İçeriğe atla

Alfred Jarry

Kontrol Edilmiş
Alfred Jarry
Alfred Jarry
Doğum8 Eylül 1873(1873-09-08)
Laval,  Fransa
Ölüm1 Kasım 1907 (34 yaşında)
Paris, Fransa
Defin yeriCimetière parisien de Bagneux
Takma adlarDocteur Faustroll, Père Ubu, Alain Jans
MeslekOyun yazarı, romancı, şair, avangard, gerçeküstücü ve saçma tiyatrosunun kurucusu
MilliyetFransız
Önemli eser
  • Ubu roi (1896, rédigé vers 1888)
  • Gestes et opinions du docteur Faustroll, pataphysicien (achevé en 1898, publié en 1911)
  • L'Amour absolu (1899)
  • Ubu enchaîné (1899, publié en 1900)
  • Le Surmâle (1901, publié en 1902).
Önemli ödülleriConcours général

İmza

Alfred Jarry (8 Eylül 1873, Laval - 1 Kasım 1907, Paris), Fransız oyun yazarı, romancı, şair, avangart, gerçeküstücü ve uyumsuz tiyatronun kurucusudur.

Hayatı ve eserleri

8 Eylül 1873 tarihinde Fransa'da doğdu. Babası Anselme Jarry (1837–1895), alkolizm ile boğuşan bir satıcıydı; annesi Caroline, (1842–1893), edebiyatla ilgileniyordu, ancak ailesinde bir miktar delilik vardı ve annesi ve erkek kardeşi tımarhaneye kaldırıldı. 1888'de aile, Jarry'nin 15 yaşında liseye girdiği Rennes'e taşındı.

Daha 15 yaşındayken, öğretmenleriyle dalga geçmeyi seven Jarry, örnek olarak öğretmenlerinden birini alarak yazdığı Ubu Roi (1888,Kral Übü ya da Übü) adlı oyunu, önce kukla oyunu olarak Les Polonais adı altında oynanmış; daha sonra 1896' da Lugnê-Poe tarafından sahnelenmiş, sahne tasarımı ise P. Bonnard ile Toulouse-Lautrec tarafından gerçekleştirilmiştir.

17 yaşında Jarry bakalorya aldı ve École normale supérieure'e kabul edilmeye hazırlanmak için Paris'e taşındı. Kabul edilmese de kısa sürede özgün şiirleri ve düzyazılarıyla dikkatleri üzerine çekti. Çalışmalarının bir derlemesi olan Les Minutes de Sable Mémorial 1893'te yayımlandı.

1894'te askere çağrıldı. Fakat tıbbi nedenlerden dolayı terhis edildi. Jerry, bundan sonra kendisini tamamen edebi ve tiyatral akımlara adadı. O yıllarda birçok bohem gibi o da cinsel sınıflandırmayı reddetti. Şair, Leon Paul Fargue ile olan kısa ama tutkulu ilişki yaşayıp bunu yarı otobiyografik oyunu Haldernablou'da (1894) yazdı.[1]

Remy de Gourmont'nun edebiyat dergisinde yazmaya başladı. Pierre Bonnard ve Claude Terrasse ile beraber 1898'de Ubu Roi'nin kukla gösterilerinin yapıldığı Théâtre des Pantins'in kurucu ortağı oldu.[2]

Sembolizm akımına kendisine kaptıran Jarry'de bu yıllarda ciddi bir alkol sorunu başladı. İşleri aksatması nedeniyle maddi sıkıntılar çekti. Bu yıllarda yanında bir silahla gezmeye başladı.

Son yıllarında Paris'teki bazı genç yazar ve sanatçılar için efsanevi ve kahraman bir figür haline dönüştü. Guillaume Apollinaire, Picasso ve Max Jacob onun dairesine sık sık girip çıkmaya başladılar.

Jarry, 1 Kasım 1907'de uyuşturucu ve alkol bağımlılığı sonucu ağırlaşan tüberkiloz nedeniyle Paris'te öldü. Alkole gücü yetmediğinde eter içiyordu.[3] Jarry'nin ölümünden sonra Picasso tabancasını aldı.

Jarry,"insanlığın başına geçmiş olan burjuvazinin evrensel budalalığını, açgözlülüğünü, utanmazlığını ve canavarlığını" taşlayan kanlı canlı dev bir kukla boyutuyla Rabelais'in Gargantua'sına benzeyen(ağzını her açtığında söze "merde-bok" diye başlayan) Übü oyunlarıyla, grotesk tiyatro ile kara gülmece oyunlarının "babası" olarak avangard tiyatro üstüne geniş etkiler bırakmış; Dadacılık ile Artaud'un Vahşet Tiyatrosu'nu etkilemiş; "istisna yasaları"nı inceleyen ve evreni buna göre açıklayan "olanaksız çözümler bilimi" olarak adlandırdığı "patafizik kuramı"yla saçma tiyatrosu üstünde derin etkiler bırakmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Alfred Jarry: A Pataphysical Life. MIT Press, 2015,. s. s. 117.  Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
  2. ^ https://www.schubertiademusic.com/cloudsearches/find. 15 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2024.  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
  3. ^ https://www.nybooks.com/articles/2012/05/10/alfred-jarry-king-charisma/. 15 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2024.  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)


İlgili Araştırma Makaleleri

Işıl Kasapoğlu, Türk tiyatro oyuncusu ve yönetmeni.

<span class="mw-page-title-main">Henrik Ibsen</span>

Henrik Ibsen, Norveçli oyun yazarı ve şair.

<span class="mw-page-title-main">Molière</span> Fransız oyun yazarı ve oyuncu (1622 - 1673)

Jean-Baptiste Poquelin daha bilinen adıyla Molière, Fransız oyun yazarı ve oyuncu.

<span class="mw-page-title-main">Tiyatro</span> sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış gösteriler

Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilemesi amacıyla hazırlanmış gösterilerdir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket (jest) ve konuşmalarla anlatılmasıdır. Genel olarak temsil edilen eser anlamında da kullanılır. Tiyatro eseri, olayları oluş yoluyla gösterir. Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir. Yaygın bir deyişle tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatı olarak Shakespeare'in sözüyle de ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Edmond Rostand</span> Fransız şair ve oyun yazarı

Edmond Eugène Alexis Rostand Fransız şair ve oyun yazarı. Neo-romantizm akımına bağlıdır ve en çok Cyrano de Bergerac isimli tiyatro oyunu ile bilinir. Rostand'ın romantik tiyatro oyunları ondokuzuncu yüzyılda pek popüler olan natüralist tiyatrodan çok farklıdır. Bir diğer Rostand eseri Les Romanesques bir müzikal komedi olan The Fantasticks'e uyarlandı.

<span class="mw-page-title-main">Maurice Maeterlinck</span> Belçikalı yazar (1862-1949)

Kont Maurice Polydore Marie Bernard Maeterlinck Belçikalı yazar. Kariyerine avukat olarak başlamışsa da sonrasında tamamen edebiyata yönelmek üzere mesleğini terk etmiştir. Edebiyatta sembolizm akımının önde gelen temsilcileri arasında yer alır. Ağırlıklı olarak sembolist öğeler içeren ilk şiir kitabı Serrer Chaudes ile edebiyat dünyasında yer edinen Maeterlinck, daha sonra Octave Mirbeau tarafından Shakespeare düzeyinde bir eser olarak yorumlanan ilk oyunu Princesse Maleine ile Fransa'da büyük bir şöhret yakalamıştır. İnsanın ölüm olgusu karşısındaki çaresizliği temasına yoğunlaşan yazarın en tanınmış eseri, 1892'de yayımlanan Pelléas et Mélisande kabul edilir. 1911 yılında edebiyat dalında Nobel Ödülüne layık görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Anatole France</span> Fransız yazar (1844 – 1924)

Anatole France, Fransız yazardır.

Türk tiyatrosu, Türkiye'de kırsal kesimlerdeki köy tiyatrosu ile kentlerdeki halk tiyatrosunu içeren geleneksel Türk tiyatrosu ve 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti'ndeki Batılılaşma hareketi ile ortaya çıkan batılı tarzdaki Türk tiyatrosunu ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Bülent Emin Yarar</span> Türk oyuncu ve tiyatro yönetmeni

Bülent Emin Yarar, Türk oyuncu ve tiyatro yönetmeni.

Arena Tiyatrosu, İstanbul'da 1962-1966 yılları arasında faaliyet göstermiş özel tiyatro.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Dram Kumpanyası</span>

Osmanlı Dram Kumpanyası, 19. yüzyıl sonunda İstanbul'da kurulmuş, tiyatro topluluğu.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Galip Arcan</span> Türk oyuncu ve oyun yazarı

İsmail Galip Arcan, Türk oyun yazarı, tiyatro ve sinema oyuncusu.

<span class="mw-page-title-main">Alfred Bruneau</span> Fransız besteci (1857 – 1934)

Alfred Bruneau, Fransız opera ve diğer müzik bestecisi ve müzik eleştirmeni.

Michel Launay, Fransa'da Peter Brook, Antoine Vitez, sahne tasarımcısı.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Devlet Kukla Tiyatrosu</span>

Azerbaycan Devlet Kukla Tiyatrosu, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de bulunan kukla tiyatrosu. Tiyatronun repertuvarı okul çağındaki çocuklar içindir. Fakat 1975 yılından bu yana, yetişkinler için de tiyatro gösterileri düzenlenir. Tiyatronun amacı ve değişmez özelliği, ister çocuklar için veya yetişkinler için olsun, tiyatro oyunlarında hep kuklaların kullanılmasıdır. Kuklaların boyutu birkaç santimetre küçüklüğünden, insan boyutunun birkaç katına kadar olabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">André Antoine</span> Fransız oyuncu (1858 – 1943)

André Antoine Fransız oyuncu, film yönetmeni, yazar, eleştirmen.

<span class="mw-page-title-main">Ayşe Selen</span> Türk oyuncu, tiyatro sanatçısı, çevirmen

Ayşe Selen doğum adıyla Gül Ayşe Selen, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu, tiyatro sanatçısı, çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Nabiler</span>

Nabiler, 1888 ile 1900 yılları arasında etkin olmuş, izlenimcilik ve akademik sanattan soyut sanat, sembolizm ve diğer erken dönem modernist hareketlere geçişte önemli bir rol oynamış genç Fransız sanatçılardan oluşan grup. Grubun üyeleri arasında Pierre Bonnard, Maurice Denis, Paul Ranson, Édouard Vuillard, Ker-Xavier Roussel, Félix Vallotton ve Paul Sérusier vardı. Bu sanatçıların pek çoğu 1880'lerin ikinci yarısında Paris'teki Académie Julian'de öğrenciydi. Gruptaki ressamlar Paul Gauguin ve Paul Cézanne'ın eserlerini beğeniyor, resim sanatını yenileme isteğini paylaşıyordu, ancak bireysel tarzları birbirinden oldukça farklıydı. Onlara göre bir sanat eseri doğanın betimlemesi değil, metaforların ve sembollerin sanatçı tarafından oluşturulmuş bir sentezi olmalıydı. 1900'de son sergisini düzenleyen grup üyeleri, bu tarihten sonra kariyerlerine bireysel olarak devam etti.

Pierre Bonnard, Fransız illüstratör, ressam ve baskı resim sanatçısı. Eserlerinde oldukça stilize dekoratif unsurlar ile birlikte göze çarpan renkleri kullanmasıyla tanınır. Avangart ressamlar tarafından kurulan ard-izlenimci bir sanat akımı olan Nabiler'in kurucularındandır. Erken dönem eserlerinde Paul Gauguin'in tablolarının yanı sıra Hokusai ve diğer Japon baskı resim sanatçılarının etkisi görülür. Manzara resimleri, şehir resimleri ve portrelerin yanı sıra, arka planların, renklerin ve boyama biçiminin konunun önüne geçecek kadar baskın olduğu samimi iç mekan sahneleri çizmiştir.