İçeriğe atla

Aletsch Buzulu

Koordinatlar: 46°26′31.99″K 8°4′37.99″D / 46.4422194°K 8.0772194°D / 46.4422194; 8.0772194
Aletsch Buzulu
Ülkeİsviçre
SıradağBern Alpleri
Koordinatlar46°26′31.99″K 8°4′37.99″D / 46.4422194°K 8.0772194°D / 46.4422194; 8.0772194
Deniz seviyesinden
yükseklik
2.333 metre
Uzunluk22,75 kilometre
Alan117,6 kilometrekare
Aletschhorn ve Aletsch Buzulu manzarası
Aletschfirn üzerinden Konkordiaplatz'a bakış. Fiescherhornlar, Grünhorn ve Finsteraarhorn

Aletsch buzulu, yüzölçümü açısından Alpler'in en büyük ve en uzun buzuludur. Wallis Kantonu 'nda Bern Alpleri'nin güney çatısında, İsviçre'de bulunur. Buzul 23,6 km uzunluğunda (2002) olup 117,6 km²'lik bir alanı örter. Yaklaşık 27 milyar ton buzdan oluşur.

Özellikler

Büyük Aletsch Buzulu'nun kaynağı 3800 m yükseklikte bulunan Jungfrau bölgesidir. Konkordiaplatz'daki 6 km²'lik büyüklüğe sahip ve sadece çok az eğimli buz alanı, üç görkemli koldan aşağıya akar.

  • Batıdan Büyük Aletschfirn, Aletschhorn 'nun (Aletsch Boynuzu) etekleri ve Dreieckhorn (Üçgen Boynuzu) boyunca aşağıya akar. Büyük Aletschfirn, kuzeyden başka üç kar yığını ile beslenir. Bunlar Ebnefluhfirn, Gletscherhornfirn ve Kranzbergfirn'dir. Bu üç kar alanının da çıkış noktaları deniz seviyesinden 3800 m yüksekliktedir. Ebnefluhfirn ile beraber Büyük Aletschfirn'in Konkordiaplatz'a kadar olan uzunluğu 9 km ve ortalama genişliği 1,5 km'dir. Batıya doğru Büyük Aletschfirn 3173 m yükseklikte Lötschen Boşluğu 'nun buzul geçidinde, Lötschen Vadisi'ne akan Lang Buzulu ile birleşir.
  • Kuzeybatıdan akan Jungfraufirn Aletsch Buzulu'nun devamı olsa da üçlü buzul kütlenin en kısasıdır. Kaynağı Mönch'ün güney kanadı ile Jungfraujoch noktası ve Jungfrau'nun doğu kanadıdır. Konkordiaplatz'a kadar Jungfraufirn 7 km kadar yolu kat eder Kranzberg 'in batısı ve Trugberg 'in doğusunda kavis alır.Üst kısımlarında 2 km altlarda ise 1 km genişliğindedir.
  • Kuzeyden Ewigschneefeld akar. Çıkış noktası Mönch'ün doğu kanadı olup bir kavis alarak Trugberg'i dolanır. Aynı şekilde Fiescherhorn ve Grünhorn'un doğusunda Konkordiaplatz 'a akar. Buraya kadar 8 km uzunluğunda ve ortalama 1,2 km genişliğindedir. Konkordiaplatz'a açılan ağız % 25 - 30 luk bir yokuşla dik bir şekilde ulaşır ve buzul burada uçurumlaşır. Kuzeye doğru Ewigschneefeld, karla kaplı geçiş üstünde Aşağı Mönchsjochs 'da 3529 m yükseklikte Aşağı Grindelwald Buzulu ile birleşir. Mönch ve Trugberg arasında, Yukarı Mönchsjoch (3627 m) noktasıdan Jungfraufirn'e bir bağlantı oluşur. Konkordiaplatz'a doğudan nispeten küçük Grüneggfirn açılır (3 km uzunluğunda ve ortalama 600 m genişliğinde). Bu ise doğuya doğru Grünhorn Boşluğu'nun (3280 m) buzul geçidi ile Fiescher Buzulu ile birleşir.

Konkordiaplatz'dan buz kütlesi yaklaşık 1.5 km genişlikle yıllık 180 m yi bulan hızla güneydoğu istikametinde, Rhône Vadisi 'ne doğru akar. Batıda Dreieckhorn ve doğudaysa Büyük Wannenhorn tarafından durağan hale getirilir. Daha sonra sağa doğru büyük bir viraj çizerek sürekli daha fazla güneybatıya sapar ve Eggishorn ve Bettmerhorn'un sırtları vasıtasıyla Rhône Vadisi'nden ayrılır. Büyük Aletsch Buzulu'nun en alt kısmı, kenar ve orta kısımlarda sürüklediği materyallerle örtülüdür. Buzul dili 1560 m yükseklikte, lokal orman sınırının epey altında yer alır.

Büyük Aletsch Buzulu dikkate değer bir buz kalınlığı gösterir. Konkordiaplatz'da buzulun 900 m den fazla buz kalınlığı vardır. Güneye doğru buzun bu görkemi yavaş yavaş yaklaşık 150 m ye kadar düşer. Karakteristik özelliği, hemen hemen Büyük Aletsch Buzulu'nun orta kısmında bulunan iki adet koyu, kayalar ve çöküntülerle oluşan buzultaşı izidir ki bu izler Konkordiaplatz'dan buzul diline kadar bütün mesafe boyunca sürer. Bunlar orta kısım buzultaşı olup, üç ana karın (firn) buzunu birbirinden ayırır. Batı buzultaşı Kranzberg Buzultaşı diye adlandırılırken, doğudaki Trugberg Buzultaşı adını taşır.

Buzul hareketleri

Aletsch Buzulu'nun buzul dili

Küçük Buz Çağı'nda 19. yüzyılın ortalarında Aletsch Buzulu 2.5 km daha vadi aşağıya uzanırdı. Küresel ısınma sebebiyle yaklaşık 1970'ten itibaren, özellikle Konkordiaplatz'dan aşağı bölümlerde buzul hacmini yitirmiştir. Hem kenar kısımlarda hem de buzul dili alanında kilometrelerce büyüklükteki alan kaybolmuştur. 1850'den beri buz kalınlığı yer yer 100 m den fazla azalma göstermiştir. Daha önceleri Yukarı Aletsch Buzulu ile Orta Aletsch Buzulu doğrudan Büyük Aletsch Buzulu'yla birleşiyordu. Strahlhornile Eggishorn 'un çukurunda Märjelen Gölü 19. yüzyılda buzulların set oluşturmasıyla, tam bir buzul kenarı gölü haline gelmiştir. Buzulun parçalanması ile olan ani taşmalar sonucu Massa Nehri'nin kuvvetli sel taşkınlarına sebep olur.

Kısa süreli iklim değişkenliklerine karşı buzul, kütlesinin büyüklüğünden dolayı görece bağışıklıdır. Diper birçok buzulun aksine yetmişli yılların sonu ile seksenlerin başında Aletsch Buzulu geçici soğumalara ve aynı şekilde sıcaklıklara çok az tepki vermiştir. 1983'ten beri son yıllardaki sürekli artan aşırı sıcaklıklar sebebiyle, diğer tüm Alp buzulları gibi Aletsch de belirgin bir şekilde çekilmektedir.

Turizm

Aletsch Buzulu çok eski zamandan beri seyahat edenler için görülmeye değer özel bir yer olup, araştırmacılar için önemli bir inceleme objesidir. 1937'den beri Jungfraujoch'da ve 1976'dan beri Riederfurka araştırma istasyonları bulnnmaktadır. Çok sayıda teleferik hatlarıyla Riederhorn ile Eggishorn'un sırtlarından buzulun aşağı kısımının buzul dili kesimine bakış yakalanır. 1912 yılında Jungfrau raylı hattının inşasından sonra Jungfraujoch'da burada yaşamayan insanlar için de buzulun üst kısımlarını seyretmek mümkün hale gelmiştir.

Konkordiaplat'ın doğusunda Fülberg'in yamacında 2850 m yükseklikte İsviçre Alpler Klubü'nün Konkordia kulübeleri bulunur. Bu kulubeler yüksek alplerdeki buzul rotasında, Grinsel Geçidi bölgesine giderken önemli etap yeri olarak hizmet eder.

UNESCO-Dünya doğa mirası

Büyük Aletsch Buzulu bölgesi, özgün Aletsch Ormanı ve çevresindeki bölgeleri ile birlikte 13 Aralık 2001'den beri UNESCO Dünya Doğa Mirası altındaki Jungfrau-Aletsch-Bietschhorn'ın bir parçasıdır.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Aletsch Buzulu ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Alpler</span> Orta Avrupada yer alan bir sıradağ

Alpler, Orta Avrupa'da yer alan büyük dağ silsilesi. İsviçre, Kuzey İtalya ve Fransa'nın pek çok bölümünde görülür. Avusturya'nın hemen hemen hepsini kaplar ve Almanya'nın güneyinde önemli yer tutar. Coğrafi olarak 44°-48° kuzey enlemleri ve 5°-18° doğu boylamları arasında bulunur. Ekvator'dan ve Kuzey kutbundan hemen hemen aynı uzaklığa sahiptir. 207.000 km² bir alanı kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya</span> Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asyanın sınırında bulunan bölge

Kafkasya, Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asya'nın sınırında bulunan bölgenin ismi. Kafkas sıradağlarında, Avrupa'nın en yüksek dağı olan ve Kafkas halklarının sözlü edebiyatını oluşturan Elbruz Dağı bu bölgede bulunmaktadır. Kafkasya bölgesi siyasi ve coğrafi olarak Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya olmak üzere ikiye ayrılır. Güney Kafkasya, bağımsız ve egemen devletlerden oluşmaktadır. Kuzey Kafkasya ise Rusya içinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Okyanusu</span> okyanus

Güney Okyanusu ya da Antarktika Okyanusu, bazı coğrafya ve çoğu hidrografi kaynaklarına göre Antarktika kıtasını çevreleyen su kütlesidir. Bu okyanus, dünyanın dördüncü büyük ve en son tanımlanmış okyanusudur.

<span class="mw-page-title-main">Buzul</span> büyük kar ve buz kütlesi

Buzul, dağ zirvelerinde yaz kış erimeyen ve yer çekiminin etkisiyle yer değiştiren büyük kar ve buz kütlesidir. Eğimli arazilerde yıllar boyunca biriken kar kütlesinin önce buzkar, sonra da buza dönüşmesiyle oluşur. Buzullar okyanuslardan sonra dünya üzerindeki ikinci büyük su deposu ve en büyük tatlı su deposudur, tatlı suyun % 98,5'ini oluştururlar. Hemen hemen her kıtada buzullara rastlanır. Dünya'nın belirli bölgeleri, bütün yıl erimeyen ve "buzul" adını alan buzlarla kaplıdır. Bunlar kutup bölgeleriyle yüksek dağların tepeleridir. Buzul oluşabilecek bölgenin deniz yüzeyinden yüksekliği, enlemin artmasıyla azalır. Ekvator yakınlarında 0° enlem çevresinde buzullara rastlamak için Runewenzorilerin 4.400 m yüksekliğine çıkmak gerekirken, Alplerde (45°) 2500 m'ye, Norveç'te (60°) 1500 m'ye çıkmak yeterlidir. Kutupta buzullara deniz yüzeyinde rastlanır.

<span class="mw-page-title-main">Jungfraujoch</span>

Jungfraujoch, İsviçre'nin Bern Alpleri'de Mönch ve Jumgfrau'nun bağlantı sırtındaki en derin nokta ve dağ geçidi. Geçit Bern ile Wallis Kantonları'nın sınırında yer alır. Geçidin bulunduğu bölge, yılın büyük bölümünde karla kaplıdır. Küresel ısınmaya bağlı olarak, bölgedeki kar kalınlığı, her yıl birkaç desimetre azalmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Lang Buzulu</span>

Lang Buzulu, Lötschen Vadisi 'nin en arka kısmında bulunan bir vadi buzulu. İsviçre 'nin Wallis Kantonu'nda Bern Alpleri 'nde bulunur. 6 km uzunluğunda olan Lang Buzulu, 9 km² lik bir alanı kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Fiescher Buzulu</span>

Fiescher Buzulu, İsviçre'nin Wallis Kantonu'nda Bern Alpleri'nin güney kanadında bir vadi buzulu. 16 km uzunluğu ile Alpler 'in en uzun ikinci buzuludur. Ama bununla birlikte buzul üst kısımlarda ortalama sadece 1 km genişliğinde olup, aşağı kısımlarda hatta 500 – 700 m civarındadır. Kenar buzullarıyla beraber Fiescher Buzulu 33 km² lik bir alanı örter.

<span class="mw-page-title-main">Fee Buzulu</span>

Fee Buzulu, Wallis Alpleri 'nde Saas-Fee idari bölgesi sınırlarında bulunan Mischabel dağ grubunun, doğu yamacında yayılım gösteren bir sıradağ buzulu. Buzul 5 km uzunluğunda olup, birçok kayalık kabugadan geçen yukarı kesiminde 6 km genişliğe ulaşır. Toplam 17 km² alanı kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Ross Buz Sahanlığı</span>

Ross Buz Şelfi, Antarktika'daki Ross Denizi'nin yarısını örten, birkaç yüz metre kalınlıkta sürekli bir buz tabakası. Buz şelfi, 525.000 km²'lik alanıyla Fransa'dan biraz küçük olup böylelikle Antarktika'nın en büyük buz şelfi bölgesidir. Alman kutup araştırma istasyonu Neumayer'in verilerine göre 5.000 km² alanı olan Ekström Buz Şelfi ile karşılaştırıldığında, Ekström Buz Şelfi ufacık kalır.

<span class="mw-page-title-main">Tasman Buzulu</span> Yeni Zelandadaki Güney Alplerinde bir buzul grubunun en büyüğüdür

Tasman Buzulu Yeni Zelanda'daki Güney Alpleri'nde bir buzul grubunun en büyüğüdür. Yayılımı, Mackenzie Teknesi'ne yönelen güney ve doğu istikametlerine doğru gerçekleşir. Tasman Buzulu, 27 km uzunluğunda ve 3 km genişliğinde olup, tamamı Mount Cook Milli Parkı içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Mer de Glace</span>

Mer de Glace, Fransa'nın ve Mont Blanc Grubu'nun en büyük, Alpler'in de en büyük dördüncü buzuludur. Mer de Glace yaklaşık 12 km uzunluğunda olup, genişliği 700 m ile 1950 m arasında değişir. Buzulun en fazla yüksekliği 420 metredir. Buzulun yıllık ortalama hızı 90 m tutar. Bu hız Alpler için çok fazladır. Buzulun karakteristik özelliği ogive diye tabir edilen yay şeklindeki çapraz şeritlerdir. Bunlar değişken açık ve koyu renkte bantlar olarak, akış istikametine çapraz şekilde buzulun üzerinden geçer.

<span class="mw-page-title-main">Vadi</span> coğrafyada tepeler arasındaki alçak alan

Vadi ya da koyak, akarsuyun içinde aktığı, kaynaktan ağıza doğru sürekli inişi bulunan ve birkaç kilometre ile binlerce kilometre arasında olabilen coğrafi alandır. Kısaca vadi, iki dağın arasında zamanla oluşan çukurluktur. Vadiler, akarsuların yaptığı aşınmayla yanlamasına, derinlemesine gelişir. Genellikle dağ ya da tepelerle çevrelenirler.

<span class="mw-page-title-main">Mescit Dağı</span>

Mescit Dağı, Erzurum ili sınırları içinde yer alan ve Türkiye'nin 3000 metrenin üstündeki dağlarındandır. 3255 metrelik zirvesi ile Çoruh Nehri'nin çıktığı dağ olan Mescit Dağı, Erzurum şehir merkezinin kuzeyinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Karçal Dağları</span> Artvin ili sınırları içinde kalan dağ silsilesi

Karçal Dağları veya Karaçal Dağı veya Karçhali Dağı, Türkiye'nin kuzeydoğu ucunda, Artvin ili sınırları içinde kalan dağ silsilesidir. Karçal veya Karaçal adı, Gürcüce "Karçhali"den değişime uğramıştır ve Karçhali (კარჩხალი) "çıplak dağ", "kayalık dağ" anlamına gelir. Karçhali Vadisi ile Karçhali Deresi adını bu dağdan alır.

<span class="mw-page-title-main">Rhone Buzulu</span>

Rhone Buzulu, Rhône'nin kaynak bölgesinde bir vadi buzuludur. Wallis kantonu'nun en uç kuzeydoğusunda, İsviçre'nin Orta Alpler'dedir. 10 km uzunluğunda, ortalama genişliği 1 kilometreden biraz fazladır ve 17 km² bir alanı kaplar. Rhone Buzulu özellikle 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında, vadiden Gletsch'in aşağısına kadar uzanan o zamanki buzul dili ile büyük bir turistik cazibe merkeziydi.

Arar-Gotthard kütlesi, İsviçre. Orta Alplerinde yükseltileri 4000 m'yi aşan birçok doruğu kapsayan billur kütle. Kütlenin buzulları Alplerin en büyük buzulları arasındadır. Bir su bölümü merkezi olan Aare ve Ticino ırmakları doğar. Yüksek geçitler vadileri birbirine bağlar. Kütlenin içine sokulan modern yollar turizmin gelişmesini sağlamıştır.

Bu liste İsviçre'deki başlıca buzulları içermektedir. Liste buzulun kapladığı yüzey alanını, 1850 ve 2002'deki uzunluğunu, yüksekliğini ve akış yerini gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Reuss Nehri</span>

Reuss İsviçre'nin dördüncü büyük ırmağı. 164 km. uzunluğunda olup 3425 km2 genişliğinde bir havzaya sahiptir. Ren, Aare ve Rhone'dan sonra İsviçre'deki 4. büyük ırmaktır.

<span class="mw-page-title-main">Buz örtüsü</span> Büyük buzul kütlesi

Buz örtüsü veya örtü buzulu, 50.000 km²'den büyük buzulsal buz kütlesi. Dünya üzerine yayılmış olan büyük boyutlardaki buz tabakalarıdır. Bu tabakalar genelde yüksek kutuplarda bulunur ve etrafında yüzeyin yüksekliği azalmaktadır. Örtü buzulları yüksek kutuplarda bulunan volkanik adalar, vadiler ve dağları kaplar. Örtü buzulları, yüzeylerinde bulunan buzun tabakalarının aşındırılması ve yerleştirilmesi sonucu oluşan yüksekliği ile önemli bir geçiş noktası oluştururlar. Örtü buzulları, aşırı soğuk iklim koşulları nedeniyle etrafında pek çok bitki ve hayvan türünün yaşamasına olanak vermezler.

<span class="mw-page-title-main">Gran Paradiso</span>

Gran Paradiso veya Grand Paradis, İtalya'daki Graian Alpleri'nde, Aosta Vadisi ve Piyemonte bölgeleri arasındaki bir dağdır. Gran Paradiso ulusal parkı içindedir.