İçeriğe atla

Alfréd Haar

Alfréd Haar
Haar Alfréd
Doğum11 Ekim 1885(1885-10-11)
Budapeşte
Ölüm16 Mart 1933 (47 yaşında)
Szeged
Ölüm sebebiMide kanseri
Defin yeriKozma Street Yahudi Mezarlığı (1B-23-4)
47°28′22.25″K 19°10′46.04″D / 47.4728472°K 19.1794556°D / 47.4728472; 19.1794556
MilliyetMacar
EğitimGöttingen Üniversitesi (1904–1909)
Tanınma nedeniHaar ölçüsü
Haar dalgacığı
MemleketMacaristan
Kariyeri
DalıMatematik
Çalıştığı kurumFranz Joseph Üniversitesi (1912–1921)
Göttingen Üniversitesi (1909–1912)
Szeged Üniversitesi (1921–1933)
TezZur Theorie der orthogonalen Funktionensysteme (1909)
Doktora
danışmanı		David Hilbert
Doktora öğrencileriJenő Gergely (1921)
Béla Szőkefalvi-Nagy (1936)

Alfréd Haar (Macarca: Haar Alfréd; 11 Ekim 1885, Budapeşte - 16 Mart 1933, Szeged) Macar matematikçi. 1904'te Göttingen Üniversitesi'nde okumaya başladı. Doktora tezi, David Hilbert tarafından denetlendi. Haar ölçüsü, Haar dalgacığı ve Haar dönüşümü onun onuruna verilmiştir. 1912-1919 yılları arasında Kaloşvar'daki Franz Joseph Üniversitesi'nde öğretmenlik yaptı. Frigyes Riesz ile birlikte Szeged Üniversitesi'ni matematik merkezi haline getirdi. Ayrıca Riesz ile birlikte Acta Scientiarum Mathematicarum dergisini kurdu.

Hayatı

Szeged Üniversitesi'nde bir konferans, 1928. Soldan sağa, ayakta: Frigyes Riesz, Béla Kerékjártó, Alfréd Haar, Gyula Kőnig, Rudolf Ortvay [hu], sandalyelerde: József Kürschák, George David Birkhoff, O. D. Kellog, Leopold Fejér, yerde oturan: Tibor Radó, István Lipka [hu], László Kalmár, Pál Szász [hu]

Haar, 11 Ekim 1885'te Budapeşte'de bir Macar-Yahudi[1] ailesinde Ignác Haar ve Emma Fuchs'un oğlu olarak dünyaya geldi. 1903 yılında László Rátz'ın öğrencisi olduğu Fasori Evangélikus Gimnázium ortaokulundan mezun oldu. Üniversite eğitimine Budapeşte'de başladı, daha sonra Matematik ve fen bilimleri okuyarak Göttingen'e geçti. Kendisine eğitim verdiği birçok ünlü profesör arasında Loránd Eötvös, József Kürschák, Constantin Carathéodory, David Hilbert, Felix Christian Klein ve Ernst Zermelo sayılabilir.

Orta dereceli okul yıllarında okulun öğrencileri için Középiskolai Matematikai Lapok matematik dergisi ile işbirliği yaptı ve ulusal Eötvös Loránd Matematik Yarışması'nı kazandı. Kimya Mühendisliği öğrencisi olarak Budapeşte Teknik Üniversitesi'ne kaydoldu, ancak aynı yıl Budapeşte Üniversitesi'ne ve bir yıl sonra Göttingen Üniversitesi'ne geçti. Doktora araştırması, Haziran 1909'da mezun olan Hilbert tarafından denetlendi. 49 sayfalık tezi, şu anda yaygın olarak kullanılan Haar ortogonal sistemlerini tanıtarak, Sturm-Liouville fonksiyonlarının sistemlerini ve küresel fonksiyonları incelemektedir. Aynı yıl üniversitede özel profesör olmaya hak kazandı.

1912'de, Avusturya-Macaristan Kolozsvár'daki Franz Joseph Üniversitesi (şimdi Romanya'da Cluj-Napoca) onu Gyula Farkas ve Frigyes Riesz ile birlikte öğretim üyesi olarak katılmaya davet etti ve o 'Quatitics' profesörü oldu. O zamandan kalma ders notlarından bazıları daha sonra kitap haline geldi. Transylvania'yı Romanya'ya devreden Trianon Antlaşması sonrası, üniversite yeni sınırlar içinde en yakın şehir olan Szeged'e taşınmak zorunda kaldı, burada Riesz ile birlikte Matematik Merkezini ve ilk uluslararası kabul görmüş Macar matematiksel dergisi olan Acta scientiarum Mathematicarum'u kurdu.

Szeged Üniversitesi'ndeki doktora öğrencilerinden biri Béla Szőkefalvi-Nagy idi.

Haar, 16 Mart 1933'te mide kanserinden öldü.

Araştırma alanları

Elde ettiği sonuçlar matematiksel analiz ve topolojik gruplar alanlarından gelmektedir; özellikle ortogonal fonksiyon sistemleri, tekil integraller, analitik fonksiyonlar, diferansiyel denklemler, küme teorisi, fonksiyon yaklaşımı ve varyasyon hesaplarını araştırmıştır.

Yayınları

Kaynakça

  1. ^ Transcending Tradition: Jewish Mathematicians in German Speaking Academic Culture, Birgit Bergmann, (Springer 2012), page 63

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Matematik</span> nicelik, yapı, uzay ve değişim gibi konularla ilgilenen bilim dalı

Matematik ; sayılar, felsefe, uzay ve fizik gibi konularla ilgilenir. Matematikçiler ve filozoflar arasında matematiğin kesin kapsamı ve tanımı konusunda görüş ayrılığı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Max Born</span> Alman-İngiliz fizikçi ve matematikçi (1882–1970)

Max Born kuantum mekaniğinin gelişmesinde etkili olan Alman matematikçi ve fizikçi. Kuantum fiziği dışında katı hâl fiziği ve optiğe katkıda bulunmuş ve 1920-30'larda önemli fizikçilerin çalışmalarının denetimini yapmıştır. Born, yaptığı "Kuantum Mekaniği'nin temelini araştırma, özellikle dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumlanması üzerine" adlı çalışması ile 1954 yılında Nobel Fizik Ödülü'nü almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dmitri Yegorov</span> Rus matematikçi (1869 – 1931)

Dmitri Fedoroviç Yegorov Rus bir matematikçidir.

<span class="mw-page-title-main">Eugene Wigner</span>

Eugene Paul "E. P." Wigner, Macar-Amerikalı teorik fizikçi ve matematikçiydi.

<span class="mw-page-title-main">András Róna-Tas</span>

András Róna-Tas, Széchenyi ödüllü Macar dilbilimci, oryantalist, öğretim üyesi, Macar Bilimler Akademisi üyesi. Eski Macar Tarihi, Tibetistik, Türkoloji ve Mongolistik bilimlerinin ünlü araştırmacısı. Macarların Türk dili ve kültürü ile ilişkisinin araştırılmasına büyük katkısı oldu. 1990-1992 yılları arası József Attila Üniversitesi Rektörü.

<span class="mw-page-title-main">Oswald Szemerényi</span> Macar asıllı dilbilimci

Oswald Szemerényi ya da tam adıyla Oswald John Louis Szemerényi, karşılaştırmalı dil bilimi ve Hint-Avrupa dilleri alanın da uzmanlaşmış, Macar asıllı dilbilimci.

<span class="mw-page-title-main">Max Mason</span> Amerikalı matematikçi (1877 – 1961)

Charles Max Mason, daha çok Max Mason olarak bilinen Amerikalı matematikçidir. 1925-1928 yılları arasında Chicago Üniversitesi'nin ve 1929-1936 yılları arasında Rockefeller Vakfı'nın başkanlığını yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Michel Plancherel</span>

Michel Plancherel İsviçreli bir matematikçiydi. Bussy'de doğdu ve matematik diplomasını Fribourg Üniversitesi'nden, ardından da 1907'de Mathias Lerch'in gözetiminde yazdığı teziyle doktora derecesini aldı. Plancherel, Fribourg'da (1911) ve 1920'den itibaren ETH Zürih'te profesördü.

<span class="mw-page-title-main">Felix Klein</span> Alman matematikçi, Erlangen Programının yazarı (1849-1925)

Christian Felix Klein, grup teorisi, karmaşık analiz, Öklid dışı geometri ve geometri ile grup teorisi arasındaki ilişkiler üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Alman matematikçi ve matematik eğitimcisi. Klein'ın geometrileri temel simetri gruplarına göre sınıflandıran 1872 Erlangen programı, döneminin matematiğinin büyük kısmının etkili bir senteziydi.

<span class="mw-page-title-main">Lipót Fejér</span>

Lipót Fejér, Yahudi mirasına sahip Macar bir matematikçidir. Fejér, Weisz Leopold'da doğdu ve 1900'lerde Macarca Fejér adını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Hellmuth Kneser</span> Alman matematikçi (1898-1973)

Hellmuth Kneser, grup teorisi ve topolojiye kayda değer katkılarda bulunan bir Baltık Alman matematikçi.

<span class="mw-page-title-main">Ludwig Bieberbach</span>

Ludwig Georg Elias Moses Bieberbach, Alman matematikçi ve Nazidir.

<span class="mw-page-title-main">László Lovász</span> Macar matematikçi

László Lovász Macar matematikçi ve Eötvös Loránd Üniversitesi'nde emeritus profesördür ve en çok Avi Wigderson ile birlikte 2021 Abel Ödülü'ne layık görüldüğü kombinatorik alanındaki çalışmalarıyla tanınmaktadır. 2007-2010 yılları arasında Uluslararası Matematik Birliği başkanlığı ve 2014-2020 yılları arasında Macar Bilimler Akademisi başkanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">ELTE Doğa Bilimleri Fakültesi</span>

Eötvös Loránd Üniversitesi Doğa Bilimleri Fakültesi 16 Mayıs 1949 tarihinde kurulmuştur ve Budapeşte'de Lágymányos Kampüsü'nde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arthur Rosenthal</span> Alman matematikçi (1887-1959)

Arthur Rosenthal Alman matematikçi.

Haskell Brooks Curry Amerikalı matematikçi ve mantıkçıydı. Curry en çok birleştirici mantık alanındaki çalışmalarıyla tanınır. Kombinasyon mantığının ilk kavramı Moses Schönfinkel, tarafından yazılan bir makaleye dayansa da geliştirmenin çoğunu Curry yapmıştı. Curry ayrıca Curry paradoksu ve Curry-Howard benzeşmeleriyle tanınır. Onun adını taşıyan Haskell, Brook ve Matematik ve bilgisayar bilimlerinde fonksiyonları dönüştürmede kullanılan currying tekniği kavramı olan Curry adlı kendinden sonra adlandırılan üç programlama dili vardır.

<span class="mw-page-title-main">Vera T. Sós</span> Macar matematikçi (1930-2023)

Vera Turán Sós, sayılar teorisi ve kombinatorik konusunda uzmanlaşmış Macar matematikçi.

Gábor Tardos Orta Avrupa Üniversitesi'nde profesör ve daha önce Simon Fraser Üniversitesi'nde Kanadalı araştırma görevlisi olarak çalışmış olan Macar bir matematikçi. Esas olarak kombinatorik ve bilgisayar bilimi alanlarında çalışmaktadır. Eva Tardos'un küçük erkek kardeşidir.

Vyaçeslav Vasilyeviç Sazonov olasılık ve ölçü teorisi alanlarında çalışmış Sovyet ve Rus matematikçidir. Sazonov teoremi ile bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Heinrich Behnke</span>

Heinrich Adolph Louis Behnke Alman matematikçi ve Münster Üniversitesi'nin geçmiş rektörü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.