Özel Öğretim Metotları, (Hüviyet Bekir'le), 1947.
Kaynakça
- ^ a b c "Fuat Ovat, "Ak Zambaklar Ülkesinde" "Bir Mefkureci Öğretmen": Ali Haydar Taner, Bilim ve Aklın Işığında Eğitim Dergisi, Sayı 69, Kasım 2005". 1 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2012.
- ^ a b c d e f "İsmail Bünyamin Erdem, Ali Haydar Taner'in Eğitim ve Din Eğitimi Görüşleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans tezi, Erzurum, 2007". 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2012.
- ^ "Kemal Turan, Kurtuluş Savaşı'ndan Cumhuriyete Işık Veren Eğitimcilerimiz, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, Sayı 44, Ekim 2003". 16 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2012.
