İçeriğe atla

Aletli iniş sistemi

747 iniş esnasında

Aletli İniş Sistemi (İngilizce: instrument landing system, kısaca ILS), pist başına yerleştirilmiş vericiler vasıtasıyla uçakların inişine yardımcı olan bir hassas yaklaşma sistemi. ILS, uçağın pist başına kadar hassas yaklaşmasını sağlayan bir seyrüsefer yardımcı sistemidir.[1] Bulut tavanının alçak, görüş faktörlerinin kötü olduğu hava koşullarında, uçağın alçak bir biçimde piste yaklaşmasını ve piste elektronik cihazlarla emniyetli iniş yapmasını sağlar. Pilota istikamet ve süzülüş hattı bilgisi verir.

Pilotların özellikle sisli ve karlı havalar gibi görüş mesafesinin çok düşük olduğu zamanlarda inişlerini büyük ölçüde kolaylaştıran sistemin, bünyesinde bulundurduğu teçhizatlar şunlardır:

Localizer ünitesi (yön bulucu)

Pist yüzeyinde yatay yönde ve iniş istikametinin aksi yönden yayın yapmakta olan teçhizattır. Uçağı pist ekseni istikametine doğru yönlendirir. Pist sonundan itibaren 1000 feet (300 metre) mesafededir. Localizer vericileri 25 nm'ye kadar sinyal yayınlar. Yani uçak, pist uzantısından 25 nm'den itibaren sinyali almaya başlar. Uçağa sadece pist istikameti bilgisini verir.

Glide - Path ünitesi (süzülüş hattı belirleyici)

Pistin dikeyinde, yaklaşık 3° açıyı verecek şekilde yayın yapan teçhizattır. Yani uçağı yaklaşık 3°lik (piste en uygun süzülme açısı) bir eğimle pist başına doğru yönlendirir.

Middle and Outer Marker Beacons Üniteleri (Orta ve Dış Marker Üniteleri)

Localizer ve Glide-Path teçhizatlarının sinyallerinin belli mesafelerde dikine keserek yayın yapan teçhizatlarıdır. Alçalma yapan uçakların pilotlarına, pist başına ne kadar mesafede olduklarını bildirir. Dış, orta ve iç olmak üzere 3 marker vardır. Dış marker, pist başına yaklaşık 4 nm (7240 m) mesafededir. Orta marker, pist başına 3500 feet (1050 m) mesafededir. İç marker de, pist başından 50 feet (15 m) uzaklığa yerleştirilir. Ayrıca ILS 'ler kendi aralarında; uçağın 60 m'ye kadar alçalabildiği CAT1, 30 m'ye kadar alçalabildiği CAT2 ve sıfır seviyesindeki CAT3 olmak üzere üç kategoriye ayrılır.

Çalışma prensibi

İki radyo vericisinden oluşan bu sistem, birbirleriyle küçük bir açı yaparak kesişen yayın konisi meydana getirir. Pistin uzak kısmındaki verici yatay düzlemde yayın yapar, yakında bulunan aygıt ise düşey düzlemde yayına geçerek sistemi çalıştırır. Kokpitte bulunan iniş sistemi gelen sinyalleri algılayarak inişin güvenli olmasını sağlar. ILS sisteminin piste yerleştirilebilmesi için havaalanı çevresinin radyo frekanslarını engellemeyecek düzeyde olması gerekmektedir.
Decision Height (karar yüksekliği) ve Runway Visual Range (pist görüş mesafesi) açısından üç şekilde ILS yaklaşması vardır:

  • 1: Karar yüksekliği > 60 m (200 ft) Visibility > 800m veya pist görüş mesafesi > 550m
  • 2: 60 m (200 ft) > Karar yüksekliği > 30 m (100 ft) pist görüş mesafesi >350m
  • 3:
a) Karar yüksekliği <30m (100ft) pist görüş mesafesi >(200m)
b) Karar yüksekliği <15m (50ft) 200m > pist görüş mesafesi > 50m
c) Karar yüksekliği Minimum yok pist görüş mesafesi Minimum yok
Pistteki ILS sistemi

ILS ile birlikte kullanılan diğer sistemler

Hava meydanlarında ILS sistemine ilave olarak seyrüsefer yardımcı sistemleri (VOR Ünitesi, DME Ünitesi, NDB Sistemi vb.), Radar Üniteleri, görsel olarak pist aydınlatma sistemleri de mevcuttur.

VOR: VHF (Very High Frequency) ile çalışan çok yönlü radyo seyrüsefer istikamet cihazı.

TACAN: Askeri meydanlarda kullanılan VOR benzeri bir sistem.

DME (Distance Measuring Equipment): Mesafe ölçme cihazı.

VOR ile DME eşlenik çalışırlar. ILS sisteminin olmadığı hava meydanlarında, VOR yaklaştırma cihazıyla iniş kalkış yapılabilir.

ADF (Automatic direction-finder): Radyo sinyali yayınlayan istasyonun istikametini gösteren bir sistem.

Meydan için minimum ILS kurma kriterleri

Her havaalanına ILS sistemi kurulamaz. Havaalanının bulunduğu yerin çevresel arazi kodlarının uygun olması gerekir. Mania (engebe) kriterlerinin; kalkışta %2'lik eğim, inişte %2.5'lik eğimin altında olması gerekir. Cihazın gerekliliği, havaalanının fiziki koşullarına göre belirlenir. 800–1200 m görüş mesafesindeki sisli havalarda güvenli iniş sağlar. Düz ve sis görülmeyen bölgelere kurulan havaalanları için bu sisteme gerek yoktur. Bu sistemde pilot devreden çıkmaz, sadece verileri sürekli kontrol altında tutar. ILS'nin sağladığı görüş mesafesi, pist ışıklandırmasına bağlı olarak değişir.

İlgili Konular

Kaynakça

  1. ^ Uluslararası Sivil Havacılıkta Kullanılan Uluslararası Standartlar ve Tavsiye Edilen Uygulamalar. Seyrüsefer Sistemleri: Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) yayıları Annex-10 1. cilt.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tokat Havalimanı</span> 1993te yapılan havalimanı

Tokat Havalimanı 1987 yılında yapımına başlanılan ilk olarak 1995 yılında Tokat'ta hizmete açılan, 2018 yılında eski havalimanının kuzeydoğusunda inşası başlanarak 25 Mart 2022 tarihinde tekrar hizmete açılan bir havalimanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Antonov An-24</span>

AN-24 RV Antonov (Nato kod adıyla "Coke") Rusya yapımı, iki turboprop motorlu AN-24'ler kabin tazyikli her havada görev yapabilecek teçhizatla donatılmış, gövdesi metalden yapılmış 52 koltuk kapasiteli bir yolcu/yük ulaştırma uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">DME</span> Distance Measuring Equipment

DME, havacılıkta yaygın olarak kullanılan bir radyo seyrüsefer yardımcısı. Taşıtın yer istasyonundan olan uzaklığını -genellikle deniz mili (nm) cinsinden- ölçen aviyonik bir sistemdir.

<span class="mw-page-title-main">VOR</span>

VOR ; alet uçuşunda yaygın olarak kullanılan bir radyo seyrüsefer yardımcısı. Bir yer istasyonu ile hava aracındaki alıcıdan oluşur. En basit tanımı ile, hava aracının yer istasyonuna göre hangi manyetik radyal üzerinde olduğunu gösterir. Tek başına VOR sistemi baş ve mesafe bilgisi vermez.

<span class="mw-page-title-main">TACAN</span>

TACAN (/ˈtækən/), askerî uçaklar tarafından kullanılan bir UHF seyrüsefer yardımcısı. Hava aracı ile yer istasyonu arasındaki diyagonal mesafe ile uçak ve yer istasyonlarının birbirlerine göre manyetik istikâmetlerini verir. TACAN kısaltması İngilizce tactical air navigation kavramının akronimidir.

<span class="mw-page-title-main">NDB ve ADF</span> Seyrüseferi Sistemi

NDB ve ADF, hava ve deniz seyrüseferinde yön bulma amacıyla kullanılan basit bir radyo seyrüseferi sistemi. NDB ve ADF sistemi yer bazlı bir seyrüsefer yardımcısıdır. Yeryüzündeki Non-directional beacon ve taşıttaki automatic direction finder olmak üzere iki eleman ile taşıt içindeki kumanda ve göstergelerden meydana gelir. NDB/ADF sistemi, manyetik pusulaya benzer çalışma prensibi nedeniyle radyo pusulası olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Elazığ Havalimanı</span> Elazığ, Türkiyede bir havalimanı

Elazığ Havalimanı, yapımına 1938 yılında başlanmış, 1940 yılında askerî amaçlar için hizmete başlamış ve 1960 yılında sivil kullanıma açılmış olup, Türkiye'nin ilk sivil havalimanlarından olma özelliği taşımaktadır (2.). Meydanın, 1 adet 1720x32 m ebadında, 13/31 numaralı eski pisti, 1 adet 3000x45 07/25 yönünde yeni pisti, 231x24m ebadında taksirut ve 20.000 m², 7 Uçak kapasiteli, apronu mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Bursa Yenişehir Havalimanı</span>

Bursa Yenişehir Havalimanı, 1944'te bir askeri üs olarak kurulan tesis, askeri havaalanına yapılan ilave tesislerle birlikte sivil hava ulaşımına hazır hale getirilerek Bursa Havaalanı adıyla, 3 Kasım 2000 tarihinde hizmete girdi. Sivil-askeri amaçla kurulan Hava Meydanının Bursa il merkezine uzaklığı 50 km olup 3000x45 ve 3000x30 metre boyutlarında iki adet beton kaplama pisti bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">EGPWS</span>

Yer yaklaşım ikaz sistemi uçak yere yakın veya bir arazi engeline doğru ani tehlike içine girmiş ise pilotu uyarmak için tasarlanmış ikaz sistemidir. Arazi Bilinirlik ve İkaz Sistemi ve yere çarpma ikaz sistemi benzer işelevlere sahip uyarı ve önleme sistemleridir.

<span class="mw-page-title-main">Ağrı Ahmed-i Hani Havalimanı</span>

Ağrı Ahmed-i Hani Havalimanı, Ağrı ilinde bulunan sivil bir havalimanı.

<span class="mw-page-title-main">Radyo seyrüseferi</span>

Radyo seyrüseferi veya radyo navigasyonu, Dünya üzerindeki bir noktadan başka bir noktaya giderken, seyrüsefer yardımcısı olarak radyo frekansları ile çalışan araçların kullanımı. Radyo seyrüsefer yardımcıları genellikle; vericinin gönderdigi radyo elektromanyetik dalgalarının alıcı tarafından alınması ve ses, görüntü veya yazıya dönüştürülmesi prensibiyle çalışırlar.

<span class="mw-page-title-main">Pist (havacılık)</span> hava araçların iniş ve kalkış yaptığı alan

Pist, hava araçlarının iniş ve kalkış yapması için kullanılan dikdörtgen şeklindeki alan. Türkçeye Fransızca piste sözcüğünden geçmiştir. Asfalt, toprak veya çim gibi farklı yüzeylere sahip olabilir. Piste geliş-gidişlerde ve meydanın diğer kısımlarında hava taşıtlarının kendi motor gücü ile yerdeki hareketlerine (rule) tahsis edilmiş yollara taksi veya rule yolları denir. Pistler ve rule yolları, bir meydandaki manevra sahasını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Meydan turu</span>

Meydan turu, herhangi bir hava meydanında görerek iniş-kalkış yapan hava araçlarının izledikleri dikdörtgen güzergâh. Uçakların inişe yönelik olarak, pist etrafında yerden belirli bir yükseklikte izledikleri trafik desenidir. VFR iniş-kalkış eğitimi yapan uçaklar aynı deseni art arda yinelerler. Meydan turunun her bir aşamasına "bacak" denir.

<span class="mw-page-title-main">Jūrmala Havalimanı</span>

Jūrmala Havalimanı, Tukums, Letonya'da bulunan bir havalimanıdır.

Havacılık çizelgesi veya Aeronautical chart, deniz haritaları veya araba sürücüleri için bir yol haritası gibi, uçakların navigasyonuna yardımcı olmak için tasarlanmış kapsamlı haritalardır. Bu çizelgeleri ve diğer araçlar ile pilotlar konumlarını, güvenli irtifalarını, bir hedefe giden en iyi rotayı, yol boyunca seyrüsefer yardımcılarını, telsiz frekansları, uçuş sırasında acil durumlarda alternatif iniş meydanları ve hava sahası sınırları gibi bilgileri öğrenebilir. Dünyadaki tüm kara kütleleri için çizelgeler, okyanuslar arası seyahat için ise uzun mesafe çizelgeleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Aeroflot'un 95 sefer sayılı uçuşu</span>

Aeroflot'un 95 sefer sayılı uçuşu, 21 Kasım 1990 Çarşamba günü bir İlyuşin Il-62 ile gerçekleştirilen ve Magan Havalimanı'na inerken 12 kişinin yaralanmasıyla sonuçlanan kazadır.

<span class="mw-page-title-main">Aeroflot'un 20 sefer sayılı uçuşu</span> Uçak kazası

Aeroflot'un 20 sefer sayılı uçuşu, 4 Ocak 1965'te Moskova'dan Almatı'ya yapılan bir tarifeli uçuş sırasında düşük görüş mesafesi koşullarında düşerek uçaktaki 103 kişiden 64'ünün ölmesiyle sonuçlanan bir Aeroflot uçuşudur.

Yaklaşma, havacılıkta hava taşıtlarının piste inişine yakın safhasına verilen bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Pist görüş mesafesi</span>

Havacılıkta pist görüş mesafesi (RVR), pistin merkez çizgisi üzerindeki bir uçak pilotunun, görebildiği en uzak görüş mesafesidir. RVR genellikle olarak fit veya metre olarak ifade edilir. Ayrıca uçak pilotlarına için iniş ve kalkış koşullarını belirtmenin yanı sıra havalimanında kullanılan operasyonel görsel yardımcıların tipini belirlemek için kullanılır.