Alexander Bain (filozof)

Alexander Bain
Doğum	18 Haziran 1818 Aberdeen, İskoçya
Ölüm	18 Eylül 1903 Aberdeen, İskoçya
Milliyet	İskoç
Eğitim	Marischal College
Kariyeri
Dalı	Ahlak felsefesi, zihin felsefesi, psikoloji, mantık, dil bilimi, eğitim
Çalıştığı kurumlar	Aberdeen Üniversitesi, Londra Üniversitesi, Glasgow Üniversitesi, Anderson's Üniversitesi, Marischal College
Etkilendikleri	John Stuart Mill, James Mill, George Grote, George Henry Lewes, Auguste Comte, İngiliz empirizmi
Etkiledikleri	Charles Sanders Peirce, George Croom Robertson, William Minto, İskoç idealistler, William James, John Stuart Mill

Alexander Bain (11 Haziran 1818 - 18 Eylül 1903), İngiliz empirizm ekolüne mensup İskoç filozof, eğitimci ve bilim adamı. Psikoloji, dil bilimi, mantık, ahlak felsefesi ve eğitim reformu alanlarında önde gelen ve yenilikçi bir figürdür. İlk psikoloji ve analitik felsefe dergisi Mind'ın kurucusu olan Bain, bilimsel yöntemin psikolojiye uygulanmasında önde gelen isimdir. Aberdeen Üniversitesinde mantık, ahlak felsefesi ve İngiliz edebiyatı profesörlükleri yapmıştır.

Alexander Bain, Aberdeen'de dokumacılık yapan bir gazi olan George Bain ve Margaret Paul'ün çocuğu olarak dünyaya geldi. On bir yaşında dokumacı olarak çalışmak için okulu bıraktı.^[1] Fakat yine de Aberdeen Halk Kütüphanesi'nde birtakım derslere katıldı.

1836'da Marischal College'a girdi ve burada Matematik Profesörü John Cruickshank, Kimya Profesörü Thomas Clark ve Doğa Felsefesi Profesörü William Knight'tan dersler aldı. Lisans eğitiminin sonlarına doğru Eylül 1840'ta "Electrotype and Daguerreotype" başlıklı ilk makalesini Westminster Review'da yayımladı. Bu, John Stuart Mill ile ömür boyu sürecek dostluğunun da başlangıç noktasıydı. Bain'in çalışmaları bilhassa zihin felsefesi, matematik ve fizik dallarında öne çıktı ve yüksek onur derecesi ile mezun oldu.

Bain, 1841'de, sağlık sorunları nedeniyle üniversitedeki görevlerini yerine getiremeyen Ahlak Felsefesi Profesörü Dr. Glennie'nin koltuğunu devraldı. Westminster için yazmaya devam ettiği bu dönemde, bu görevi art arda üç dönem sürdürdü ve ayrıca John Stuart Mill'e System of Logic'in (1842) el yazmasının tashihinde yardım etti. 1843'te kitabın ilk incelemesini Westminster'da yayımladı.

Bain, 1845'te Glasgow'daki Anderson's Üniversitesine matematik ve doğa felsefesi profesörü olarak atandı. Bir yıl sonra, kendisine daha geniş bir alan açmak için görevinden istifa etti ve kendini yazmaya verdi. 1848'de Sir Edwin Chadwick'in başında olduğu Sağlık ve Sosyal Bakım Daire Başkanlığındaki bir pozisyon için Londra'ya taşındı. Burada, sosyal reform faaliyetlerinde bulundu ve George Grote ve John Stuart Mill'in de aralarında bulunduğu entelektüel çevrenin önde gelen simalarından biri hâline geldi. 1855'te ilk önemli eseri The Senses and the Intellect'i, ardından 1859'da The Emotions and the Will'i yayımladı. Bu incelemeler, ona bağımsız düşünürler arasında önemli bir konum kazandırdı. Bain, ayrıca Londra Üniversitesinde 1857'den 1862'ye ve 1864'ten 1869'a kadar mantık ve ahlak felsefesi derslerinde sınav ve ödev denetçiliği yaptı.

1860'da, İskoç Üniversiteleri Komisyonu tarafından King's College, Aberdeen ve Marischal College'ın birleştirilmesi ile yeni kurulan Aberdeen Üniversitesine Mantık ve İngiliz Edebiyatı Bölümlerinin kurucu başkanı olarak atandı.

1858 yılına kadar Aberdeen'de ne mantık ne de İngilizce yeterli ilgiyi görmüştü. Bunun üzerine Bain, kendini bu durumu değiştirmeye adadı. Eğitim standarını yalnızca İskoçya'nın kuzeyinde artırmakla yetinmedi, Aberdeen Üniversitesinde bir felsefe okulu kurdu ve Birleşik Krallık'ta gramer ve kompozisyon öğretimini yaygınlaştırmayı başardı. Çabaları ilk olarak ders kitaplarının hazırlanmasına yönelikti: Higher English Grammar^[2] ve An English Grammar,^[3] 1863'te yayımlandı. Bunları, 1866'da Manual of Rhetoric, 1872'de A First English Grammar ve 1874'te Companion to the Higher Grammar takip etti. Bu kitaplar, oldukça geniş kapsamlıydı ve hazırlanırken kullanılan özgün görüş ve yöntemler yaygın şekilde kabul görmüştü.

Bain'in hâlihazırda yayımlanmış felsefi yazıları, özellikle The Senses and the Intellect ve On the Study of Character: Including an Estimate of Phrenology gibi eserler, derslerde okutulmayacak kadar hacimliydi. Bu yüzden, 1868'de, ağırlıklı olarak doktrinlerinin yeniden ifade edildiği, yeni örneklemelerin yer aldığı ve daha birçok ilavenin yapıldığı, incelemelerinin muhtasar şeklini ihtiva eden Manual of Mental and Moral Science'ı yayımladı. Bunu, 1870'te neşrettiği Logic takip etti.^[4][5] Bu kitap, daha çok öğrencilerin kullanımına yönelik tasarlanmış bir çalışmaydı. John Stuart Mill'in görüşlerini esas alan bu çalışma, nedensellik ile bağlantılı olarak enerjinin korunumu prensibini ele alması, mantık ilkelerinin çeşitli bilimlere ayrıntılı olarak uygulanması, tüm bilimlerin sınıflandırılması gibi birçok noktada ondan farklıydı. Daha sonra, 1872'de Mind and Body'yi^[6] ve 1879'da Education as a Science'ı^[7] yayımladı. Bain, Higher English Grammar'dan bu yana tüm bu eserleri, Aberdeen Üniversitesinde profesörlük yaptığı yirmi yıl boyunca yazmıştır. Ayrıca felsefe dergisi Mind'ı kurmuş; burada birçok makale kaleme almış, tartışmalarda bulunmuş ve derginin editörlüğünü yapan George Croom Robertson rahatsızlanıp yerini George Stout'a bırakana kadar derginin tüm masraflarını üstlenmiştir.

Bir mantıkçı ve dil bilimci olarak gramer ve retorikteki etkisi önemli olmasına rağmen, asıl şöhreti psikoloji alanındaki çalışmalarına dayanmaktadır. Bain, Alman Fizyolog ve Karşılaştırmalı Anatomist Johannes Peter Müller ile birlikte, 19. yüzyılda İngiltere'de fizyolojiyi zihinsel durumların aydınlatılmasında kapsamlı bir şekilde uygulayan ilk kişiydi. İradeyi ele alırken, fizyolojik açıklamaları metafizik açıklamalara tercih ederek, bilinçten bağımsız bir irade biçiminin kişinin uzuvlarında bulunduğunun kanıtı olarak reflekslere işaret etti. Zihindel durumların fizyolojik bağıntılarını şemalandırmaya çalıştı ancak herhangi bir materyalist varsayımda bulunmaktan kaçındı.^[8] Bilimsel sınıflandırma yöntemini psişik fenomenlere uygulama fikri; değeri, metodik açıklama ve örnekleme gücüyle artan eserine bilimsel bir nitelik kazandırmıştır. Onun psikolojinin metafizikten arındırılması talebi de bu doğrultudadır ve şüphesiz ki psikoloji, şimdilerde bağımsız bir pozitif bilim olarak edindiği konumu, büyük ölçüde Alexander Bain'e borçludur. O, David Hume ve Auguste Comte'un etkisindeki psikoloji ilmini, bilimsel yöntemin uygulanması yoluyla daha farklı bir bilim disiplini olarak yeniden kurmuştur.

Bain, fizyolojik ve psikolojik süreçlerin birbiriyle bağlantılı olduğunu ve geleneksel psikolojinin bu ilişki ile açıklanabileceğini iddia etti. Bunlara ek olarak tüm bilgilerin ve zihinsel süreçlerin, spontane düşüncelere ve tefekküre değil, gerçek fiziksel duyumlara dayanması gerektiğini öne sürdü; zihin ile beden arasındaki bağlantıyı tanımlamaya ve zihinsel ve davranışsal fenomenler arasındaki korelasyonları keşfetmeye çalıştı.

William James, çalışmalarını psikolojinin ilk döneminin "son sözü" olarak adlandırsa da gerçekte o, yeninin öncüsüydü. Müteakip psikofiziksel araştırmaların hepsi, onun çalışmalarının ruhuna "uygundu." James, psikolojik araştırmalarda sürekli olarak içe bakış yöntemini savunmasına rağmen, sosyal psikoloji, karşılaştırmalı psikoloji ve gelişim psikolojisinin kendisine yapılabileceği katkıları takdir eden ilk kişilerden biriydi. Bain, aktif hareket ve uğraşı deneyimlerimizin önemini vurguladı. Öne sürdüğü merkezî inervasyon duyusu teorisi artık rağbet görmese de sonraki psikologlar için bir öneri olarak değeri büyüktür. Bain'in inancın eylem için bir hazırlıktan ibaret olduğu düşüncesi, hem pragmatizm hem de işlevselcilik tarafından değerli bulunmaktadır.^[9]

Bain'in 1904'te yayımlanan otobiyografisi, çalışmalarının tam bir listesini ve Aberdeen Üniversitesinden Profesör W. L. Davidson'ın kaleminden kendisinin son on üç yılının anlatımını ihtiva eder. Diğer çalışmaları arasında William Paley'in Moral Philosphy'sinin notlandırılmış bir edisyonu, Education as a Science (1879), (Mind'daki yazılarının toplu basımı olan) Dissertations on Leading Philosophical Topics (1903) yer alır. John Stuart Mill ve George Grote ile birlikte James Mill'in Analysis of the Phenomena of the Human Mind (1869) adlı eserinin editörlüğünü yaptı, Grote'un Aristotle and Minor Works eserinin tashihinde yardımcı oldu ve G. Croom Robertson'ın Philosophical Remains adlı eserine bir inceleme yazısı kaleme aldı.

Bain, sosyal adalet ve kalkınma ile yakından ilgilendi ve sıklıkla dönemin siyasi ve sosyal hareketlerinde aktif rol oynadı. Mantık Kürsüsünden emekli olduktan sonra, üç yılı aşan her bir görev süresi boyunca iki kez Aberdeen Üniversitesinin Lord Rektörü seçildi. Özellikle bilimlerin öğretiminde sıkı bir reformu savunuyor ve modern dillerin müfredatta yer alması yönündeki talepleri destekliyordu. Ayrıca öğrenci haklarının da gayretli bir savunucusuydu.

Profesör Bain, uzun yıllar Aberdeen Halk Kütüphanesi Komitesinin yanı sıra Aberdeen Üniversitesi Yönetim Kurulunun da bir üyesiydi. Bunun dışında, Aberdeen'deki enstitülerde dersler verdi; bu enstitüler için makaleler yazdı ve komite sekreteri olarak görev yaptı.

İskoçya'daki eğitime ve sosyal reforma olan hizmetleri, 1871'de Edinburgh Üniversitesi tarafından fahri hukuk doktoru derecesiyle taltif edildi. Mermer bir büstü Aberdeen Halk Kütüphanesi'nde ve portresi Marischal College'da asılıdır.

Bain, Aberdeen Üniversitesindeki kürsüsünden ve profesörlükten emekli olunca yerine, en parlak öğrencilerinden biri olan William Minto geçti. Ancak yine de Bain'in felsefeye olan ilgisi ve önceki yıllarda belirlediği çalışma planını tamamlama arzusu her zamanki canlılığını korudu. Bu doğrultuda, 1882'de çıkardığı James Mill: A Biography'ye, John Stuart Mill: A Criticism, with Personal Recollections eşlik etti.^[10] Akabinde çoğu daha önce yayımlanmış makale ve bildirilerden oluşan Practical Essays yayımlandı. Bunu, Rhetoric'in yeni baskısı ve öğretmenler için retorik prensiplerinin üslup eleştirisinde kullanımının uygulamalı olarak gösterildiği On Teaching English izledi. 1894'te psikoloji üzerine son görüşlerini içeren The Senses and the Intellect'in gözden geçirilmiş bir baskısını yayımladı. Ayrıca bu yıl, Mind dergisine son kez makale gönderdi. Son yıllarını, Aberdeen'de mahremiyet içinde geçirdi ve 18 Eylül 1903'te öldü. İki kez evlenen Bain'in çocuğu yoktu. Son arzuzu, "mezarına hiçbir taş konmamasıydı; kitapları, onun anıtı olacaktı."^[11]

Aberdeen Üniversitesi Felsefe Bölümü, 1883'te Bain Madalyası ödülünü vermeye başladı. Ödül, her yıl bölümü birincilikle bitiren öğrencilere verilmiştir.

Profesör William L. Davidson, Bain'in ölümü üzerine Mind'da kaleme aldığı yazısında Dr. Bain'in ölümünü, psikolojinin yanı sıra eğitim dünyasının da büyük kaybı olarak nitelendirmiştir.

Wick'teki JD Wetherspoon Pub'a onun adı verilmiştir.

• "Early Life of James Mill" 21 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mind, Cilt. 1, Sayı. 1 (Ocak 1876).
• Review of Herbert Spencer's Principles of Sociology, 29 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mind, Cilt. 1, No. 1 (Ocak 1876).
• "Mr. G. H. Lewes and the Postulates of Experience" 6 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mind, Cilt. 1, No. 1 (Ocak 1876).
• Education as a Science (1884)
• Practical Essays
• Dissertations on Leading Philosophical Topics
• Autobiography by Alexander Bain (1904)
• Elements of Chemistry and Electricity: in two parts
• Astronomy
• James Mill, A Biography (1882)
• John Stuart Mill: A Criticism: With Personal Recollections (1882)
• The Art of Study
• Is There Such a Thing As Pure Malevolence?
• The Classical Controversy
• The University Ideal: Past and Present
• On Teaching English: With Detailed Examples and an Enquiry Into the Definition of Poetry
• English Composition and Rhetoric: Emotional Qualities of Style
• English Composition and Rhetoric: Intellectual Elements of Style
• English Grammar As Bearing upon Composition
• First English Grammar
• A Higher English Grammar
• An English grammar
• English Composition and Rhetoric: A manual
• Logic: Induction
• Logic: Volume 1
• Deduction
• Some Points in Ethics
• Fragments on Ethical Subjects
• The Moral Philosophy of Paley
• The Emotions and the Will (1859)
• The Senses and the Intellect
• Mind and Body: The Theories of Their Relation
• Physiological Expression in Psychology
• Analysis of the Phenomena of the Human Mind: Volume 1
• How to study character; or, The true basis for the science of mind
• The Emergence of Neuroscience in the Nineteenth Century
• Pleasure and Pain
• On the Study of Character:Iincluding an Estimate of Phrenology
• Mental science: A Compendium of Psychology, and the History of Philosophy, designed as a text-book for high-schools and colleges
• Moral science: a compendium of ethics
• Mental and moral science: A compendium of psychology and ethics (1868)
• Mental and Moral Science: Psychology and History of Philosophy
• Mental and Moral Science: Theory of Ethics and Ethical Systems

•  "Bain, Alexander". Encyclopædia Britannica (11. bas.). 1911. 
• Alexander Bain, Stanford Encyclopedia of Philosophy 10 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.