İçeriğe atla

Ali Bey Çeşmesi (Mevlanakapı)

Koordinatlar: 41°01′03″K 28°55′41″D / 41.01750°K 28.92806°D / 41.01750; 28.92806

Ali Bey Çeşmesi
1911-1912 tarihli Alman Mavileri haritalarında çeşme ile okulun konumu
Harita
Diğer ad(lar)Halkalı Çeşmesi
Genel bilgiler
DurumYıkılmış
TürDuvar çeşmesi
Mimari tarzKlasik Osmanlı mimarisi
KonumFatih, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar41°01′03″K 28°55′41″D / 41.01750°K 28.92806°D / 41.01750; 28.92806
YaptıranAli Bey
Tamamlanma1706 ya da 1707
Yıkılma1957
Teknik ayrıntılar
MalzemeTaş
Kitâbesini yazanNehrî
Su kaynağıEbusuud suyolu

Ali Bey Çeşmesi ya da Halkalı Çeşmesi, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmeydi. Ali Bey tarafından, yine kendisinin yaptırdığı okulun bir duvarına bitişik olacak şekilde 1706 ya da 1707 yılında yaptırıldı. Millet Caddesi'nin inşası nedeniyle 1957 yılında yıkıldı.

Mevlanakapı Mahallesi'nde konumlanan çeşme, klasik Osmanlı mimarisi üslubundaydı. Kesme taşla yapılan çeşmenin ayna taşı, kemerli bir niş içindeydi. Kemerin üstünde ise Nehrî tarafından yazılan altı beyitlik yapım kitâbesi yer alıyordu.

Tarihi

Ali Bey tarafından 1706 ya da 1707 yılında yaptırıldı.[a][1] İbrahim Hilmi Tanışık, Ali Bey için "kara kethüda" lakabını kullansa da çeşmenin kitâbesine göre Ali Bey, "eski vezir kara kethüda"nın yeğeniydi ve bu kişi, Veli Mehmed Paşa'nın kethüdası Kara İbrahim Ağa'ydı.[1][2][3] Ali Bey, çeşme haznesinin üzerine bir taş okul binası yaptırmış ve bu bina 1922 yılında yıkılmıştı.[4][5] Çeşmenin suyu, Halkalı sularının bir parçası olan Ebusuud suyolundan geliyor[6] ve bundan ötürü halk arasında Halkalı Çeşmesi olarak da biliniyordu.[4]

Millet Caddesi'nin inşası esnasında, yol hizasında kaldığı gerekçesiyle 1957 yılında yıkıldı.[5] İbrahim Hilmi Tanışık, 1943'te yayımlanan eserinde çeşmenin kitâbesinden bahsederken[1] yıkımından önce çeşmeyi ziyaret eden Behçet Ünsal, kitâbesinin olmadığını kaydeder.[4]

Konumu ve mimarisi

İstanbul'un Fatih ilçesinin Mevlanakapı Mahallesi'nde, daha önceleri Taş Mektep olarak adlandırılan Karanfilli Çavuş Sokağı'nın Millet Caddesi'ne bakan cephesinde, haznesinin üstündeki okul binasının bir duvarında konumlanan bir duvar çeşmesiydi. Klasik Osmanlı mimarisi üslubundaki kesme taşla yapılan çeşmenin ayna taşı, kemerli bir niş içindeydi. Kemerin üstünde konumlanan altı beyitlik, iki sütun ve altı satırdan oluşan yapım kitâbesinin Nehrî tarafından sülüs üslubuyla yazılan metni şu şekildeydi:[1][2][5]


Metin

صاحب الخيرات علي بك پاك زات
حسن خلق امي دروني پر كمال

قاره كتخدا وزير سابقڭ
يگنيدى اول كل باغ كمال

نوره غرق ايده تر نازكترن
فخر عالم حرمتينه بى زوال
 
بو معلم خانه ايله چشمه
ايكي خيرات ايلدى كيم بى مثال

واهب الآمال قبول ايلرسه گر
عدن قدّوسه يترلر آنى دال
 
چقدى اچلر نهر تاريخ ايچون
قصر فردوسى برّين ماى زلال

Çeviri yazı

Sâhibü'l-hayrât Alî Bey pâk-ı zât
Hüsn-i hulk ümmî derûnu pür-kemâl

Kara Kethudâ vezîr-i sâbıkın
Yeğeni idi gül-i bâğ-ı kemâl

Nûra gark ede ten-i nâzikterin
Fahr-i âlem hürmetine bî-zevâl

Bu muallim-hâne ile çeşmeyi
İki hayrât eyledi kim bî-misâl

Vâhibü'l âmâl kabûl eylerse ger
Adn-i Kuddûs'e yiterler onu dâl

Çıkdı üçler Nehriyâ tarih içün
Kasr-ı Firdevs-i berrîn mâ-i zülâl

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Kitâbesindeki 1118 yılı, miladi takvimde 1706 ya da 1707'ye denk gelir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d Tanışık, İbrahim Hilmi (1943). "108 - Ali Bey Çeşmesi". İstanbul Çeşmeleri. 1. İstanbul: Maarif Matbaası. s. 106. 
  2. ^ a b Aynur, Hatice; Karateke, Hakan T. (2022). III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri (1703-1730) (yeniden düzenlenmiş 2. bas.). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü. ss. 85-86. ISBN 978-605-9507-53-0. 
  3. ^ Süreyya, Mehmed (Nisan 1996). "İbrahim Ağa (Kara)". Akbayar, Nuri (Ed.). Sicill-i Osmanî. 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. s. 739. ISBN 975-333-041-3. 
  4. ^ a b c Ünsal, Behçet (1969). "İstanbul'un imarı ve eski eser kaybı". Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri II. İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Türk Sanat Tarihi Enstitüsü Yayınları: 6-61. 
  5. ^ a b c Bulut, Nazlıgül, (Ed.) (2010). "Ali Bey Çeşmesi". Fatih'in Kayıp Çeşmeleri-I. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü. ss. 34-35. 
  6. ^ İstanbul Su Külliyatı XIII: 19 ve 20. Yüzyılda İstanbul Suları (PDF). 13. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. 2000. ss. 135, 209. ISBN 9758215760. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bereketzade Çeşmesi</span>

Bereketzade Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu semtinde yer alan bir duvar çeşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (Fatih)</span> İstanbulun Fatih ilçesindeki bir çeşme

Sineperver Valide Sultan Çeşmesi ya da Kanlı Çeşme, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmedir. Ayşe Sineperver Sultan tarafından 1825 ya da 1826'da yaptırıldı. 1994 yılı itibarıyla suyu akmayan çeşme, 2009'daki restorasyonu sonucunda işlevsel hâle getirildi. Musluğunun tahrip edilmesinin ardından 2015 itibarıyla bir kez daha işlevini yitirse de 2018'deki restorasyonuyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Rıza Paşa Çeşmesi (Osmanağa)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1845 ya da 1846 yılında yaptırıldı. 1970'lerden itibaren tahrip edilmeye başlayan çeşme, işlevini de yitirdi. 2014'te tamamlanan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Horhor Çeşmesi (Kırma Tulumba Sokağı)</span> Fatihteki bir çeşme

Horhor Çeşmesi ya da Horhor Acı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Fatih ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Kaynaklar, I. Süleyman tarafından yaptırıldığı ya da daha öncesindeki döneme ait olduğuna dair farklı görüşler öne sürer. Üzerindeki onarım kitabesine göre 27 Mart 1876 tarihi civarında onarım gördü. Muslukları olmasa da 1966'ya kadar suyu akan çeşmenin tepesinde 2008 yılında yıkılana kadar ahşap bir ev vardı.

Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesindeki kayda değer çeşmeler şu şekildedir:

<span class="mw-page-title-main">Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi ya da kısaca Osman Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Üzerindeki kitâbesine göre Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırılsa da bu kitâbenin bu çeşmeye ait olmayabileceği ihtimali de ortaya atılmıştır. Bir müddet sonra teknesi çukurda kalan ve işlevini de yitiren çeşme, 1980'lerde yapılan çalışmayla imar hattına taşındı ve kot farkı giderildi. Zaman içerisinde ön cephesine, dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı eklendi. 2020'de yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1852 ya da 1853 yılında yaptırılan çeşme; 1986'da Kadıköy Belediyesi, 1994-1995 yıllarında ise Mühürdar Lions Kulübü tarafından onarıldı.

<span class="mw-page-title-main">Hoşyar Kadın Çeşmesi</span> İstanbul, Beyoğlunda yer alan tarihî bir çeşme

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Ağa Çeşmesi</span>

Kethüda Yahya Ağa Çeşmesi, Yahya Ağa Çeşmesi ya da Hatipzâde Yahya Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Beyoğlu ilçesinde yer alan bir çeşmedir. O dönem, Osmanlı Sadrazamı Hekimoğlu Ali Paşa'nın kâhyası Yahya Ağa tarafından 1732 ya da 1733 yılında yaptırıldı.

Seyyid Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan eski bir çeşmedir. Günümüzde Erenköy ile Bostancı mahalleleri arasında uzanan Şemsettin Günaltay Caddesi üzerinde yer alıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Sofalı Çeşme (Karagümrük)</span>

Sofalı Çeşme, İstanbul ili Fatih ilçesi Karagümrük mahallesinde bulunan Osmanlı dönemi çeşmedir. Yakup Kethüda Çeşmesi olarak da bilinir. Sarmaşık ve Niyazi Mısri sokakların kesişip, bu noktanın Sofalı Çeşme Caddesi ile de birleştiği mevkidedir. Kesme taştan yapılmış olup klasik üsluptadır. Kitabesi olmadığından kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Çeşmenin karşısında Keçeci Piri Camii bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Cağalizade İbrahim Bey Çeşmesi</span> İstanbulda çeşme

Cağalizade İbrahim Bey Çeşmesi, İstanbul ili Fatih ilçesi Edirnekapı semtinde Fevzi Paşa Caddesi üzerinde bulunan Osmanlı dönemi çeşmedir. Kesme taştan yapılmıştır. Kitabesi ve ayna taşı yerindedir. Bir adet bardaklığı vardır. Günümüzde suyu akmaktadır. Teknesi yol kotunun altında kalmıştır. Çeşme Mihrimah Sultan Hamamı'nın ön cephesindedir.

<span class="mw-page-title-main">Hasköy Çeşmesi</span> Beyoğlundaki bir çeşme

Hasköy Çeşmesi ya da Yasef Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1524 ya da 1525 yılında Yasef adlı bir Yahudi tarafından yaptırılmıştır. Beyoğlu'nda tarihi tespit edilen ve günümüzde varlığını sürdüren en eski çeşmedir. Suyunun akmadığının kaydedildiği 1940'ların başından beri işlevsizdir.

Mahmud Efendi Çeşmesi ya da Mahmud Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1538 ya da 1539 yılında yaptırılmıştır.

Abdi Kaptan Çeşmesi ya da Gedik Abdi Kaptan Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1622 ya da 1623 yılında yaptırılmıştır.

Güzelce Ali Paşa Çeşmesi ya da Ali Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Beykoz Çayırı)</span>

İshak Ağa Çeşmesi, Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi; İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. Eski İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı. Önceleri dört cephesinde de birer lüle ve tekne varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu. 1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de 1972'de kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan bir merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmıştı. 2005'teki restorasyonla bu kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi ile bu cephedeki teknesi yapıldı. 2014'te ön cephesindeki lülenin bir muslukla değiştirildiği çeşme, günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Ortaçeşme, Beykoz)</span> İstanbulun Beykoz ilçesindeki bir çeşme

İshak Ağa Çeşmesi ya da Palamar Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1752 ya da 1753 yılında yaptırıldı. İnşa edildiği dönemde Beykoz Çayırı içinde yer alsa da, bölgedeki yapılaşmanın artmasıyla kent dokusu içinde kaldı. 1972 sonrasında özgün teknesinin şekli değiştirilen çeşme, günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">Zevki Kadın Çeşmesi</span>

Zevki Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Hakkı Paşa ve Tiryal Hanım Çeşmesi</span> Fatihteki eski bir çeşme

İbrahim Hakkı Paşa ve Tiryal Hanım Çeşmesi, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmeydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.