İçeriğe atla

Aleksandros (Trabzon ortak imparatoru)

Aleksandros Megas Komnenos
Tüm Doğu ve Perateia'nın İmparatoru ve Otokratı
Trabzon imparatoru
Hüküm süresiy. 1451–1459
Doğumy. 1405
Trabzon
Ölümy. 1459
Eş(ler)iMaria Gattilusio
Çocuk(lar)ıV. Aleksios Megas Komnenos
HanedanKomninos Hanedanı
BabasıIV. Aleksios Megas Komnenos
AnnesiTheodora Kantakuzini

Aleksandros Megas Komnenos (YunancaἈλέξανδρος Μέγας Κομνηνός; y. 1405–1459), ayrıca Skantarios (Yunanca: Σκαντάριος) olarak da kaydedilmiştir, ağabeyi IV. İoannis Megas Komnenos ile birlikte Trabzon İmparatorluğu'nun y. 1451–1459 arasında ortak imparatoruydu. Aleksandros, Trabzon imparatoru IV. Aleksios Megas Komnenos'un ikinci oğludur. İoannis, y. 1426'debabalarına karşı başarısız bir isyandan sonra sürgüne gönderilmiştir. 1426 ve Aleksios Aleksandros'u belirlenmiş varis yaptı. İoannis 1429'un başlarında Trabzon'a döndü ve tahtı ele geçirdi, Aleksios'u öldürdü ve İoannis'u sürgüne zorladı.

Sürgündeyken Aleksandros, Bizans imparatoru VIII. İoannis ile evli olan kız kardeşi Maria'nın yanında Konstantinopolis'te yaşamıştır. Trabzon tahtını kendisine almak için bir sefer düzenlemede Bizans ve Ceneviz desteğini kazanmaya çalıştı, ancak çok az başarılı oldu. 1437'nin sonlarında Aleksandros, Midilli lordu I. Dorino Gattilusio'nun kızı Maria Gattilusio ile de kardeşine karşı mücadele için müttefikler kazanmak amacıyla evlendi. Bir noktada, İoannis ve Aleksandrosuzlaştı, çünkü Aleksandros 1450'lerde bir kez daha Trabzon'da yaşadı. Belki de İoannis, kendi oğlu olmaması ve diğer kardeşi David'e güvenmemesi Aleksandros'u geri çağırıp, y. 1451'de onu varis ve ortak imparator olarak atamasına neden oldu. Aleksandros, y. 1459'da İoannis'ten önce öldü. Oğlu ve bilinen tek çocuğu olmasına rağmen, V. Aleksios Megas Komnenos, 1460'ta kısa süreliğine İoannis'in yerine imparator oldu.

Erken dönem hayatı

Aleksandros 1403-1407[1] arasında Trabzon İmparatorluğu'nu 1417'den 1429'a kadar yöneten IV. Aleksios Megas Komnenos'un ikinci oğlu olarak doğdu. Ağabeyi İoannis ve kardeşi David'in yanı sıra, biri Bizans imparatoru VIII. İoannis (h. 1425-1448) ile evlenen Maria olmak üzere iki ile beş arası kız kardeşi vardır.[2] Dönemin tarihçisi Laonikos Halkokondilis'in yazılarında Aleksandros, görünüşte Türk kökenli bir isim olan Skantarios olarak adlandırılır[3] ve belki de Aleksandros'un Türkçe biçimi olan İskender ile ilişkilidir. George Finlay 1851'de Aleksandros'un çağdaşları tarafından Skantarios olarak adlandırıldığını ve bunun Trabzon'un Rum lehçesinde Türk etkisini gösterdiğini öne sürer.[4] Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit yanında Michel Kuršanskis[3] gibi bazı modern bilim adamları, Aleksandros yerine Skantarios adını kullanmayı tercih etmektedirler.[5]

En büyük oğul olarak, Aleksios başlangıçta Aleksandros'un erkek kardeşi İoannis'i belirlenmiş varis yapmıştı ve muhtemelen onu ortak imparator olarak imparatorluk gücüyle ilişkilendirmişti. Aleksios ile İoannis arasındaki ilişkiler, İoannis'in hırsı ve Aleksios'un zayıf bir hükümdar olarak görülmesi nedeniyle Aleksios'un saltanatı boyunca kötüleşti. Ailevi sorunlar y. 1426'da kırılma noktasına geldi, İoannis, annesinin (Alexios'un karısı) Theodora Kantakuzini'nin haznedar ile ilişkisi olduğunu öğrendi. İoannis adamı kendi elleriyle öldürdü ve ardından bir saray darbesi başlatarak ailesini imparatorluk sarayındaki kendi dairelerine hapsetti. İoannis'in ikisini de öldürmeyi planladığından endişelenen Trabzon soyluları, halkı İoannis'in Aleksios'tan daha kötü bir hükümdar olacağına ikna etti ve Aleksios ile Theodora'yı serbest bırakmadan önce onu şehirden kaçmaya zorladı. İoannis Gürcistan'a kaçtı,[6] burada Kral I. Aleksandre (h. 1412-1442) kızıyla evlendi.[7] John'un isyanından sonra, Aleksios bir sonraki en büyük oğlu Aleksandros'u onun yerine vâris olarak atamış ve belki de onu ortak imparator yapmıştır.[3][4]

İoannis, sürgündeyken Trabzon'u fethetmeyi planladı. Gürcistan'dan Kırım'a gitti ve Ceneviz yardımı ile Aleksios'a karşı bir sefer düzenlemeye çalıştı. Bu arada IV. Aleksios, imparatorluğunun güvenliğini sağlamak için ittifaklar imzalamaya çalıştı. Görünüşe göre Theodoro Prensi Aleksios ile Aleksandros veya David'i Aleksios'un kızı Gotlu Maria ile evlendirmek için pazarlık etmiş gibi görünmektedir. İoannis ve Cenevizliler 1429'un başlarında Cordyle[8] limanına indiklerinde herhangi bir müzakere başarısız oldu.[9] Aleksios, İoannis'e karşı yürümek için Trabzon'dan ayrıldı, ancak Trabzon soylularından bazıları İoannis'in tarafına geçtiler[8] ve 26 Nisan 1429'da[9] Aleksios gece çadırında öldürüldü, ardından İoannis, IV. İoannis olarak imparator oldu.[8] Aleksios suikastı ve İoannis'in tahta çıkmasından sonra, Aleksandros sürgüne gönderildi,[10] kızkardeşi Maria'nın yaşadığı Konstantinopolis'e sığındı.[8]

Sürgünde hayatı

Sürgüne zorlandıktan sonra, Aleksandros sekiz yıl sonra, Kasım 1437'de Konstantinopolis'te tasdik edilir. Bu sırada, İspanyol büyükelçisi ve gezgin Pedro Tafur, Aleksandros ile tanıştı ve Aleksandros'un İoannis'e karşı yardım için Midilli lordu I. Dorino Gattilusio'nun kızı Maria Gattilusio ile henüz evlendiğini kaydetti.[10][11] Kısa bir süre sonra Tafur, İoannis ile buluştuğu Trabzon'a gitti.

İoannis, Tafur'a sürgündeki erkek kardeşini sordu, Gattilusio'nun bir kızıyla evlendiğinin doğru olup olmadığını ve Aleksandros'un VIII. İoannis ve Cenevizlilerin Trabzon'a saldırmak için kendisine bir filo tedarik etmeye ikna ettiğine dair söylentilerin doğru olup olmadığını sordu. Tafur, belki de asılsız bir şekilde, İoannis'e her iki söylentinin de doğru olduğunu söyledi. Etkilenmiş olmasına rağmen, İoannis "kendini nasıl savunacağını bileceğini" söyledi, ardından Tafur, İoannis Osmanlı İmparatorluğu ile el sıkışıp, ittifak kurduğu sonucuna vardı.[11]

Tafur, Aleksandros'un Dorino'nun tımarlarından biri olan Midilli şehrinde bulunduğu Mart 1438'de Aleksandros ile tekrar bir araya geldi. Aleksandros karısıyla birlikte adadaydı ve İoannis'i tahttan indirmek ve kendisi tahta çıkmak için bir sefer düzenlemeyi amaçlıyordu. Tafur, Aleksandros'a İoannis'in Osmanlılarla ittifakını ve bu nedenle savaşa girmenin zararlı olacağını bildirdi. Aynı zamanda, Cenova'nın Trabzon ile ticaretteki ticari çıkarları göz önüne alındığında, Dorino, Cenova tarafından Aleksandros ve İoannis arasındaki barışı yeniden sağlamaya yardım etmeye çağrıldı. Aleksandros'un seferi böylece suya düşer ve uzun bir süre için tekrar kaynaklardan kaybolur. Kız kardeşi Maria Aralık 1439'da öldü, bu da Aleksandros'un Konstantinopolis'teki etkisini sona erdirecekti.[11]

Hükümdarlığı

Aleksandros daha sonra, İoannis ve Cenevizliler arasındaki ilişkiler bozulduğu için Trabzon'da çalkantılı bir yıl olan 1451'de kaydedilmiştir, David onlara karşı deniz seferlerine bile gönderildi. Şaşırtıcı bir şekilde, Aleksandros'un bu dönemde eşi Maria ve küçük oğulları Aleksios ile birlikte Trabzon'da yaşadığı kaydedilmiştir. Michel Kuršanskis'e göre, Aleksandros'un eve dönüşü için en olası açıklama, David'e karşı ihtiyatlı olan çocuksuz İoannis'in Aleksandros ile uzlaştığı ve onu geri davet ettiğidir. Halkokondilis'e göre Aleksandros imparatordu; Kuršanskis, Aleksandros'un bu şekilde müşterek imparator ve vâris olarak atanmasının muhtemel olduğunu belirtir.[11]

Aleksandros Trabzon'da öldü.[11] Ölüm tarihi bilinmemekle birlikte, 1461'de Trabzon'un Fethi sırasında çoktan ölmüştür.[10] Aleksandros İoannis'in yerine geçmediği ve İoannis'in ölümünden sonra bahsedilmediği için, İoannis'ten önce y. 1459'de ölmüş olması muhtemeldir,, yerine küçük oğlu Aleksios vâris olarak tayin edildi.[12] Genç Aleksios, V. Aleksios olarak, İoannis'in ölümü üzerine kısa bir süre imparator oldu, ancak neredeyse hemen David tarafından tahttan indirildi.[13][14] Aleksandros'un ailesi imparatorluğun çöküşünden sonra pek başarılı olamadı; karısı Maria yakalandı ve Sultan II. Mehmed'in haremine yerleştirildi ve oğulları Aleksios, 1 Kasım 1463'te David'in ailesiyle birlikte idam edilmeden önce ilk başta Davut'la sürgünde yaşadı.[10]

Kaynakça

Özel
  1. ^ Jackson Williams 2007, ss. 183, 185.
  2. ^ Jackson Williams 2007, s. 182.
  3. ^ a b c Kuršanskis 1979, s. 239.
  4. ^ a b Finlay 1851, ss. 460-461.
  5. ^ PLP, 12122. Κομνηνός Σκαντάριος.
  6. ^ Finlay 1851, ss. 460–461.
  7. ^ Jackson Williams 2007, s. 183.
  8. ^ a b c d Kuršanskis 1979, s. 240.
  9. ^ a b Jackson Williams 2007, s. 181.
  10. ^ a b c d Jackson Williams 2007, s. 184.
  11. ^ a b c d e Kuršanskis 1979, s. 241.
  12. ^ Kuršanskis 1979, ss. 242, 244.
  13. ^ Kuršanskis 1979, s. 242.
  14. ^ Schmuck 2003, s. 31.
Genel
Aleksandros (Trabzon ortak imparatoru)
Doğumu: c. 1405 Ölümü: c. 1459
Resmî unvanlar
Önce gelen
IV. İoannis

Trabzon imparatoru

y. 1451–1459
IV. İoannis ile birlikte
Sonra gelen
IV. İoannis

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">II. Theodoros</span> Romalıların imparatoru ve otokratı

II. Theodoros Laskaris veya II. Theodoros Dukas Laskaris 1254–1258 yılları arasında İznik İmparatorluğu imparatoru olmuştur. II. Theodoros Laskaris İznik İmparatoru olan III. İoannis ile İrini Laskarina'nin tek oğluydu. Annesi İrini Laskarina, ilk İznik İmparatoru I. Theodoros ile Bizans İmparatoru III. Aleksios'un kızı Anna Angelina'nin kızıydı.

<span class="mw-page-title-main">I. Manuil (Trabzon imparatoru)</span> Trabzon İmparatoru

I. Manuil Megas Komninos, 1238 yılından 1263 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu'nun imparatorudur.

<span class="mw-page-title-main">II. İoannis (Trabzon imparatoru)</span> Trabzon İmparatoru

II. İoannis Megas Komninos, 1280 yılından 1297 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu'nun imparatoru. I. Manuil ile üçüncü karısı Trabzon soylusu İrini Syrikaina'nın en küçük oğludur. Öz ağabeyi Georgios'un Moğol İlhanı Abaka Han tarafından esir edilmesinden sonra tahta çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Aleksios (Trabzon imparatoru)</span> Trabzon imparatoru

II. Aleksios Megas Komninos (Yunanca: Αλέξιος Β΄ Μέγας Κομνηνός, Aleksios II Megas Komnēnos,, 16 Ağustos 1297 yılından 3 Mayıs 1330 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu'nun imparatoru. II. İoannis ile Eudokia Palaiologina'nın oğludur, Paleologos ismini de kullanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mihail (Trabzon imparatoru)</span>

Mihail Megas Komninos, , 30 Temmuz 1341 tarihinde bir gün ve 3 Mayıs 1344 tarihinden 13 Aralık 1349 tarihine kadar Trabzon İmparatorluğu'nun imparatoru. Trabzon imparatoru II. İoannis ile Eudokia Palaiologina'nın küçük oğludur. Soylu Konstantin Akropolites'in kızı Akropolitissa ile evlenmiş ve bu evlilikten III. İoannis doğmuştur.

III. Aleksios Megas Komninos veya Aleksios III, Aralık 1349 tarihinden ölümüne kadar kadar Trabzon İmparatorluğu'nun imparatoru. İmparator Basileios ile ikinci eşi Trabzonlu İrini'nin küçük oğludur. Doğum adı İoannis olmasına rağmen 12 yaşında ölen ağabeyinin ya da Büyük büyük dedesi II. Aleksios hatırasına Aleksios ismi ile tahta geçmiştir.

IV. Aleksios Megas Komninos veya IV. Alexius, 5 Mart 1417–26 Ekim 1429 arasında Trabzon İmparatorluğu'nun hükümdarıdır. Trabzon imparatoru III. Manuil ile Gürcistan prensesi Gulkhan-Eudokia'nın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">IV. İoannis (Trabzon imparatoru)</span>

IV. İoannis Megas Komninos, , 1429 yılından 1459 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu'nun imparatoru. Trabzon imparatoru IV. Aleksios ile karısı Theodora Kantakuzini'nin oğludur.

<span class="mw-page-title-main">David (Trabzon imparatoru)</span>

David Megas Komninos, 1459 yılından 1461 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu'nun son imparatoru. Trabzon imparatoru IV. Aleksios ile Theodora Kantakuzini'nin oğludur.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksios (Trabzon imparatoru)</span> İlk Trabzon İmparatoru

I. Aleksios Megas Komninos, 1204 yılından 1222 yılına kadar Trabzon İmparatorluğu'nun ilk imparatorudur. Manuil Komninos ile III. Giorgi'nin kızı Rusudan'ın en büyük oğludur. Böylece Bizans İmparatoru I. Andronikos'un torunudur. Andronikos tahtan indirilip, 1185 yılında öldürüldü. Manuil aynı zamanda kör edildi ve sonrasında tarihi kayıtlarda ismi geçmemesine istinaden muhtemelen öldürüldü. Geride iki çocuk bıraktı: Aleksios ve David. Anneleri Rusudan onları Gürcistan ya da Karadeniz'in güney sahillerine kaçırdı.

<span class="mw-page-title-main">Aleksios (II. İoannis'in oğlu)</span>

Aleksios Komninos, Latince: Alexius Comnenus,, Bizans imparatoru II. İoannis ile karısı Macaristanlı İrini'nin en büyük oğulları. Şubat 1106 tarihinde Balabista, Makedonya'da doğmuştur. 16 ya da 17 yaşında babası tarafından ortak imparator ilan edilmiş, 2 Ağustos 1142 tarihinde Attalia, Pamfilya'da ölmüştür. Maria Komnene'nin ikiz kardeşi, imparator I. Manuil, sebastokratōr Andronikos Komnenos ile sebastokratōr İsaakios Komnenos'un ağabeyidir.

<span class="mw-page-title-main">İsaakios Komnenos (I. Aleksios'un kardeşi)</span>

İsaakios Komnenos ya da Comnenus, 1070'li yılların önemli generallerinden ve kardeşi imparator I. Aleksios'un en büyük destekçisidir.

<span class="mw-page-title-main">İoannis Komnenos (Domestikos tōn scholōn)</span>

İoannis Komnenos Bizans aristokrat ve askerî lider. İmparator I. İsaakios'un kardeşidir. İsaakios'un 1057 ile 1059 yılları arasında kısa hükümdarlığında Domestikos tōn scholōn olarak hizmet etmiştir. I. İsaakios tahtan çekilip, X. Konstantinos imparator olunca, İoannis öldüğü 1067 yılına kadar inzivaya çekilmiştir. Oğlu I. Aleksios 1081 yılında imparator olmuş ve 1081 ile 1185 yılları arasında Bizans İmparatorluğu'nu ve 1204 ile 1461 yılları arasında Trabzon İmparatorluğu'nu yönetmiş Komnenos Hanedanı'nı başlatmıştır.

Nikiforos Komnenos, Bizanslı aristokrat ve yüksek rütbeli subay. İmparator I. Aleksios'un en genç kardeşidir, Bizans donanması ikinci komutanlığına atanmıştır bunun dışında hayatı belirsizdir.

<span class="mw-page-title-main">Gattilusio ailesi</span>

Gattilusio ailesi, 1355 ile 15. yüzyılın arasında Kuzey Ege'de aralarında Semadirek, Taşoz, Limni, Midilli adaları ile Enez'in de bulunduğu toprakları yöneten bir Ceneviz ailesidir. Bizans İmparatorluğu'nun önemli ailelerinden olan Palaiologos ailesi ile yakın bağları ile bilinen tüccar ailesi, bir Palaiologos imparatoruna, iki de Palaiologos imparatorunun kızı ile evliliklerde bulunmuşlardır. Bu sebepten dolayı geç Bizans tarihinde ve siyasal çatışmalarda etkin rol oynamışlardır. 14. yüzyılın sonunda aile dağılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">V. Aleksios (Trabzon imparatoru)</span> Trabzon imparatoru

V. Aleksios Megas Komninos, Nisan 1460'ta bir süre tahtta kalan Trabzon imparatorudur. Amcası IV. İoannis'in yerine tahta geçen Aleksios, diğer amcası David tarafından tahttan indirildi. Aleksios, IV. İoannis ve David'in erkek kardeşi Aleksandros'un oğlu ve bilinen tek çocuğuydu. Aleksandros, IV. İoannis ile birlikte ortak imparator olsa da 1459'daki ölümüyle tahtın veraseti Aleksios'a kaldı. Aleksios'un tahta çıkmasından hemen sonra David, nüfuzlu Kavazites ailesinin desteğiyle Aleksios'u tahttan indirerek tahta geçti.

Rusudan, III. Giorgi'nin kızıdır. Bizans İmparatoru I. Andronikos'un oğlu Manuil Komnenos ile evlenmiştir. Rusudan ve Manuil çiftinin, Trabzon İmparatorluğu'nun kurucuları olan Aleksios ve David isimli çocukları olmuştur. Kardeşi Tamar'ın hükümdarlık dönemi diplomatik başarılar, askeri zaferler, dini, kültürel ve sanatsal açılımlar ile Gürcistan’ın "Altın Çağı" olarak bilinir. Manuil kör edilip öldürüldüğünde, Rusudan Aleksios ve David'i Gürcistan ya da Karadeniz'in güney sahillerine kaçırdı.

Niketas Scholares Trabzon soylusu ve Trabzon İmparatorluğunun önde gelenlerindendi. 14. yüzyılın ortalarındaki iç savaşlar sırasında Trabzon'daki Scholarioi fraksiyonunun lideriydi. 1344'te megas doux oldu. Trabzon İç Savaşı'nın en önemli katılımcılarındandı, iç savaşa yön vermiştir.

Theodora Kantakuzini Megali Komnini, Trabzon imparatoru IV. Aleksios'un İmparatoriçe eşiydi. Çok güzel olduğu söylenen Laonikos Halkokondilis'in vakayinamesine göre, oğlu İoannis Megas Komnenos tarafından Trabzon sarayının protovestiarios'u ile ilişkiye girmekle suçlandı; ancak diğer kayıtlar onu Aleksios ve oğulları arasındaki barışı koruyan sadık ve sevgi dolu bir eş olarak tanımlar. Her iki durumda da, yaşamı boyunca oğlu İoannis Gürcistan'a kaçtı ve Theodora'nın ölümünden sonraya kadar geri dönmedi.