İçeriğe atla

Ali Ekber Tufan

Ali Ekber Tufan
Iğdır Milli Cumhuriyeti Başkanı

Iğdır İcra Komitesi Başkanı

Görev süresi
4 Nisan 1916 - 12 Kasım 1920
Kişisel bilgiler
Doğum 14 Ocak 1870(1870-01-14)
Rus İmparatorluğu Iğdır, Rusya İmp.
Ölüm 13 Kasım 1970 (100 yaşında)
Türkiye Iğdır, Türkiye
Defin yeri Melekli Çaybaşı Mezarlığı
Milliyeti Azeri
Partisi Müsavat Partisi
Difai Partisi
Evlilik(ler) Ziver Hanım
Çocuk(lar) Talat Tufan
Bitirdiği okul Erivan Gimnazyumu
Takma adı Hacı Ekber Ramazanov

Ali Ekber Tufan, (14 Ocak 1870 - 13 Kasım 1970, Melekli), Türk siyasetçi.

Hakkında

Bölgede, "Ramazanoğlu" (Melekli) olarak bilinen geniş bir aileye mensuptur. Erivan Rus Gymnasium mezunudur.

Birinci Dünya Savaşı sırasında Cemiyet-i Hayriye'nin Iğdır temsilcisi olarak Balkan Savaşı'nda, 93 Harbi'nde düzenli orduya Kafkasya üzerinden para yardımı toplanmasını düzenlemiş ve yürütmüştür.[1]

Wilson İlkeleri adına bölgeye gelen Amerika Genelkurmay Başkanı General James Harbord, Ali Ekber Tufan ile birlikte bölgeyi gezerek İtilaf Devletleri'ne; "Büyük Ermenistan denilen yerde Ermeni göremedim" raporunu iletmiştir. Bu durum, Lozan Barış Antlaşması sürecinde Iğdır'ın Türkiye sınırlarında kalması için büyük önem arz eder.[2][3]

Savaş günlerinde çeşitli sebeplerden dolayı babası, annesi ve kızını kaybeden Ali Ekber Tufan, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra başlatılan "nüfûs mübâdelesi" ile Sürmeli bölgesinin Türk Ocağı başkanlığını üstlenerek Iğdır'a göç eden halk ile ilgilenmiş, belediyecilik alanında çalışmalara yön vermiş ve birçok siyasi partinin kurulmasına öncülük etmiştir.[4]

13 Kasım 1970 tarihinde ölen Ali Ekber Tufan bugünkü Melekli-Çaybaşı aile kabristanındaki anıt mezarına[5] defnedilmiştir.[6]

Siyasi kariyeri

Ali Ekber Tufan 1910 senesinde Difai Partisi'nin[7] ve "İttihad-i İslam Türk Birliği Cemiyeti"nin Iğdır temsilciliğini, daha sonra ise Müsavat Partisi Erivan temsilciliği görevlerini yürütmüştür.[8]

Rus Çarlığı'nın dağılmasının ardından doğan otorite boşluğundan dolayı, doğum yeri olan Iğdır'a dönerek Mehmed Emin Resulzade ile birlikte eş zamanlı çalışmalara başlamış[9] ve Türk ordusunun Iğdır'a ulaşabilmesi için Iğdır'da müslüman halkı örgütleyerek Iğdır İcrâ Komitesi'ni kurmuştur.[10]

Ermeniler'in de katıldığı, başkanı Türk olmak şartı ile 5 Türk ile 5 Ermeni'den oluşan komitenin başkanlığını üstlendi. Ermeniler'in Bakü'ye saldırmasının ardından Iğdırlı Ermeniler yönetimden istifa etmiş, ardından Iğdır merkezinde bulunan hükûmet konağı 4000 nüfuslu Melekli'ye taşınarak, Iğdır Milli Cumhuriyeti; Iğdır, Tuzluca, Aralık, Şerur, Doğu Beyazıt, Vedibasar, Serdarabad'ı kapsayan ve başkenti Melekli şeklinde ilân edilmiştir.[11] Başkanlığına Ali Ekber Tufan'ın seçildiği bu cumhuriyet,Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti Parlamentosu tarafından tanınmıştır.[12][13]

Kafkasya'da Türk halkını silahlandırmak adına yapılan gizli Tiflis Türk Kurultayı'na katılan Ali Ekber Tufan, Iğdır Milli Hükûmet Birliklerini bu sayede Taşnak çetelerine karşı savunacak hâle getiren silah teminini Mehmed Emin Resulzade'nin yardımlarıyla elde etmiştir.[14][15]

Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun) lideri, Erivan Gimnazyumu'ndan ve Iğdır'dan çocukluk arkadaşı general Drastamat Kanayan "General Dro" ile, savaşan iki toplumun liderleri olarak karşı karşıya geldiler. Melekli-Kireler Savaşı'nda General Dro, Ali Ekber Tufan'a karşı mağlup oldu.[13][16]

Ali Ekber Tufan, millî mücadele sürecinde bölgede kurulan Aras Türk Cumhuriyeti,[17] Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti, Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti kurucuları arasında yer almış, Cenubi Garb-i Kafkasya Hükûmetini dağıtmak için bölgeye gelen Anzak Birlikleri'yle çatışarak onları bölgeden uzaklaştırmış, Malta Sürgünü'nden kurtulmuştur.[14]

1920 yılının Haziran ayında şiddetlenen Ermeni Saldırılarına karşı Erhacı Bölgesine çekilme kararı alan Ali Ekber Tufan, "12 Kasım 1920 Iğdır'ın Kurtuluşu Günü" bölgeye ulaşan Kâzım Karabekir komutasındaki Türk Ordusuna, 10 bini aşkın milis gücü desteği sağlayarak, Aras Nehri boyunca mevzilenen Ermeni Kuvvetlerine karşı taarruz etmiştir.[4][8][10]

Kaynakça

  1. ^ Nahçıvan Milli Şura Başkanı Kelbi Ali Han,Yüzbaşı Halil Bey Anıları Anıları
  2. ^ General James Harbord Raporları
  3. ^ Hacı Ali Ekber Tufan'ın Anıları, Nizamettin Onk
  4. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013. 
  7. ^ "Iğdır Sevdası 2'nci Cilt" (PDF). igdirsevdasi. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Nisan 2013. 
  8. ^ a b "Kafkasya'dan Anadolu'ya Iğdır tarihi". books.google.com.tr. 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2013. 
  10. ^ a b Nizamettin Onk Kafkasya'dan Anadoluya Iğdır Tarihi
  11. ^ Iğdır Tarihi Nizamettin Onk
  12. ^ Michigan State Üniversitesi
  13. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013. 
  14. ^ a b Ali Ekber Tufan Anıları
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2013. 
  16. ^ Mücahit Özden Hun Iğdır Tarihi
  17. ^ http://www.siyasalbirikim.com.tr/haber.php?haber_id=9063 []

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Iğdır</span> Iğdır ilinin merkezi olan şehir

Iğdır, Iğdır ilinin merkezi olan şehirdir. Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin Erzurum - Kars Bölümü'nde yer almaktadır. İl merkezi 3 beldeden ve 49 köyden oluşmaktadır. Iğdır merkez ilçe nüfusu 2020 ADNKS sayımı itibarıyla 96.887 olup, köy ve belde nüfuslarıyla birlikte 142.559'dur.

<span class="mw-page-title-main">Erivan</span> Ermenistanın başkenti

Erivan, Ermenistan'ın en büyük şehri ve 1918'den beri başkentidir. Erivan, Ermenistan'ın on ikinci başkentidir.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Antlaşması (1921)</span> Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile TBMM Hükûmeti arasında 16 Mart 1921de imzalanan antlaşma

Moskova Antlaşması, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ve devamı niteliğindeki antlaşmalarla belirlenmiş olan sınırlar günümüzde Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan arasında hâlen geçerlidir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi</span> Türk Kurtuluş Savaşının bir cephesi

Doğu Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 1919-1921 yılları arasında Türk-Ermeni Savaşı dahil olmak üzere, Doğu Anadolu ve Güney Kafkasya'da gerçekleşen muharebelerden meydana gelen cephe.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya Cephesi</span> Osmanlı Cephesi

Kafkasya Cephesi, I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun 2. ve 3. orduları ile Rus İmparatorluğu Kafkas Ordusu'nun karşı karşıya geldikleri cephe. Kafkasya Cephesi, savaş sırasında Doğu Anadolu Bölgesi içlerine kadar genişlemiş, Trabzon, Bitlis, Muş ve Van şehirlerine kadar yayılmıştır. Kara harbi, Karadeniz Bölgesinde bulunan Osmanlı İmparatorluğu deniz gücü ve Rus donanması tarafından desteklenmiştir.

Serdarabad Muharebesi, 21 Mayıs-29 Mayıs 1918 tarihinde Ermeni düzenli ordusu, Ermeni milisi ve Osmanlı ordusunun karşılaştığı savaştır. Serdarabad Anıtı bu savaş anısına dikilmiştir.

Drastamat Kanayan, daha çok "Dro" lakâbı ile tanınan Ermeni isyancı, eşkıyâ; daha sonra asker ve siyâsetçi.

<span class="mw-page-title-main">Âşık Alesker</span>

Âşık Alesker, 19. yüzyıl Azerbaycan saz üstadlarının en önemli temsilcisi, Azerbaycan aşık edebiyatının klasiklerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Andranik Ozanyan</span> Ermeni gerilla ve siyasetçi (1865-1927)

Andranik Toros Ozanyan veya Antranig Paşa veya Voyvoda Antranik, Osmanlı Ermenisi gerilla lideri, Rus Ordusunda Ermeni gönüllülerinden oluşan birliklerden birinin komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Melekli, Iğdır</span>

Melekli, Iğdır'ın merkez ilçesine bağlı bir beldedir. Beldeye bağlı 3 mahalle bulunmaktadır. Bunlar; Güneşli Mahallesi, Mehmet Akif Ersoy Mahallesi ve Namık Kemal Mahallesi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Küllük, Iğdır</span>

Küllük, Iğdır ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Iğdır Ovasında yer alan köyün sınırları içerisinde Iğdır Havalimanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Obaköy, Iğdır</span>

Obaköy, Iğdır ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Koçkıran</span>

Koçkıran, Iğdır ilinin Karakoyunlu ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Revan Hanlığı</span> 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren Türk hanlığıdır. Kökeni Türk olan hanlığın bayrağında elinde kılıç tutan bir aslan sembolü vardır.

Revan Hanlığı, merkezi günümüzdeki Erivan şehrini başkent olarak seçen ve 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren hanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan Savaşı (1918-1920)</span> 1918-20 Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki toprak çatışmaları serisi

1918–1920 Azerbaycan–Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. Çoğu saldırı düzenli ordu biçiminde olmadı. Daha sonra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Osmanlı İmparatorluğu'nun Erivan'ı boşaltıp Iğdır Ovası'na çekilmesi ile savaş başlamış oldu (1920).

<span class="mw-page-title-main">Bakü Muharebesi (1918)</span> 1. Dünya Savaşı sırasında Rus ve Türk orduları arasında geçen savaş

Bakü Muharebesi, 1918 yılında Azeri ve Dağıstanlı gönüllülerle takviye edilen ve Kafkas İslam Ordusu adı verilen Osmanlı Ordusu'nun Bakü Sovyeti, Britanya İmparatorluğu, Merkezi Hazar Diktatörlüğü ve Beyaz Ordu karşısında Bakü'yü almak için giriştiği muharebe.

<span class="mw-page-title-main">Aras Türk Cumhuriyeti</span> Türk devleti

Aras Türk Cumhuriyeti, diğer adıyla Türk-Aras Cumhuriyeti, Kasım 1918'de Azerbaycan ve Osmanlı Devletinin desteğini alan Cafer Kuli Han tarafından kurulmuş olan, şu anki Nahçıvan Özerk Bölgesi'nde bulunan kısa süreli bir Türk cumhuriyetidir. Başkenti Nahçıvan şehri olan bu Cumhuriyetin arazisi 16.000 kilometrekare, nüfusu ise 1 milyona yakındı. Sınırları Nahçıvan, Şerur-Daralayaz, Ordubad Uyezdlerini ayrıca Uluhanlı, Vedibasar, Kemerli, Meğri vb. arazileri birleştirirdi.

<span class="mw-page-title-main">General Harbord Raporu</span>

General Harbord Raporu, I. Dünya Savaşı sonrasında Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson tarafından Ermenistan ile olan ilişkilerin incelenmesi için Yakın Doğu'ya gönderilen komisyon tarafından hazırlanan rapor.

<span class="mw-page-title-main">Talat Tufan</span>

Talat Tufan, Türk siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Üstün Hizmet Madalyası sahibi. Melekli-Ramazanoğulları ailesine mensuptur. Babası Ali Ekber Tufan, annesi Ziver Hanımın tek oğullarıdır.
Babası Milli Mücadele önderi Ali Ekber Tufan'ın davetiyle Cemiyet-i Hayriye'nin ileri gelen şahsiyetlerinin katıldığı Talat Tufan'ın 1. Yaş günü geleneksel Ad Koyma merasiminde hayırseverlerden Sarıkamış Felaketzedeleri için 90 Reşat altını yardım toplanmıştır. Talat Paşa'nın isteği üzerine, Ali Ekber Tufan'ın oğluna Talat adı verilmiştir.

Iğdır Millî Cumhuriyeti, Ekim 1917 Sovyet Devrimi ardından Iğdır ve çevresinde oluşan otorite boşluğu sonrasında bölgede yaşayan Ermenilerin teklifiyle kurulan Iğdır İcra Hükûmetinin devamı olarak kurulmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.