İçeriğe atla

Algonkin-Yurok dilleri

Algonkin–Yurok dilleri
Coğrafi dağılımKuzey Amerika
SınıflandırmaAlgonkin–Vakaş (?)
Alt bölümler
ISO 639-5aql
Ortada ve Atlantik'e kadar doğudaki büyük kırmızı alan Algonkin dilleri, batıda Pasifik'te ufak kırmızı noktacık Viyotça ile Yurokça bölgesidir

Algonkin–Yurok dilleri (İngilizceAlgic, Algonquian–Wiyot–Yurok, Algonquian–Ritwan), Kuzey Amerika'da çoğu Kanada'da, birazı da Amerika Birleşik Devletlerinde konuşulan Kızılderili dilleri ailesi. Üç gruptur ve ana grubu Atlas Okyanusu kıyılarına ulaşan Algonkin dilleri oluşturur. Diğer iki grup ise birer dilden (Yurokça ile Viyotça) oluşur ve Algonkin dillerinin bulunduğu coğrafyadan oldukça uzak kuzeybatı Kaliforniya'da Pasifik Okyanusu kıyılarına ulaşan adacıklar hâlindedir.

Adlandırma

İngilizcede kullanılan "Algic" terimi ilk kez Henry Rowe Schoolcraft (1793 – 1864) tarafından 1839 yılında basılan Algic Researches adlı çalışmada kullanılmış olup ata coğrafyası olarak düşünülen Alleghany ve Atlantic kelimelerinden (Alleghany + Atlantic) oluşturulan bir kısaltmadır.[1]

Sınıflandırma

  1. Viyotça
  2. Yurokça
  3. Algonkin dilleri

Kaynakça

  1. ^ Schoolcraft, Henry Rowe. 1839. Algic researches, comprising inquiries respecting the mental characteristics of the North American Indians. First series. Indian tales and legends 19 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., vol. 1. New York: Harper & Brothers, 1839 [p. 12]

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Algonkinler</span>

Algonkinler, Kanada'nın Québec ve Ontario eyaletinde yaşayan Anişinabelerden Algonkin halklarının Kuzey Algonkinleri grubundan Kuzeydoğu Kızılderilileri kültür grubundan bir Kızılderili halkı. Diğer Kanada Kızılderilileri gibi Algonkinler de yasal olarak Kızılderili rezervi adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Şayenler</span>

Şayenler ya da Çeyenler, Büyük Düzlükler'de yaşamış Algonkin halklarından bir Kızılderili ulusudur. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Cheyenne ulusu Sotaeo'o ve Tsitsistas adlarındaki iki kabilenin birleşmesinden oluşmuştur. Tsitsistas "Yürekli İnsanlar Gibi" anlamına gelirken; Sotaeo'o kelimesinin kesin bir tercümesi yoktur. Cheyenne ismi ise Siyu dili'nden gelir ve "Küçük Cree" anlamındadır.

<span class="mw-page-title-main">Algonkin dilleri</span> Algonkin–Yurok dil ailesinden Amerika yerli dillerine air alt grubu.

Algonkin dilleri, Kuzey Amerika'da çoğu Kanada'da, birazı da Amerika Birleşik Devletleri'nde konuşulan Algonkin–Yurok dil ailesinden Amerika yerli dilleri alt grubu. Kanada'da konuşanı en fazla yerli dil olan Krice bu ailedendir ve 117.400 kişi tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Algonkin halkları</span>

Algonkin halkları, Kuzey Amerika'da çoğu Kanada'da, birazı da Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan ve Algonkin dillerini konuşan Kızılderili halklarıdır. En üst reis yapılanması olarak büyük reislere sakima denir.

Arapahoca ya da Arapaho dili, Amerika Birleşik Devletleri'nde Wyoming eyaletinde Wind River Kızılderili Rezervasyonunda ve Oklahoma'da Arapaholar tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Ova Algonkin dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. 5.000 etnik Arapahodan 2008 rakamlarına göre 300 kadarı anadilini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Şayence</span>

Şayence ya da Çeyence, Amerika Birleşik Devletleri'nde Montana ve Oklahoma eyaletlerinde Şayenler tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Ova Algonkin dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Kuzey Şayen Kızılderili Rezervasyonunda konuşanı 1.721 kişidr.

<span class="mw-page-title-main">Şavnice</span>

Şavnice ya da Şavni dili, Amerika Birleşik Devletlerinde ve Oklahoma eyaletinde Şavniler tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Merkezî Algonkin dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. 490 kişilik etnik Şavniler arasında 2002 yılına göre anadilini konuşabilen 200 kişidir.

Algonkin ya da Algonquin/Algonquian şu anlamlara gelebilir:

Subarktik Kızılderilileri, Kuzey Amerika'da Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden Arktika'nın güneyinde kalan Subarktik bölgede, İç Alaska, Batı Subarktik ya da Batı Kanada Kalkanı ile Doğu Subarktik ya da Doğu Kanada Kalkanı ve Mackenzie Nehri drenaj sahasındaki yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzey ve kuzeybatıdan Arktika halkları olan Eskimo-Aleutlarla çevrilidirler. Batıda Atabask dillerinin konuşan Atabasklar doğuda ise Algonkin dillerini konuşan Algonkin halkları (kısmen) olmak üzere iki ana büyük grup görülür. Güneydoğusunda Kuzeydoğu Kızılderilileri, güneyinde Ova Kızılderilileri, güneybatısında Plato Kızılderilileri, batısında Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grupları yer alır. Eskimolar'a komşu olanlar onların kültüründen etkilenmişlerdir.

Ova Kricesi ya da Ova Kri dili, çoğu Kanada'nın batısındaki Manitoba, Saskatchewan ve Alberta eyaletlerinde, ufacık bir kısmı da Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Montana eyaletinde yaşayan Ova Krileri tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Merkezî Algonkin dilleri grubundan Kricenin lehçesi olan Kızılderili dilidir. En yakın akrabası "th" () sesini kullanan Orman Kricesidir ve ondan "y" () sesini kullanmasıyla ayrılır. Kri dilleri konuşma sahasının en batısında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Anişinabe dilleri</span>

Anişinabe dilleri ya da Ojibva-Potavatomi dilleri, Kanada ile Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan yaşayan Anişinabeler tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Merkezî Algonkin dilleri grubundan Kızılderili dil grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Algonkince</span>

Algonkince, Kanada'nın Québec ve Ontario eyaletinde yaşayan Algonkinler tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Anişinabe dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. 2006 sayımına göre 2.680 konuşanı vardır ve bunların % 10 kadarı tekdillidir.

Ova Algonkin dilleri, Büyük Ovalar yöresinde Amerika Birleşik Devletlerinde ve Kanada'da konuşulan Algonkin dilleri ailesinden Amerika yerli dilleri alt grubu.

Arapaho dilleri, Amerika Birleşik Devletlerinde Büyük Ovalar yöresinde konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Ova Algonkin dilleri grubundan Kızılderili dilleri alt grubu. Üçünün soyu tükenmiş, Arapahoca ile Atsinaca ise tehlike altındadır

Merkezî Algonkin dilleri, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Kanada'da konuşulan Algonkin dilleri ailesinden Amerika yerli dilleri alt grubu.

Doğu Algonkin dilleri, Kuzey Amerika'nın doğusunda Kanada'nın Maritime eyaletlerinden Amerika Birleşik Devletlerinde Kuzey Karoline'ya kadar olan Atlantik kısmında konuşulan Algonkin dilleri ailesinden Kızılderili dilleri alt grubu.

<span class="mw-page-title-main">Yuroklar</span>

Yuroklar, Amerika Birleşik Devletleri'nde Kaliforniya eyaletinin kuzeybatısında yaşayan Kaliforniya Kızılderilileri kültür grubundan bir Kızılderili halkı. En yakın akrabaları Viyotlar ile Algonkin halklarıdır. Nüfusları kayıtlı 3.500 kişidir. Diğer ABD Kızılderilileri gibi Yuroklar da yasal olarak Kızılderili rezervi ya da rancheria adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar.

Viyotça ya da Viyot dili, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinin kuzeybatısında Viyotlar tarafından konuşulmuş olan Algonkin–Yurok dilleri ailesinden bir Amerind Kızılderili dilidir. Son konuşanı Della Prince 1962 yılında ölünce dil de tükenmiş oldu. Bazı Viyotlar anadillerini canlandırmak için çalışmaktadırlar. En yakın akrabası birlikte Ritwan adıyla da ele alınan Yurokça en uzak akrabaları ise Algonkin dilleridir. Hem Viyotça hem de Yurokça Algonkin dillerinin coğrafyasından oldukça uzakta izole bir alandadır.

Yurokça ya da Yurok dili, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinin kuzeybatısında Yuroklar tarafından konuşulmuş olan Algonkin–Yurok dilleri ailesinden bir Amerind Kızılderili dilidir. Bir düzine konuşanı olan dil yok olma sürecine girmiştir. En yakın akrabası birlikte Ritwan adıyla da ele alınan Viyotça en uzak akrabaları ise Algonkin dilleridir. Hem Viyotça hem de Yurokça Algonkin dillerinin coğrafyasından oldukça uzakta izole bir alandadır.

<span class="mw-page-title-main">Viyotlar</span>

Viyotlar ; İngilizce Wiyot), Amerika Birleşik Devletleri'nde Kaliforniya eyaletinin kuzeybatısında yaşayan Kaliforniya Kızılderilileri kültür grubundan bir Kızılderili halkı. En yakın akrabaları Yuroklar ile Algonkin halklarıdır. Nüfusları kayıtlı 450 kişidir. Diğer ABD Kızılderilileri gibi Yuroklar da yasal olarak Kızılderili rezervi ya da rancheria adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar.