İçeriğe atla

Alemşah Halime Begüm

Alemşah Halime Begüm
عالمشاه حلیمه بیگم
Doğum1460
Diyarbakır, Akkoyunlu Devleti
Ölüm1522/23
Erdebil, Safevi Devleti
DefinŞeyh Safi Türbesi
Eş(ler)iŞeyh Haydar
Çocuk(lar)ıSultan Ali
İbrahim
I. İsmail
HanedanAkkoyunlu
BabasıUzun Hasan
AnnesiDespina Hatun
Diniİslam

Alemşah Halime Begüm (Azerbaycan Türkçesi: Aləmşah Bəyim Farsça: عالمشاه حلیمه بیگم, d. 1460, Diyarbakır - ö. 1522/23, Erdebil), Safevi Devleti'nin kurucusu Şah İsmail'in annesi.

Hayatı

Babası Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan, annesi Trabzon İmparatoru IV. İoannis'in kızı olan Despina Hatun'dur. Safevi Tarikatı şeyhi olan halasının oğlu Şeyh Haydar ile evlendi. Sultan Ali, İbrahim ve İsmail adında üç oğluyla üç kızı oldu.

Kocası Şeyh Haydar'ın Şirvanşahlarla yaptığı savaşta ölmesinden sonra Akkoyunlu hükümdarı, kardeşi Sultan Yakup, oğullarıyla beraber Alemşah Begüm'ü hapsetmiştir. Sultan Yakup'tan sonra Akkoyunlu Devleti'nde taht kavgası çıktı. Rüstem Bey Safevî Tarikatı'nın müridlerinden faydalanmak için halası Alemşah Begüm'ü üç oğluyla beraber hapisten çıkardı ve onları Tebriz'e getirdi. Safevî Tarikatı'nın müritlerinin yardımıyla tahtı ele geçiren Rüstem Bey Alemşah Begüm'ü ve oğullarını Erdebil'e gönderdi. Bir süre sonra Safevi Tarikatı'nı devleti için tehlikeli gören Rüstem Bey Alemşah Begüm'ün oğullarını Tebriz'e getirmeye karar verdi. Öldürüleceklerini anlayan şeyhzadeler kaçtılar. Akkoyunlu askerlerinin yakalaması sonucunda yapılan savaşta Sultan Ali öldürüldü ve İbrahim ile İsmail müritleri tarafından Erdebil'e kaçırılarak saklandılar. Oğlu Sultan Ali'nin cesedini görünce mensubu olduğu Akkoyunlulara beddualar ve lanetler etti.[1]

Kırk gün şeyhzadeler Erdebil'de saklandıktan sonra Alemşah Begüm'le Kızılbaş müridler istişare yaparak oğullarının Şii bir hanedan tarafından idare edilen Gilan'ın Lahican şehrine götürülmelerine karar verdiler. Oğlu İsmail'e kurulan tuzağı haber vererek oğlunu ölümden kurtarmıştır. Oğlu şah olduktan sonraki hayatı hakkında pek fazla bilgi yoktur.

Ölümü

Reha Çamuroğlu gibi bazı yazarlar tarafından 1501 yılında Sünni olduğu için oğlu Şah İsmail tarafından öldürüldüğü iddia edilmiştir[2] ancak oğlunun öldürmediği,[3] Erdebil'de Şeyh Safi Türbesi'nin avlusunda bulunan mezarının kitabesinde 1522/23 (H. 929) yılında öldüğü yazar.[4]

Kaynakça

  1. ^ Namiq Musalı, Şah İsmail Hatai'nin Annesi Alemşah Begüm: Efsaneler ve Gerçekler, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 2016/13, Sayfa:41
  2. ^ Reha Çamuroğlu, İsmail, İstanbul 1999, Om Yayınevi, 2. Baskı, Sayfa: 181-187.
  3. ^ Şah İsmail annesini öldürdü mü?, Prof. Dr. Tufan Gündüz
  4. ^ Namiq Musalı, Şah İsmail Hatai'nin Annesi Alemşah Begüm: Efsaneler ve Gerçekler, Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 2016/13, Sayfa:52

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Çaldıran Muharebesi</span> I. Selim ve I. İsmail arasındaki askeri muharebe

Çaldıran Muharebesi, Osmanlı padişahı I. Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında 23 Ağustos 1514'te, günümüzde İran sınırları içinde yer alan Maku şehri yakınlarındaki Çaldıran Ovası'nda yapılan meydan muharebesidir. Muharebe, Osmanlı imparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İran-Osmanlı savaşları</span> 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İran ve Osmanlı arasında süren bir dizi savaş

İran-Osmanlı Savaşları, 16 ilâ 19. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İran'da otoriteyi elinde bulunduran birbirinin devamı niteliğindeki çeşitli hanedanlar arasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar ile İran arasındaki ilk savaş 1514 Çaldıran Muharebesi'dir. Son savaş ise 1821-1823 Osmanlı-İran Savaşı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

Şeyh Cüneyd, Safeviye Tarikatı'nı devlet yapmak isteyen ve Şiiliğe temayül ettiren ilk şeyhi.

Şeyh Haydar,, Safeviye Tarikatından Şeyh Cüneyd'in oğludur. Babası savaşta öldüğünde henüz doğmamış olan Haydar, babası ölünce annesi Hatice Begüm Akkoyunlu Devleti'ne gittiği için Akkoyunlu sarayında doğdu. Dokuz yaşına kadar burada büyüyen Haydar, dayısı Uzun Hasan'la birlikte tarikatın merkezi Erdebil'e geldi ve tarikatın başına geçti. Küçüklüğünde Türkçe'den başka Arapça ve Farsçayı da öğrenen Haydar, dönemin ünlü bilgini Ali Kuşçu'dan da dersler almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Safevî Hanedanı</span> İrana hükmetmiş bir hanedan

Safevî Hanedanı, 1501'den 1736'ya kadar bugünkü İran ve Güney Kafkasya'yı yönetmiş hanedandır. Adını Erdebil'deki Safeviyye tarikatının kurucusu Safiyüddin Erdebilî'den almıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. İsmail</span> Safevî Devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı

I. İsmail, bilinen adıyla Şah İsmail veya tam unvanıyla Ebu'l-Muzaffer Bahadır el-Hüseynî, Safevî Tarikatı'nın lideri, Safevî Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Alevilik ve Bektaşilikte Yedi Ulu Ozan'dan birisi olarak kabul edilir.

Şahkulu İsyanı, 1511 yılı Nisan ayında, Şah İsmail'i kurtarıcı olarak kabul eden Şahkulu önderliğindeki Kızılbaşlar tarafından II. Bayezid yönetimindeki Osmanlı İmparatorluğu'na karşı gerçekleştirilmiş bir isyandır. Bu isyan, Antalya, Manisa, İzmir, Karaman, Mersin, Konya, Kırşehir, Tokat, Amasya, Yozgat ve Çorum'a yerleşen Aleviler tarafından başlatıldı. Şahkulu Baba isyanı, Anadolu'da Osmanlı'ya karşı yapılan ilk büyük dini isyanlardan biridir. Şahgulu Baba isyanının ortaya çıkışı her ne kadar öncelikle Safevi mezhebinin Osmanlı topraklarına yerleşen Şiiler üzerindeki etkisi ile ilişkilendirilse de, aynı zamanda derin toplumsal kökenlere de sahiptir.

Kızılbaş, eski dinî inanış ve kültürleri ile İslamiyeti kendilerine has bir şekilde birleştirip Şiilik'ten etkilenen Safevi Tarikatı müridleri için kullanılan terim.

<span class="mw-page-title-main">I. Tahmasb</span> 2. Safevî şahı

I. Tahmasb, Safevî Devleti'nin ikinci hükümdarıdır.

Safevi Tarikatı, Safiyüddin Erdebilî tarafından Erdebil kentinde kurulmuş bir sufi tarikattır. Erdebil, Hazar Denizi’nin güney batı kıyısında, günümüzde İran’ın kuzey batı bölgesinde yer alan bir kenttir.

<span class="mw-page-title-main">Zahid Gilani</span> İranlı ilahiyatçı (1216-1301)

Zahid Gilani tam adıyla Tâcüddîn İbrahim b. Rûşen Emîr b. Bâbil b. Bîdâr el-Kürdî es-Sencânî Zahidiyye tarikatının şeyhi ve mutasavvıf.

Şeyh Sadrettin Musa, Safevi Hanedanına ismini veren ve Safeviye Tarikatı'nın kurucusu Şeyh Safiyüddin İshak Erdebili'nin halefi ve oğludur. Şeyh, oğlu Hoca Alaaddin Ali (1391-1429), onun oğlu Şeyh İbrahim (1429-1447), onun oğlu Şeyh Cüneyd (1447-1460) ve onun oğlu Şeyh Haydar (1460-1488) yolu ile, Safevi Devleti'nin kurucusu Şah İsmail'in atasıdır.

<span class="mw-page-title-main">III. İsmail</span> 14. Safevi Türkmen hükümdarı

Şah III. İsmail Ebu Turab, III. İsmail Safevi, Şah İsmail Seyyid Murtaza oğlu Safevi - İran şehinşahı, Safeviler hanedanı devletinin XIII. hükümdarı. Aslında hiçbir gücü olmamıştır. Devleti adına Zend Kerim Han yönetmiştir.

Safevî-Kızılbaş tarihi; Safevîler adlarını bir Sünnî olan Sultân’ûl-Halvetî Zahid Gilani’nin kızı “Bibi Fâtıma” ile evlenen ve böylece Gilani’nin vefâtından sonra da kendi adıyla anılan Safevî Tarikâtı kuran Safiyüddin Erdebilî’den almaktadır. Şeyh Cüneyd devrinde Şiîliğin “İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye/Onikicilik” mezhebini resmen benimseyen Safevî’îyye Tarikâtı, Cüneyd’in torunu İsmâ‘il zamanında kurulan Safevî Devleti’nin de altyapısını oluşturdu.

<span class="mw-page-title-main">Elvend Mirza</span>

Elvend Mirza - Akkoyunlu sultanı, Uzun Hasan'ın torunu, Yusuf Bey Bayandur'un ikinci oğlu.

Sultan Ali, Safevi Tarikatı şeyhidir. Şah İsmail'in abisidir.

Ustaclu Muhammed Han, Türkmen komutan, Safevilerin Diyarbekir valisi. Şah İsmail'in Anadolu ve Mezopotamya'daki fetih ve genişlemelerinde kilit rol oynamıştır. Şah İsmail, Dulkadiroğlu Alâüddevle Bey'in üzerine yürürken Diyarbekir Valisi Emir Bey şehri Şah'a teslim etti. Bunun üzerine Şah Diyabekir valiliğine Ustaclu Muhammed Han'ı getirdi. Ustaclu Muhammed Han, Ulaş Bey'in kardeşi Mirza Bey'in oğlu ve Şah İsmail'in kız kardeşlerinden birisinin kocasıydı. Adı bilinmeyen bir yazarın "Tarih-i Kızılbaşan" adlı eserinde kendisi hakkında kısa bilgi verilmektedir:

<span class="mw-page-title-main">I. Faruk Yaşar</span>

Faruk Yaşar, Şirvanşahlar devletinin otuz altıncı hükümdarı ve Şirvanşah I Halilullah'ın oğludur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.